Карашрал Гьидалтил оьрмулул драма

tto_5Ларгсса шинал махъсса номердавасса цанний дуссия макьала Лакрал райондалий ва республикалий чIявучин кIулсса ва Совет заманнай хьхьичIунсса личIи-личIисса къуллугъирттай зий ивкIсса, цIанагу агьалинал дяниву цIа хIурматрай зумух ласласисса, Карашрал шяравасса Аьбдулхаликьов Жамалуттиннуя­сса макьала, мунал оьрмулул 80 шинан хасну. Жамалуттиннул бу­ттал Гьидалтилгу бивкIун бур авадансса оьрмулул кьадар, мукунма миннал агьулданиясса цайми инсантуралгу. Жулва буккултралгу гъирарай буккинссар тIий, гилунмай бишлай буру Жамалуттиннул цалва буттая, цала тухумрая бувсмур.

Бадрижамал Аьлиева
Совет власть цIакь дуллай, паччахIлугъ хьхьичIуннай дуллай, халкьуннал маэшат лавай буллай, хьхьурду уттара дуллай учирчагу, зий бивкIминнавасса ца хъанай ур Аьбдулхаликьлул ва Аьйшатлул арс Гьидалти Аьбдулхаликьов.
Гьидалтил ппу диндалул инсан ивкIун ур шяраву дивиршиву дуллалисса, цала ссу Хайрищал хIажлийнгу лавгсса. Нину Аьйшат (жяматрал ванийн Аьйшабича учайсса бивкIун бур) аькьлу бусса, цайми инсантураву дакъасса, аьжаивсса хасиятру дусса диркIун дур. Ванин цинма бакъа, шяравусса цайминнангу хьун нанимур, ялун бучIантIимур кIул шайсса бивкIун бур. Ва кIану тасттикь бан Гьидалтил арснал Жамалуттиннул бувсунни цахьва цила Аьйшатлулгу (Жамалуттиннул буттал ниттил), ниттил Узалгу бувсъсса цаппара ишру-мисаллу. Карашатусса, Гъумук прокурорну зузисса, хъинну итххявхсса, авур дусса жагьил Сяидов АхIмадлул лихъан бувну увкIун ур Гъумук зузисса, цамур шяраватусса, бюхттулсса, хъинну бакIралгу ххуйсса душ. БувкIун хъирив кьини Аьйшабича дахчуну дур цила арснал щарнихун Узахун: «Насу АхIмадлухьгу, кIанал нитти-буттахьгу кIа ли­хъан бувну бувкIсса душ анаварну гьан бара уча цила шаппайн, кIа кIайнначIан нясну бувкIунни, кIа сававрай кIайннайн хъунисса баларду ликкан най бур», — тIий. Прокурорну зузисса адаминахь, цаннах ца эшкьи хьуну, бувкIсса душ къатлува буккан бара чин цукун гьава тIий, Уза къалавгун бур, лавгра куну, кьатIухгу бивкIун, бувкIун бур шаппай. Къарязий шайва кIай куну бур ласнал ниттихь. Дахчуну дур ялагу, насу, ттигу уча, кIа къушлийн кIа душ сававрай чIявусса баларду ли­ккан най бур, тIий. ЦIунилгу лавгра куну, къалавгна зана бивкIун бур Уза. КIа душ бувцуну цаппара барзру лавгун ивкIуну ур АхIмад. КIа душ кIайнначIа бу­ссаксса хIаллай хьуну бур ялагу шанма бивкIу.
«Ялагу ца мисал. Аьйшабичал увкуну бур ттул ниттихь Узахь: «Та Загьикат аьрххилий ялавай най бур, насу танихь цукунчIав манарда уча, та хъинну сант дакъасса, баласса аьрххи хьун най бур», — куну. Цув лавгра тIар учин, амма танил цин къалавгун чара бакъар, гьан багьлай бур увкунни тIар. Аьйшабичал, дяъвай, кIилчингу гьан бунна тIар Узал, маитабакьару та ялавай тIий. Лавгра тIар, амма Загьикат лакъавгун чара бакъар тIий, мютIий бан къавхьунни тIар. КъазанабивкIссар жагьилсса хъамитайпа шаппайн, ток бивщуну, бивкIуссар шагьрулий.
Жул гъансса оьрчIан буцлай бивкIсса душнин, га оьрчIгу шагьрулийн дуклан лавгун, га душнин цинмагу къаччай буна, гужрай кунма, совет магьар бивхьуну бур цаманан. Му ишираяту цинмагу хъинну къаччан бивкIун, ттул ниттил Узал бувсун бур Аьйшабичахь.
— Ина ссайн хъювусул буклай бура, му душ чунчIав къалагайссар, му жула оьрчIанни буцинтIисса, — куну бур Аьйшабичал.
— Буцайсса цукунни, мунин магьар бивхьунни, гьунттий-сарану хъатIи бан най бурхха, — куну бур Узал.
— АцIва магьар цаманан биширчагу, му душ та шагьрулий дуклакисса жула оьрчIанни буцинтIисса, — куну бур Аьйшабичал.
Хъирив гьантрай увкIун, жул оьрчIал лихъан бувну лавг­ссар му душ шагьрулийн. Ххаллил­сса кулпат буссия Ленинградрай яхъа­най. Цивппа ччяни дунияллия лавгунни. Ци банссар», — буслай ур Жамалуттин.
Аьбдулхаликьхъал тухум га чIумала бивкIун бур кьянкьасса, чурххал кьуват бусса. Жамалуттиннул ппу Гьидалтигу, мукуна, ивкIун ур хъинну гуж-бюхъу бусса адамина. Шяраваллил зиллучIасса хъунмасса, инсантурал цала янна-ка шюшин ишлагу байсса, шама-мукьа инсаннаща бакъа гьаз бан къашай­сса кьун Гьидалтил цалалу гьаз бувшиву буслай бур караши.
— На 18 шинавусса чIумал, ттухь жула шяравасса Халунхъал Абакардул бувсуна укунсса иш. Аьрххилияту къалмул дарвагирттал дурцIусса дучрай аьра­валттащал ватандалийн най ивкIун бур шама караширичу, хьхьирил зуманицIух. Ца хIал хьу­сса чIумал хьхьичI нанимур аьравалттил хьхьичIун увккун ур кIия къачагъ, дачIра дурну дур аьрава. Махъа-махъ нанисса Абакар хъирив лаяннин, цала аьрава дацIан дурну, Гьидалтил кIаначIасса аьршин (ганзсса муххал линейка, 70 см. лахъисса) ларсун дур цачIанна. КъачагътурачIан биявайсса чIумал, Гьидалти, аьршингу урчIа чулух ладиртун, авчуну ур гайнначIан.
— Ина шиккун манарда, ликкан бара анаварну дарвагру, – гьужум бувну бур къачагътурал.
Ми чIарав гъан хьувкун, рархьуну дур Гьидалтил аьршин га цаннал дарвачрайх, кIулши дур­ккун агьну ур къачагъ, ххяв­ххун авчуну ур ярагъуннил алгусса тама къачагъ, мува куццуй, рархьуну аьршин, увтун ур тагу. КIиягу кIулшилия лавгун ур. Хула, бичара дарвагру ма­хъунмай, вай жунма шаппайнъяча лавсун нанисса куну, гай дарвагру, ва ца инил бувцIусса кьуцуртту кунма, палцIа тIи бувну, бигьанма аьравалттийн бичлан ивкIуна Гьидалти, – тIий, буслай ия Абакар.
Му чIумал хIалданийн бувкIун, бивзун бур лавай къачагътал.
— Жу ина, мукун виричусса инсан, ачIа къаитаакьинну, шичча арх бакъа жазиралий жул балугъру буссар, ачу жущал тай ласун, – тIун бивкIун бур къачагътал.
Абакардул цив буру тIар лакку мазрай Гьидалтихь, цукунчIав къабучIиссар миннащал гьан, ина миннал ивчIанна уцлацисса тIий. Амма Гьидалти ур тIар хъяй, вайннал литIлан жува аьнакIив бакъарухха, жува ххуллийх букангу, шаппай ссайгъатран ласунгу балугъру хъиннихха тIий. КъалахIан ан хьунни тIар Гьидалти. Щяивтун Гьидалтигу лодкалий цала дянив, лавгунни тIар хьхьиривух тивунмай. Цив кIиягу ливчIунну тIар бан-бит бакъа. Гьидалти кьаивтун цукун гьантIиссару, шикку бацIарчагу, бувкIун, къачагътурал цивппагу литIунссару тIий буру тIар. Гьидалтил аьравагу цала аьравалттил махъун дархIуну, бачавай, бацIавай буру тIар. Ца хIал хьусса чIумал хьхьирийх шиннай дарчунни тIар ца инсаннащалсса лодка. Гьидалтигу къуртал увну, жува лакьин цагу гьара тIий, най ухьунссар ца къачагъ тIий буру тIар. Лодка гъан хьувкун, увчIунни тIар Гьидалти ушиву. Цуксса цанма кIулну бунугу Гьидалтил гуж, виричушиву, мунай­сса жан, вих хьун бюхълай бакъаяв тIар Абакардул.
— Ци балугъруя бикIайсса гайнначIа, гай цивппа бувччуну бакъая балугъирттал, гьан бав хьхьиривун, буччиннин балугъру канан, — кунни тIар Гьидалтил. Ххал барча, хьхьирий къачагътурал ва, цаннал тиха, цаннал шиха хъаралун кару дирчуну гьаз увну, хьхьиривун утан кьаст дурну дур. Буттал ца тиха, ца шиха дарвачирттаха бувгьуну, ца тихунай, ца шихунай хьхьиривун бивчуну кьабивтун бур, — буслай ур Жамалуттин.
Жамалуттиннул цала тухумрая бусланмургу къачанни.
— Ахттакьунмай гъаттара шаппай нанисса ххуллийн хьхьичIун лавгун, жул тухумраясса НухIхъал МахIаммадлул (Къяча батту дия ванал чулий цIа) бувгьуну, лавсун ца-ца хъаралун ца-ца ттукку, щяв щун къабивтун, арамтурал бувцIусса ккурчIнил дянив бивхьуна. МахIаттал хьуну ливчIуна халкь, – буслай ур та чIумал 10-11 шинаву ивкIсса Жамалуттин цанма ккавкмур. – Ца чIумал му МахIаммадлухь цIувххуну бур: «Ина тачIав щиятучIав нигьа-загу увсъссарав?» – куну. «Нигьакъаувсъссара, амма Юнусхъал оьрчIру чIарав хьувкун, ца аьжаивсса асар буххай чурххавун», — увкуну бур МахIаммадлул. Юнусхъал оьрчIру бивкIссар хъинну чурххал битавсса, кьянкьасса, хъунмасса гужрал заллухъру. Ми цивппагу Гьидалтил уссил Юнуслул арсру бивкIссар. Миннал, бивхьуну хъазамраву, хъунисса чартту цивппа кунмасса жагьилтурахь бургру ришлай гъагъан байсса бивкIссар. Мукунсса 5 виричуная 3 дяъвилия зана къавхьуссар. Дяъвилия увкIсса миннаясса Аьбдулбасир, лачIун уклай, спортрал мастер хьуссар, 30 шинай Къабардин-Балкьарнал чемпионну ивкIссар. Оьрмулул 50 шин хьуну махъгу га республикалул чемпионатирттай гьуртту хъанайна, чемпионна ия. Га цала оьр­мулуву лачIун увккун щилчIав лув увтунгу акъая.
Гьидалтил цавагу класс був­ккуну бивкIун бакъар. Оьрмулул 13-14 шинаву Ттуплислив ссурахъичIа уна, даврия увкIукун, чIаххуврайсса школалий дуклакисса оьрчIачIан занай, буккин-чичин лавхьхьуну бур. Яла библиотекалувату луттирду ласлай, бувккумур чичлай, мудан цала кIулшиву гьаз дуллай ивкIун ур.
— Буттал чIявусса луттирду бу­ссия, миннуву мунал цала сурат дусса, цIа дусса луттирдугу бия, амма, на чIивину унийва, ванал-танал ласлай, бат хьуну бия, — буслай ур Жамалуттин.
Ччаннай авцIуну, кулпат бувкун, мунищал архIал Гьидалти лавгун ур Аьчикъулакьский райондалийн цала маэшат дузал бан. Цала хIарачатрайну, бажар-бюхъулийну, хьун бувну чIявусса ятту-гъаттара, варантту, дучри, щаллу дурну аьркинсса кьай-кьуй, къатри, дурну дур хъуннасса хозяйство. Колхозру сакин дуллан бивкIукун, ванал цалла думур аваданшиву дирчуну дур колхозравун. Ванал гьунар, бажар-бюхъу, хIарачат чIалай, колхозниктурал цIуну сакин хьусса «Горец» колхозрал председательну увчIуну ур. Ччясса мутталий чIаланну гьаз хьуну дур колхозрал экономика, колхозниктурал маэшат. Дурну дур чIярусса колхозниктурансса ва колхозран аьркинсса къатри, складру, щаллу дурну дур та заманнул техника.
Та чIумал тикку цала нитти-буттащал ялапар хъанай ивкIсса Ибрагьимов Ибрагьим буслай ия, колхозрал кьинирдан бив­сса къалмул, къалпузрал ва цаймигу продуктилул бувцIуну, колхозниктурачIан шаппа-шаппай колхозрал машинартту бучIайва тIий. Колхозниктал бикIайва тIар жул ми дичин­сса кIантту бакъар, къааьркинни тIий, къаласлай. Укунсса диркIун дур Гьидалтил каялувшиву дуллалисса колхоз.
Гьидалти ивкIун ур хозяйствалул ялув кьянкьану авцIусса, цаятурагу, зузалтраятугу хъу­ннасса тIалавшин дусса, хъи­нну тIайлашиву, марцIшиву ччисса. Яттил ттурзанну дусса колхозрачIату мунал шаппайн биххан ца хIайван къабуцайсса бивкIун бур. Мунал кулпатрал Узал ичIува 100-200 аьнакIи бувну, ми ишла байсса бивкIун бур дукра дан.
— Ниттил буслай, ца ххуллух Гьидалтил, хъамал бучIаннин дукра дува куну, ялун бихьулущал гьан увну ур УзачIан чIивисса оьрчI. Дукра дан пач лахъансса тIама духларгун шарда, колхозрал хIаятравату ца ттала канил бувгьуну, лавсун бувкIун, цала хъюву рикIирах мюрш бувну, цIу дирхьуну дур. Гьидалтил хасият кIулну, му къадяъван, ххи хьуми касакругу лабивтун бур, мюршсса цIуцIалттугу дархьуну, марцI дурну дур. Ахттайнссаннул чIун шавайсса чIумал Гьидалти увкIун ур шавай, байдаркалий ца тIамагу дирхьуну. Пачливу цIу дирхьусса ххал хьувкун:
— Узай, ина цIу ссай дишав? — куну цIувххуну бур Гьидалтил.
— Колхозрал хIаятравату ласав, — куну бур Узал.
Колхозрал хIаят (двор) мудангу дурцIуну дикIайсса диркIун дур колхозран, колхозниктуран, строительствалун ва цаймигу иширттан аьркин дансса тталлал, тахтардал ва цаймигу материаллал.
— Ина хьхьичIра гикку дирхьуссияв тIама? – куну, кьянкьану цIувххуну бур Гьидалтил.
— На ча дишинтIиссия тIама!? — куну бур Узал.
— Узай, ми колхозрал хIаятраву къаххяххайссар. Ми цал гиву дишин аьркинссар, ялар гива ласайсса. Насу ва на лавсун увкIсса ттала биша колхозрал хIаятраву, — куну, Уза гьан бувну бур ттала биян бан.
Колхозрал складирттай ди­кIайсса диркIун дур колхозниктурал цала ляркъусса кьинирдан дулун шагьрурдайн, цайми кIанттурдайн къалавгна ласун гьарца аьркинмур: дурурхху­сса ва дуруххансса яннарду, усру, тIахIни-кIичIу, иникIма, навт, цIу, качар, дуклаки оьрчIансса кьай-кьуй ва м.ц. Цал мукун доход дачIлачIисса кьини Узал 9-10 шинавусса, нину диркIуну, цачIава яхъанахъисса ссил душнихь Аьишатлухь насу увкуну бур Гьидалтихь жунна нанисса ци дур, цIухха куну. Душ къагьанна тIун бивкIун бур, та ттухун дяъвантIиссар тIий, Узал дяъвигу бувну гьан бувну бур.
— Узал жунна дагьайсса ци дур тIива, — куну бур Аьишатлул Гьидалтихь.
— Узал цими захIматрал кьини дуссар тIива колхозраву? — куну бур танал.
Аьишат аьтIий лавгун бур шаппайн.
— Ина на къагьанна тIий буна гьан бунна, та дяъвай ия ттухун, — куну бувсун бур танал увкумур.
Гьидалти шавай увкIун Узахун айивзун ур: «Вил дуссияв, вил бу­ттал дуссияв колхозраву кьинирду?» — куну. «На гьан къабав», – куну бур Узал, нигьабувсун.
— Ина ттухь щялмахъ бусав? – куну, чансса хъат лаян дурну дур душнийн.
Хъирив гьантрай ганин хъу­ннасса ххуйсса лачак ларсун увкIуна тIар Гьидалти, цащара ганийн хъат щун дан бувккун тIий.
Цайнна вихшала дурсса колхоз ванал чIирисса чIумул мутталий ххишала дакъа лахъсса даражалийн диян дурну дур. Гьидалтин 1936 шинал дуллуну дур Лениннул орден, Совет паччахIлугърай ва яла бюхттулмур орден диркIссар. Гьидалти ивкIун ур Дагъусттаннай цалчин му ордендалун лайкь хьуминнавасса ца. Та чIумал мунал каялувшиву дуллалисса колхоз диркIун дур Дагъусттаннай ца яла хьхьичIунмур хозяйствану.
Ванал аькьлулул даража, даврил бюхъу, гьунар чIалай, партиялул обкомрал увцуну ур ва шичча Къаясулинский райондалул исполкомрал председательну. Шиччагу гьан увну ур Ростоврайн лахъсса къуллугъирттайнсса каялувчитал хIадур байсса лавайсса школалий дуклан.
1931-ку шинал ванал къуртал бувну бур Ставрополлал лаваймур даражалул каялувчитал хIадур байсса школа.
1936-ку шинал февраль зуруй ва гьуртту хьуну ур Москавлив хьусса шяраваллил хозяйствалул хьхьичIунсса зузалтрал щалагу Союзрал съездрай. Вара шинал гьуртту хьуну ур ризкьи хьун баврил жям дуллалисса щалагу Да­гъусттаннал хьхьичIунсса ризкьичитурал съездрай.
1936-ку шинал Гьидалти гьуртту хьуну ур щалагу Дагъусттаннал XI-мур съездрай. Ва съездрай ххал бивгьуссар, жунма кIулсса куццуй, Дагъусттанналгу, Совет Союзралгу халкьуннал оьрмулуву ххишала бакъа хъунмасса кIантту бувгьусса масъалартту: СССР-данул Конституциялул проект, цIакь бувссар ДАССР-данул Конституция ва мукунма цаймигу масъалартту.
Ялун дирну дур аварасса 1937 шин, цикссагу инсантурал, щаллусса кулпатирттал оьрмурду ла-ялун бувсса. Обкомрал секретарьну ивкIсса Нажмуттин Самурский увгьуну, авкьуну ур, халкьуннал душман хIисаврай. Дур­ккун дур макьала халкьуннал душман дуснакьраву щяивкIун унува, мунал дус Ростоврай лаваймур школалий ккалаккисса циванни тIисса. Га чIумал халкьуннал душман ушиврий 3 инсаннал аьрза чичаву гьану бивкIун бур дуснакьравун акьиншиврул. Мукун, цалла марцIсса цIа дуручлай, Гьидалтин гьан багьну бур Москавлив ияннин. Бусаврийн бувну, Гьидалти кьамул увну ур Сталиннул. ОьрчIний цала ссурахъищал Ттуплислив ялапар хъанай ивкIсса ванан марцIну гуржири маз кIулну бивкIун бур, мукунма дагъусттаннал чIявуми мазругу. Га аьраттал уккан увсса куц, ганайн дирсса къия чIалай, Сталиннул увкуссар тIар Гьидалтихь, школагу кьабити, цалсса игьалаган насу куну. ЦIувххуну бур Гуржиянавун гьаннавкьай ягу Да­гъусттаннайн куну. Ванал увкуну бур Дагъусттаннайн гьанна куну. Кремлилувату ххуллийнсса азихъругу бивхьуну, хIурматрай тIайла увкссар тIар. Махъунай най уна, Тула шагьрулий поездрай увгьуну, авкьуну ур дуснакьравун. Гьидалти чув уссарив къаляхълай 6 барз хьуну бур. Мунал хъирив буккан уссурссува нигьабуслай бивкIун бур, мукун захIматсса чIунну диркIун дур. Дахьа ув­сса оьрчI кьаивтун, Узагу чунчIав хъирив буккан къахъанай бивкIун бур, хIатта га оьрчI цачIава кьаитангума цучIав рязи къахъанай, «халкьуннал душманнан» кумаг буллалими хIисаврай, цивппагу къабугьан.
Му чIумал Гьидалтил кулпат яхъанахъисса МахIмуд-Мектеб тIисса шяравун цала уссичIан АьлиллучIан каникуллай увкIун ур Къазаннай университетраву юридический факультетрай дуклай ивкIсса Башаев МахIаммад, жула Руслан Башаевлул буттауссу, лакрал машгьурсса чичу. Цала уссия бавну Гьидалти акъа хьушиву, МахIаммад увкIун ур УзачIан ци хаварди, цукунни учин. МахIаммад хъинну виричу­сса, яхI бусса, кьянкьа-кьурчIисса жагьил ивкIун ур. Хъювусулгу бувккун, бувсун бур Узал хьумур ва нигьабуслай бушиву хъирив буккан. «Укунсса шяравучу акъа хьуну къаикIайссара. На му чув уссарив лякъавкъуну къаитанна», — куну бур мунал. Амма цачIара ххуллун-харж дакъашиву бувсун бур. Узал цичIарагу дакъану, бавххуну шаппасса кровать, дуллуну дур мунан ххуллухсса арцу. Хъирив ивзун, кIул бувну бур мунал Гьидалти усса кIану. Анжиливсса ванал ссурахъу АхIмадханнучIа кьадиртун дур МахIаммадлул харж хьуну лирчIми арцугу, УзачIан диян дува куну, цува дуну акъанугу. Цувагу, дарсирдайн чIал хъанай уну, махъунай Къазаннайн лавгун ия. Мукун виричусса тIул дурссар МахIаммад Башаевлул.
Жул караши хъинну куннан ку ххирасса, кьини дуркни кувннал чIарав кув бацIайсса жямат бур. Му тасттикь буллалисса ца мисал уттигу буцинну. Гьидалти «под следствием» увгьуну ивкIун ия 2 шинай, халкьуннал душман ушиву мукIру хьу тIий, цащава шай­сса куццуй мунай оьзрурду буллай, ккаккан букъав къабивтун бия. ХIатта, михьирттавун ххалаххив кьутIлай, клеткалувун авкьуну, бакIрайн дяркъу щин кIунтIайтIи дуллай, хьхьувай цувалусса камералувун хъуни­сса шатри бакьлай. Итаавкьуну махъ мунал бакI баххана хъанан бивкIун бур. Гьалак увккун, цимурца цаннийх ца ришлай, экьиличлай, яла паракьат хьуну ххуй шайсса ивкIун ур. Мукун цайна цува увкIун паракьатсса чIумал Узахь увкуну бур Гьидалтил:
— Гива уккан шайсса кIива ххуллу бакъа бакъая: я мукIру хьуну аьс ан, я сакъат хьуну ­уккан, — буслай ур буттал оьрмулия Жамалуттин.
Гьидалти цува чурххал хъинну загълунсса ивкIун ур, ччима увгьуну щях ищун бюхъайсса. БакIрал аххана хъанахъисса мунаясса нигьгу шяраваллил жяматран хъуннасса диркIун дур. Цала ца акъа-акъасса чIивисса арсгума кIилчинмур зивулий­сса къатлувату чIавахьулттийх палцI увну ур. ЧIавахьулттичIа бавцIусса Узал ссил ТIагьиратлул гьуя куну гьаз дурсса канихьхьун оьрчIал бакIччан биривну хха­ссал хьуну ур. Амма Карашрал чиваркIуннал сайки 4 шин дурну дур муналсса буллай, 6-7 адамина хьхьугу-кьинигу мунал къарал буллай, «жула ххаллилсса шяравучу жу авлиятуравун къаулай­ссар» тIий. Дяъви байбивхьуну, шярава ца-ца, кIи-кIия тIий лаглай, дяъвилул чиваркI бювкьун, шяраву цучIав къаливчIун ур мунах уруглансса. Банмур цамур къабивкIун бур, му Щурагьун иян уварча акъа…
1943-ку шинал, оьрмулул 39 шинаву, Щурагьиял больницалий къуртал хьуну ур Гьидалти. Карашав му хавар бавну, хъирив букканнин, увччуну лявкъуну ур. Гьав лякъин къархьуну дур. Вана укунсса хьуну бур Гьидалтил кьадар. Гьидалтил кулпат Узагу канихьсса чIивитIу Жамалуттиннущал ливчIун бур жагьилсса оьрмулий щащарну, муния махъ щаргу къавхьуну, ца акъа акъасса арснан цилва оьр­мугу хас бувну.