Сталинград буручлай бивкIминнавасса ца

8toto_2Сталинград буручлай бивкIминнавух чан­сса бакъар дагъусттанлувталгу.
Миннавасса ца ур ЧIяйннал шяравасса Ссамадов Садикь. ЦIана Садикьлул
оьрмулул 97 шин хьуну дур.

Андриана Аьбдуллаева
Аьрасатнал цIанихсса тарихраву чувшиврул ва кьянкьашиврул лажин чирчуну дур Сталинград шагьрулухсса талатавурттал.
Сталинград канища къабу­ккан совет аьрал душманнащал баранбал бувксса талатавуртту дайдирхьуну дур 1942 шинал февраль зуруй. Сталинград щил чулух ливчIрив, мунийн гихунмайсса дяъвилул ишру хъар хъанай бивкIун бур. Вай талатавурттаву кIивагу чулуха гьуртту хьуну бур 2 миллиондалия ливчусса инсантал, 30 азаруннийн бивсса ярагъ, 2 азарунния лирчусса самолетру ва микссара танкру.
image0031— Сталинград совет аьралуннал канища бувкссания, КIилчинмур Дунияллул дяъвилул ахир цамур хьун бюхъай­ссия, — тIий бур тарихчитал.
Сталинград буруччаврил агьамшиву бувчIлай, июль зурул 28-нний бувккун бур мюхчаншиврул нарком И.В. Сталиннул «Ни шагу назад» тIисса амру. 57 хьхьугу, кьинигу, жандалия ка ларсун, талай бивкIссар Сталинград шагьрулухлу совет аьрал. Му буру­ччаврийну миннал бацIан був­ссар Ккавкказуллал куртIнивун бувххун нанисса душманнал аьрал. Сталинград буручлай бивкIминнавух чансса ба­къар дагъусттанлувталгу. Миннавасса ца ур ЧIяйннал шяравасса Ссамадов Садикь. ЦIана Садикьлул оьрмулул 97 шин хьуну дур.
Садикь увну ур 1919 шинал январь зурул 1-нний ЧIяйннал шяраву. Оьрмулул 17 шинаву, школагу къуртал бувну, ва зун увххун ур Ккуллал райондалул заготконторалийн экспедиторну. 1937-ку шинал районнай колхозру хIасул хъанай диркIун дур. Ккуллал райондалул агьамми идарартту тай шиннардий ЧIяйннал шяраву бивкIун бур. Аьркинну бивкIун бур ми идарарттай зунсса пишакартал. Дуккавриву ва давриву итххявхсса Садикьгу райондалул каялувчитурал, партиялувунгу кьамул увну, дуклан тIайла увккун ур Буйнакскалийн, сельхозрабфакрайн. Му къуртал байхту, кьамул увну ур ЧIявсса райондалул библиотекалул хъунаману. Дяъви байбишайхту, 1941 шинал, Садикь тIайла увккун ур 229-мур битултрал полкравун Сталинградрайн. Ванащала архIал шярава аьралуннавун бувцуну бур ванал уссу Ссамадов Адал, ссурахъал Рамазанов МахIаммад, Рамазанов АбутIалиб, СутIаев Жамалуттин ва м.ц. жагьилтал.
Тай чIунну дакIнийн дичлай, Садикь буслай ур:
— 1942 шинал август зуруй, къизгъинсса талатавуртту хьуну, чIявусса жула саллатI кув ливтIуну, кувгу ясир багьну, жул полк расформировать бувна. Нагу, щавугу дирну, контузиялулгу хьуну, ттущала дяъвилийсса гьалмахтуращал ясир агьунав. Жу вагоннавун бавкьуну, чуннив къакIулсса кIанттурдайн бувцунав. Сант дирияйхту на ттула документру – партбилет ва аьрали билет, «Сталинград буруччаврихлу» медаль, немецнахьхьун къадириян, алюминдалул банклуву бивхьуну, бувччуссия. Жу бивну бияв Франциянавун, ти­кку концлагерь диркIун дия немецнал ясир бувгьуми бакьай­сса. Вагоннава буккан буллалисса чIумал, жуща, шама гьалмахчунаща, лихъан бювхъуна. Ливхъсса жу бакIрайн багьунну Марселлал вацIлувусса партизантурал кьюкьлуйн. Миннал жу, совет саллатI бушиву кIул хьувкун, даххана дан яннагу дуллуну, цала кьюкьлувун кьамул бувнав. Ми­кку на кIул хьура Дагъусттаннаясса лакку оьрчIащал. ЦIа дакIний къалирчIунни. Мунащал архIал июнь зуруй 1945-ку шинал жу, пароходрайн лахъан бувну, тIайла був­ккунав Одессалийн. Одессагу дяъвилул тамансса лекьа-пIякьу бувну бия. Гикку, зун­сса бакъа, нагу, ттущалсса гьалмахталгу зузи бувнав. Жу инсантал яхъанансса къатри дуллай буссияв. Яла, Москавлия тIалав буллай бур тIий, гикку зузими Москавуллал областьрайн тIайла бувккунав. Нагу тIайла увккунав Черемховский Шахтостройрайн чарил усттарну, монтажникну. Тикку зузисса чIумал кIул хьу­ссияв оьрус душ Надеждащал. Мугу бувцуну, кулпат був­ссия», — буслай ур Садикь.
1950-ку шинал кулпатращал, цала къатта-къуш бансса мурадрай, Туркманисттаннайн, Марий тIисса шагьрулийн лавгун ур Садикь. Микку вай паммалул заводрайн зун бувххун бур. КIира шинава мичча Иолотань тIисса шагьрулийн лавгун, мува паммалул заводрай зун ивкIун ур Садикь. Надежда зун бивкIун бур садикрай тарбиячину. Мунияр махъ ца-кIира шинай Ходжанбасс шагьрулийсса райпромкомбинатрай чарил усттарну зийгу ивкIун, 1957 шинал Садикь зана хьуну ур буттал аьрщарайн, ЧIяйннал шяравун.
— Къатта-къуш бакъа, кул­пат­ращал ва чIивисса душнищал лаякъатрай яхъанай байбишав дяъви къуртал хьуну махъсса буттал шяравусса ттула оьрму, — тIий ур Садикь.
ЧIивима уссищал Апаннинащал райондалул школардай ремонтру дуллай ивкIун ур. Яла ва кьамул увну ур райондалул ОКХ-лийн мастерну, завскладну, чарил усттарну, дуллай ивкIун ур цаймигу личIи-личIисса давуртту. Надежда зий бивкIун бур райондалул пучрай. Дяъвилул гьурттучи хIисаврай, хIукуматрал дуллуну дур Садикьлун личIи-личIисса медаллу. Ва ур захIматрал ветеран. Райондалий зузисса чIумал, Садикь лявкъуну, Волгоградуллал горкомрал ва горисполкомрал чулуха бувкIун бур ваначIан Барчаллагьрал чагъар.
2005-ку шинал май зуруй, Франция немецнал чапхунчитураща тархъан бувну 60 шин шаврин хасну, Москавуллал ветерантурал къатлул дурну дур 2-мур Белоруссиянал фронтрай гьуртту хьусса «Багратион» тIисса партизантурал кьюкьлуву бивкIминнащалсса хьунабакьаву. Микку гьуртту хьун увцуну ур Садикьгу.
ЗахIмат буллай аьдатсса, ухха­ву къакIулсса дяъвилул участник Садикь, пенсиялийн увккун махъгу, пяп-чарил давуртту дуллай, цала оьрчIан ка-кумаг буллай, ивкIун ур. Цала кулпат Надеждащал ванал, хъунигу бувну, ларай­сса кIулшивурттугу ласун бувну, къатрал бувну бур шанмагу душ. ЦIана Садикь Софья тIимур душничIа ЧIяв ялапар хъанай ур. Надежда шиннардил хьхьичI бивкIуну, кIиккува бувччуну бур. Софья цуппагу ЧIяйннал школалий зий бур. Ванил шанмагу душгу учительтал бур. ЧIивимур душ Ирина ЧIяйннал школалул директорну бур.
Садикьлул наслугу ванан лайкьсса хьуну бур.