Буруччияра оьрчIру интернетрал ххяппуща!

476Сайки кIира нюжмарди щалва билаятрал соцсетирдаву уттизаманнул, ццахханну дуртсса, компьютерданул тIуркIурдаву ца яла нигьачIимур «Синий кит» тIуркIулия гъалгъа тIий, аваза гьаз хьуну. Щукру жулла республикалия архну дусса му «оькки азар» тIий буна, гьантта ляхну баллан бивкIунни жула шагьрурдай ва щархъавугу балугъравун къабувхсса оьрчIру му тIуркIулухун багьну, цанма цала буллалисса иширттаясса хаварду.

Залму АьбдурахIманова
[responsivevoice_button voice=»Russian Female» buttontext=»ВИЧIИ ДИХЬЛАН»] Оьванмасса хаварду бухьун­ссар, жула зунттал халкьуннал кулпатирттаву тарбия хъана­хъисса, имангу, аьдлу-низамгу билаятрал цайми регионнайнияр цIакьсса Ккавкказуллал шагьрурдай, хаснува жула Дагъусттаннай, къабикIайссар вай ишру тIий буна, кьинирдал ца кьини телевизорданувух бувсунни Къарачай-Чаргаснаву 15 шин хьусса душнил цинма цила бувну бур тIисса хавар. Хъиривмур кьинигу бавунни МахIачкъалалив 15 шин хьу­сса оьрчIал цащала дуклакисса оьрчIайн ацIийлла чIила щуну дур тIисса цамургу хавар. ЦIана му оьрчI усса ур реанимациялий захIматну.
Цаппара хIаллава баллан бивкIунни жулла щархъавугу оьрчIру тIуркIу тIий лявкъуну бур, оьрчIал каруннай чIиллух, лезвиялух нахабалугърал, чIимучIалттул суратру ляркъуну дусса дур, укунма, хIазран, ци байрив ккаккан буклай бивкIун бур тIисса хавартту.
На шикку цукунчIав жула оьрчIай аьй дуллай бакъара. Интернетгу, муницIун бавхIусса хъинбаларду ва зараллу жува , хъуниминнал, жула оьрчIай ялув дархIусса затру хъанай дур. Масалдаран, хIакьину жула оьрчIал цумур-цагу дарс дархIуну дур интернетрацIун. ОьрчI-душ шаппай бувкIун, дарс дайни, чара бакъа шанна-мукьра дарс лякъай интернет дакъа дан къашайсса: ягу доклад хIадур бан буссар, ягу цирив тестру бан бу­ссар, ягу ссаллив «распечатка» дан дуссар. Нитти-буттахъалгу, оьрчIру столданух дарс дуллай бурча куну, ганахь ччатI ласун, ччюрк экьидичин насу учинсса мугьлат бакъассар, так хIакьину оьрчIал лагма карусса ЕГЭ-рду, ГИА-рду дулун дарс лахьхьича тIий. Учительтурайсса хъарданул хъуннашиврул, дарсирдай дан къабювхъумур шарда интернетрал кумаграйну дан багьлагьисса дикIай. Масалдаран, дитанну физика, математикалул, химиялул дарсру. Литературалул луттираву цумур-цагу произведение бакъахьувкун, чара бакъа гагу интернетраву буккин , хъиривмур дарсирайннин хIадур бан багьлагьисса бикIай. Программалий ккаккан бувсса произведение луттиравун бутан ци дахчилай дикIайривав хасъсса къуллугъирттан? Му хаварданул анализ дансса материал чуври яла лякъин, интернетраву дакъа? Библиотекардаву ми дакъар. Дуллуну чIярусса арцурдугу, луттирдал ттучаннай ми машан къаласланссар.
Ча, ва хIакьинусса бала ца интернетрахун къабувтун, жува, халкьунналгу, цукун-бунугу щаллу бан аьркинни.
ХIурмат бусса нину-бу­ттахъул! Миннатри зула оьрчIах хъуннасса къулагъас дуваву! ОьрчIру дарсирая ягу ча-бунугу бувкIукун, булара ганахьхьун ттуршва суал: «Цу ккавкри, ци кьимат ласав, школалий ци хаварду бия, учительтал ссаха зий, ци макьулий бия?» — тIисса, бунияласса ва оьванмасса суаллу. Ккаккан бувара зунма хъинну гъира бушиву га кьини ганан ккавкмур, бавмур кIул хьун. Зу зула оьрчIан, нину-ппу ба­къассагу, дакIнивумур кIибачIин вихшала дишинсса дусталгу хьун аьркинссару. ОьрчIахь гьар кьини тикрал буллали: «Ци захIмат-жапасса иширахьхьун багьарчангу, жу, вил нитти-буттал, вин кумаг бантIиссар», — тIисса махъру. Агарда ци-бунугу кIул хьурча, баярча, ивчIанна, аттанна къакуну, «жу вил чIарав мудан буссару» тIисса махъру. Цанчирча, кIукунсса тIуркIурдал сиптачитал буну тIий гужсса кашилул психологтал. Миннаща бюхъайссар цахъи дакI кIюласса, психологиялул чулуха хьхьарасса оьрчIру цала тIимунийх бачин бан.
Къарачай-Чаргаснаву цинма цила бувсса душния тIуркIулул сиптачинал тIалав бувну бур, аьс хьун хIадур хъанахъийни, хьхьа ссурссулухун бувтсса сурат рищун. Мува куццуй, жучIава хьусса иширавугу оьрчIайнсса амру цама инсан оьрмулуцIа ансса бивкIун бур тIий бур. Аллагьнал арх баннав!
Умуд бур хасъсса къуллу­гъирттал хIукуматрал даражалий ми тIуркIурдал оьхIалсса даву дацIан данссар тIисса ва мунихун машхул хьуми бувгьуну, кьянкьасса танмихIрайн кIункIу банссар тIисса. Аьра­сатнаву аьмну ттинин му тIуркIулий буклай бивкIсса оьрчIава 100-ксса оьрмурду бяливчIун бур. Мяълумну ттигу кIулну бакъар буниялалу ми циксса буссарив лажиннича 21-мур ттуршукулий, компьютерданул ттуршукулий, миннан бан-битанмур бакъа­ссарив?