«Илчи» жун бакъа чара бакъассар»

«На ялугьлай бикIара ина бучIай нюжмар кьинилух. Ттун ина буккин ххирара… На бу­ккав ххуйсса чунал ххуйсса тIулуя. Цан оьрму лахъи баннав, цан ччинангу, цангу цал бакIрая цадакьа хьуннав, балаллул хьхьичIун дагьаннав».

«Ттун хъинну ххирар «Илчи» кказит буклан. Ттула оьрчIал оьрчIахьгу буккара. На буккав хъинсса виричунал хъинсса махъру. Цув цIуллу аннав, му даву цал оьрмулул ттарцIну хьуннав»…
…Къуртал хьунни подпискалул чIун, дайдирхьунни гьашину­сса шинал кIилчинмур дачIи шин. Ласлан бивкIунни жул буккултрал цанма ххирасса «Илчи» цIунилгу. Ссаяр вай ялув кIицI лавгсса ча­гъардавасса ххару? Щихьри ваксса хъунмасса барчаллагь, щихар вай зукьлурду?…
Жула лакку кказит къабув­ккуну бикIан къашайсса, амма цIанасса захIматсса чIумал му чичин каши дакъасса инсантурая бувкIсса ча­гъардур вай. Барчаллагьгу – 50 кказит чичинсса арцу дичин бакIрайн лавсъсса лаккучунахьри. Цур му лаккучу? № 15 «Илчилий» чивчусса куццуй, му адиминал цала цIа ялун личин мадари куну тавакъю бунни. Инсантурал зукьлурду муначIан биян_ссар, мунал цIа къакIулнура був­сса бухьурчагу. Вайннал цIардугу ялун личин жу къаданну. Зукьлу бан, ххуймур чIа учин шаттирал бакIрахва мяш къашайсса бур жула Дагъусттаннал инсантал. ЦичIав канил дугьансса, вари чинсса савав дакъанна, «Вил жан цIуллу дивуй», «Вил оьрму лахъи баннав», «ЦIуллушиву дулуннав», вай калимартту зумату щяв къарутай жула инсантурал.
Цанма укун хъунмасса хъинбала бувманан тIурча щала дуниял чIа учин хIадурну бур оьрму цирив кIулсса, чIяву-чIявусса затру ккавксса вай оьрмулул бугьарасса лакрал инсантал. ОьхIалшиврул, сси-къащилул, питнардал дуниял дурцIусса ва заманнай ца тIааьнну, вичIан бюхханну баллай бурхха вай махъру. «Я Аллагь, ми 50 кказит чичинсса арцу дирчунан Аллагьнал кабакьиннав, ми арцул азарваксса барачатшиву хьуннав, ялун нани­сса балаллуща, мусиват­раща Аллагьнал уруччиннав. Дулун кашину личIаннав». Хъунмасса барчаллагь, каши чанну, амма ла­кку кказит чичин ччай къабюхълахъиминнан кумаг буллалисса хIакьсса лаккучунан. Мудангу ка-кумаг бан кьудрат дуну личIаннав цу. Хъунмасса барчаллагь редакциялунгу».
Каспийскалий яхъанахъисса ца лаккучунал чагъарданиву бия укунсса хавар: «Дунияллул кла­ссический борьбалул чемпион Къап­ланнул соревнованиялий цинциллай авцIуну, цала кIушиву ххихъанай чIалан диркIукун, ссир­ссилтту чартIи дурссиятIар». Цала балалун цащава шайсса чаран лявкъусса му лачIунуккул тагьар цаламуниха лащан дуллай, ванал чичлай ур: «Нагу гьашину гужрай дачIи шинайсса кказит чивчуссия, утти хъанай бакъахьукун, му Кяъвалул инсаннал буллусса 50 номердания Аллагьнал какъабакьин­ххурав ттунгу ца булун»…
Ялагу, гьай-гьай, вай чагъардаву сайки гьарцаннуву чивчуну бур «Илчи» ххирашиврия, бакъа чара бакъашиврия.
«На зул кказит буккайссар бакI­­рая чча­ннайн би­яннин ва циняр ши­ннар­дийсса кказитру ябуллай буссара».
«Илчи» кказит буклай байбивхьуния махъ чичлай, мигу цалчинмур номердания шинмай цачIун бурухлайгу, ябуллайгу ура , цанчирча миннуву Аллагьнал цIа дакъасса цавагу бакъа тIий».
Укунсса ххару чагъардаву чан­сса бакъар. Муния жу хъинну ххари­ссару. Жула заманнул хасъсса ма­съала – лакку маз кIулшиврул ва оьрус маз хIала буххаврил ма­съалагу чагъардаву гьаз къабувну къаливчIунни. Гьанжилийсса буккул бувкIунни оьрус мазрай чивчусса хъунмасса чагъар. Ва буслай ур, цанма лакку маз ххуйну къакIулшиву, амма цичулийгу кказитрай дурксса циняр материаллу дуккин хIарачат байшиву. Ва бу­с­лай ур цанна хъинну ххуй дизайшиву Казбек Мазаевлул, Руслан Башаевлул, ХIасан КIуруховлул, Хизри Илиясовлул материаллу. Ялагу ва чичлай ур Кьуръан кказитрай чара бакъа бишлан аьркинссар, Абачара ХIусайнаевлул дуллалисса даву хъинну мюнпатсса, аьркинсса давур тIий.
Гъумучату тIурча бувкIунни ­оьрус маз бувагу къакIулсса хъамитайпалул чагъар «Ттун лакку маз бакъа къакIулли. Мунихлуну ттун «Ххяххабаргъ» ва «Илчи» бакъа чара бакъар. На къашавайсса инсан бура, мунихлуну кказит ттула ялун бувкIсса уссурссуну чIалан бикIай, – чичлай бур хъамитайпа, – гьашину дачIи шинал кказит Миясат Щурпаевал чивчуссия, цил ахир хайрданийн дуккивуй. Утти зухь тавакъю буллай бура, ттун «Илчи» чичин кумаг бара тIий, хъинну ламусну буна. Ттун ххуй дизай А. ХIусайнаевлул, М. Щурпаевал, П. Бариевал, М. ­Аьлиевлул макьаларду». Хъирив ванил ххи буллай бур: «Ми арцу дирчунах дуаь даван, мунал цIа кIулну ччива. Жу кунмаминнай аьтIисса цал буллалимуницIун кабакьиннав».
Цикссагу бур чагъарду, аьркиннан кумаг бан каши думи чIяву хьуннав тIисса. «Гьарза баннав жула дянив мукун чувшиву ду­сса арамтал. Цал даража мунияргу лавай хьуннав, цал дуллали­сса даврицIун кабакьиннав. Нагу хIурматрай зул кказитрах ялугьлагьисса лаккучу».
«Зухьхьун цIуллушиву дулу­н­нав, дакI ххарисса дуниял дучIаннав жучIанна, мукьахунмайгу жул чIарав бацIан зу чан къабаннав».
Ссал къабагьари укунсса зукьлурду, ссал къабагьари вай ххуй-ххуйсса мукъурттин лайкь хьусса лаккучу. Мяйжаннугу чIяву баннав укунсса инсантал жула лакрал дянив. Бакъа чара бакъасса кказит къушлийн къабучIайсса лаккучу къаличIаншиврул.
Буккултрал чагъарду ххилтIу бувссар П. Бариевал
«Илчи» , 1994 шин, июль.