Бугьараминнаха аякьалий

Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал хьхьичI бивхьусса масъаларттавасса ца яла агьаммур хъанахъиссар бугьараминнал цIуллу-сагъшиву дуруччаву мурадрайсса ххуллу-чаранну лякъаву.

Вай гьантрай Москавлив ларгунни «Союз пенсионеров Ро­ссии» тIисса щалагу Аьрасатнал жяматийсса организациялул Vlll Съезд. Съедрай гьурттушинна дунни 74 региондалиясса 130-нния ливчусса делегатътурал.

Аьрасатнал Пенсионертурал союз сакин дурну дур 1994 шинал.
ХIакьинусса кьини Пенсионертурал союзрал масъалартту дузал буллай бур АьФ-лул ЗахIматрал ва социал буруччаврил, Спортрал, Связьрал ва коммуникациярдал министерстварттащал, АьФ-лул Пенсионный фондращал ва цаймигу идарарттащал цачIуну ва хIала-гьурттуну.
Шиная шинайн гьарза хъанай дур Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал регионнайсса отделенияр­тту ва миннувун бухлахисса пенсионертурал сияхI. Ванийнугу бувчIлай бур Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал дуллалисса давуртту хъуннасса агьамшиву дусса душиву.
И. Саидова
Пенсионертурал союзирттал хьхьичI бивхьусса агьамсса ма­съаларттугу бур бугьара хьусса инсантурал цIуллу-сагъшиву дуру­ччаву, миннал оьрмулун аьркин­сса шартIру дузал даву, пенсионертурал ихтиярду дуруччаву, пенсиялийн бувккун махъгу жяматий­сса иширттавух миннал чялишсса гьурттушинна даву мурадрайсса ххуллу-чаранну лякъаву.
Мяйжаннугу най дур шинну, лаглай бур оьрму, дукIлай дур цинявнначIаннагу пенсиялийн бувккун, аьдат хьусса куццуй даврийн анавар къабуклакисса ва даврийн къазаназисса, бизарсса чIун. Укунсса чIумувун бивсса бугьарасса инсантуран хьхьичIва кунмасса, цимурцаннувух хIала-гьурттушинна дусса, оьрму дузал баву мурадрай­сса давурттаха федерал ва регионнал даражалий зий дур Аьрасатнал ва регионнайсса цинярда пенсионертурал Союзру. ХIакьинусса кьини ми гьуртту хъанай дур билаятрал политикалул иширттавух, федерал проектру ва регионну хьхьичIуннай даврил программарду сакин давриву ва ххал дигьавриву, чялишну дачин дурну бур социал мероприятияртту. Регионнайсса пенсионертурал союзирттал отделениярттайхчIин кумаг буллай бур мюхтажшиву дусса пенсионертуран, хъирив бивзун бур ЖКХ-лул ва цаймигу хIаллихшиннардахсса багьри гьаз баврил ялув.
Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал председательну гьашину шамилчингу увчIунни пенсионертурал ва бугьараминнал оьр­мулул цIуцIи кIантту щиннияргу кIулсса, миннал оьрмулуву хьунабакьлакьисса ма­съалартту щаллу бансса бюхъу-бажар бусса, пенсионертуращалсса даврил хъунмасса опыт бусса, Социал политикалул Федерациялул Советрал комитетрал председатель Валерий Рязанский.
В. Рязанский буслай ур цува ва даврий ивтун махъ Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал дурсса ва цIанакул дуллалисса давурттая.
— ХьхьичIва-хьхьичI на каялувшиву дуллалисса союзрал хьхьичI бивхьусса агьамсса масъала хъанахъиссар бугьараминнал оьрмурду лахъи бансса шартIру дузал даву ва ми жяматийсса давурттавух чялишну хIала бакьаву. ЦIубутIуй Пенсионертурал союзрал хьхьичI бивхьусса мурадру бия пенсиярттал законнал хIакъиравусса бувчIин бавуртту даврин хас бувсса. Пенсиярттал законнал хIакъиравусса цIушиннардая бугьараминнан бувчIин бавриву Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал хъунмасса бияла буссар. Гихунмай Пенсионертурал союзрал хьхьичI бивхьусса масъалартту баххана хьу­ссар. Ми масъаларттугу хъунмурчIин пенсионертурал ихтиярду дуру­ччаврийн, пенсионертуращалсса жура-журасса давуртту дачин даврийн кIура бавссар. Пенсионертурал цIуллу-сагъшиву дуруччаву ва жяматийсса оьрмулувух чялишну гьуртту шаву мурадрай сукку дур­ссар федерал даражалул лагрулий­сса социал проектру. ХIакьинусса кьини Пенсионертурал союзир­ттал зузи дурсса чIяруми проектру хIатта иш бавчусса, хьхьичIун ливчусса чил билаятирттайгума ишлану дакъар. ЧIяруми вай проектирдал сакиншинначиталгу хьунни оьрмулул бугьарасса инсантал. Аьра­сатнал Пенсионертурал союзрал буллалисса, компьютерду ла­хьхьаврил, спортрал, физкультуралул, творчествалул ва цаймигу бяст-ччаллал чемпионатирттай гьуртту хьуссар цикссагу ацIазарахъул пенсионертал, хIатта чил билаятирттаяссагу. ЦIанасса заманалул тIалавшинналийн бувну, жу чялишну зий буру пенсионертуран информациялул технологияртту ла­хьхьин дуллай ва компьютердай зун лахьхьин буллай. Вай цIушиннарду ишла даврийн бувну пенсионертураща бюхълай бур цала ичIува бунува интернетрал каши ишла дурну хIакинначIан чичин, ЖКХ-лул хIаллихшиннардах багьа булун, банкрал куклушиннарду ишла дан, хIасил цала оьрму цащава бигьа буван. Ларгсса шинал дурсса хIасиллайн бувну, 200 азарунния ливчусса пенсионертал занай бур компьютердай зун лахьхьин буллалисса курсирдайн. Ванийну исват хъанай бур щалагу Аьрасатнал жяматийсса Пенсионертурал союзрал организациялул дурсса даву хъинну хъуннасса агьамшиву дусса душиву. Жуща бювхъунни вай инсантал, утти­заманнул цIушиннардая ма­хъун багьан къабивтун, компьютерду ишла буллай зузи буван.
Пенсионертурал дянивсса компьютердал бяст-ччаллу ххал буллалисса чемпионат хъанахъи­ссар шагьрурдай­сса ва шяраваллал кIанттурдайсса пенсионертурал гьурттушиннарайсса Федерал лагрулийсса интернетирттал бяст-ччаллан хас дурсса Аьрасатнал проект. Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал сипталийну, Аьрасатнал Пенсионный фондрал ва АьФ-лул ЗахIматрал ва соцразвитиялул министерствалул чIарав бацIаврийну 2010 шинал цалчин дуллай байбивхьуссар регионнал ва щалагу Аьра­сатнал даражалийсса пенсионертурал дянивсса компьютердал кIулшивурттал бяст-ччаллу ххал бигьлагьисса чемпионат. 2011 шиная шихунмай щалагу Аьрасатнал даражалий ва чемпионат дувай­ссар гьарица шинал. Шикку гьур­тту хъанахъисса пенсионертуравух чIявуми бур оьрмулул 70 шиная тихунмайсса. Вай чемпионатирттай гьуртту хьун букIлай бур чил билаятирттаясса пенсионерталгу. Гьашину Новосибирскалий хьусса ва чемпионатрай гьуртту хьунни Аьрасатнал 61 региондалиясса ва 6 чил билаятраясса командартту. АьФ-лул захIматрал ва соцразвитиялул министр Максим Топилиннул, ва чемпионатрал даврин лавайсса кьимат бишлай, кIицI лавгуна пенсионертурал дянив дуллалисса ва хъинну хъуннасса агьамшиву дусса даву хъанахъишиву.
Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал хьхьичI бивхьу­сса масъаларттавасса ца яла агьаммур хъанахъиссар бугьараминнал цIуллу-сагъшиву дуруччаву мурад­райсса ххуллу-чаранну лякъаву. 2014 шинал Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал сипталийн бувну, Аьра­сатнал Спортрал министерствалул чIарав бацIаврийну, цалчин дуллай байбивхьуссар Аьра­сатнал пенсионертурал спартакиада. Пенсионертурал дянивсса цалчинсса спартакиадагу дурссар Чувашнал республикалий. Ва чемпионатрал финалданий гьуртту хьу­ссар Аьрасатнал 56 региондалиясса ва 4 чил билаятраясса командарду ва спортрахун багьсса 500-нния ливчусса пенсионертал. Цала цIуллу-сагъшиврул ялув бавцIусса пенсионертуран вай чемпионатирттава ва ца яла ххирамур хъанай бур. Спортрал чемпионатру буллай байбивхьуния шихунмай пенсионертурал дянив гьарза хьунни, хIакинтурайну, дарурттайну хъин къахъанай, спортрахун багьну, цала цIуллу-сагъшиву цивппа дуручлачисса инсантал. ХIасил, вай чемпионатру даврил агьамми мурадругу бугьарасса инсантурал цIуллу-сагъшиву дуруччавур, миннал оьр­мурду лахъи бавур.
2015 шиная шихунмай Пенсионертурал союзрал сипталийн бувну байбивхьуссар пенсионертурал дянив шахматирттал турнирду дуллай. Билаятрай так ва ца турнирди дусса профессионалтал бакъасса, шахмат­ру ххирасса укунмасса пенсионертал шахматирттай буклакисса. Пенсионертурал дянивсса цалчинсса шахматирттал турнирданул финал дакIний ливчIунни шиккун бусалдаравун агьсса гроссмейстер Анатолий Карпов учIаврийну. 2016 шинал Аьрасатнал 46 региондалиясса финалистътал гьуртту хьуссар Самара шагьрулий хьусса шахматир­ттал турнирданий. Ва турнирданий гьуртту хьуссар 55 шинава, 65 шинавун бияннинсса оьрмулул, 4000-нния ливчусса пенсионертал.
Турнирду дуллай байбивхьуния шихунмай чIявуми пенсионертурал сакин дунни мюрщиминнан ва жагьилтуран шахматирттай буккан лахьхьин буллалисса кружокру ва секциярду. Шиккугу исват хьунни пенсионертал гьарица ишир­ттавух чялишсса гьурттушинна дуллай бушиву, яла-яла ялун нанисса ник тарбия даврил даву дачин дурну бушиву.
Бугьараминнал дянив буллалисса чемпионатрая ххари хьусса, цимилгу шахматирттал чемпион хьусса Анатолий Карповлул ва турнирданий увкуна: «ЧIивиния айивхьуну, хъунав хьуннин шахматир­ттай буккаврил инсаннал ня щурущи даврин ва интеллект итххяххан даврин хъунмасса асар биян буллалиссар».
Гьашину Аьрасатнал Пенсионертурал союзрал, Аьрасатнал Пенсионный фондрал ва регионнайсса губернатортал чIарав бацIаврийну, лавайсса даражалий тIайла бувккунни, миллатир­ттал культуралул, балайрдал творчестварду ядаву ва хьхьичIуннай даву мурадрайсса, «Поединки хоров» тIисса конкурс. Курск шагьрулий хьуссар ва конкурсрал финал. Гьуртту хьунни шикку Аьрасатнал региондалиясса 37 коллектив. Цинявппагу гьуртту хьуми хъинну гьунар бусса, халкьуннал балайрду ябуллалисса, бикIайкунсса артистал бия. Шиккува кIицI лаганна Курскалий хьусса конкурсрай гьур­тту хьушиву Дагъусттаннал Пенсионертурал союзрал чулуха Къарабудахккантуллал райондалул Культуралул управлениялул хорданул коллектив.
Ва конкурсрал даврин лавай­сса кьимат бишлай, АьФ-лул культуралул министр Владимир Мединскийл увкуна: «ХьхьичIавасса хорданул балайрду ябаврил ва ми хьхьичIунмай баврил ирс буручлачисса оьрмулул бугьарасса инсантурал дуллалисса агьамсса даврил багьа бакъассар. Халкьуннал балайрду хъамабитан къабивтун, ялун нанисса никиран лахьхьин бу­л­лай дуллалисса хъуннасса даврихлу дакIнийхтуну барчаллагь тIий ура зухь».
Конкурсру, чемпионатру дуллалаву бакъассагу, Аьрасатнал Пенсионертурал союз ва регионнайсса отделениярттал союзру чялишну гьуртту шайссар жула обществалул жяматийсса политикалул иширттавух, цинярдагу байраннавух, митингирттавух, акциярдавух. ХIасил зузиминнан даву чан дакъассар.
2015 шинал АьФ-лул Президентнал хIукмулийн бувну, Аьра­сатнал Пенсионертурал союз дурх­ссар ХIукуматрал ва коммерческий дакъасса организациярттан грантру итадакьлакьисса федерал сияхIравун. Ва сияхIравун кьамул бувну махъ пенсионертурал союзирттал байбивхьуссар бугьараминнал оьрмулул даража лавай баву, ми бяйххин баву мурадрай­сса жура-журасса давурттив ва конкурсру буллай.
Грантру ласаврин хас дурсса проектирдал агьамми темардугу дур пенсионертурансса компьютердал курсру сакин баврин, бугьара­сса инсантуран компьютердай зун лахьхьин баврин, цIуллу-сагъшиву дуруччаврин хас дурсса мероприятияртту даврин, пенсионертурал оьрмурдан лайкьсса шартIру дузал даврин, пенсионертуран чIярусса шиннардий зунсса гъира, шавкь рутансса давурттив дуллансса, мюхтажсса пенсионертуран кумагру баврин хас дурсса.
ХIасил, гьашинусса съездрайгу, гьарицагу чемпионатрай гьур­тту хъанахъисса пенсионертал гьарза шаврийну, исват хьунни регионнайсса пенсионертурал союзру чялишну зий душиву ва миннуя хъунмасса мюнпат бушиву, — тIий буслай ур Валерий Рязанский.