Жяматрал вакил

36photo_2Лакку билаят – му так цавай бюхттул зунттурду, тIиртIусса арду, куртIсса дарарду ва гьалаксса нехру дакъар. Лакку билаят – му зунттал лахIу-лахIунттавух жангри кунна зирзусса щархъурдур. КIай щархъалгу бур цила-цила тарих, цила вирттал, лакралгу цIа лахъну гьаз дурсса ва дуллалисса арсру ва душру. Ца мукунсса цIанин лайкьману изай ттун Ваччатусса Увайсхъал ХIусайннул арс Давдигу.

ЗахIмат ххирасса ХIусайннул ва ганал кулпатрал Зали­ххал цала оьрчIругу мюрщинийва захIматращал дус бувна. Нитти-буттая эбрат ларсун, оьрмулувугу гай оьрчIая хIарачатрал балгусса пишакартал хьуна: Ярагъи – аьралуннал хIаписар, Шяпи – М. ХIажиевлул цIанийсса заводрал цехрал хъунама, Мусттапа – ветврач, Давди – Керамзитрал заводрал хъунама инженер, Маммаццай – шяраваллил жяматрал хъунаману ивкIсса, утти хIарачат бусса бизнесмен.
Ми уссурвавраву, ца яла хIарачат буману акъассагу, жяматрал чIарав авцIуманугу ур Давди. Цала даву хIарачатрай щаллу даву дакъассагу, Давди хъунмасса захIмат бихьлай ур, Гьарун Саэдовлул фондрал бакIчи хIисаврай, шяравуссагу, шагьрурдайссагу жямат цачIун бансса чаранну ляхълай.
Давди увну ур 1948 шинал ноябрьданул 17-нний. Цала оьрчIнийсса чIумуя укун буслай ур Давди:
— Ппу армиялия увкIун махъ зун ивкIуна колхозраву. Нитти-буттал хъунмур чIун колхозрал даву дуллай гьан дайва. Му бакъассагу, гайннан пикри хьуна ялув махIлалийсса къатри лекьан дурну, лув махIлалий цIусса къатри дан. Му чIумал жу буру мюрщисса оьрчIру, 4 шин хьу­сса ттула чIивима уссугу хъурзилттуву щяивтун, жу, хъуними уссурвал, бикIайссияв кьинибархан ялув махIлалия тту­ккуй чартту ххилай. Къатри дувугу ия цува ппу. Жу бияв ганал пагьлатал. Буттан къакIулсса пишагу ба­къая, дуллалимургу ганал кIанайн дуртун дайва. Га чIумал буттая лавхьхьусса пишагу, захIмат ххирашивугу махъ ттун ттула оьрмулуву хъинну дучIи ляркъуна…
1967 шинал Давди увххуна Дагъусттаннал педагогический институтрал географиялул учитель шайсса факультетрайн. КIива-шанма зуруй ккалайгу ивкIун, институтгу кьабивтун, лавгуна армиялийн. Къуллугъ буллан ивкIуна Москавлив­сса зенитно-ракетный частьрай. ЗахIмат буллай хъун хьусса Давдин бигьану бия армиялийгу. ЧIал къавхьуну га партиялувунгу кьамул увна. Тарбия дусса, хIарачат бусса аьскар хIисаврай, ганан дуллуна «Отличник Советской Армии» тIисса значокгу, нитти-буттайн гьан бувна полкрал ттугъличIа рирщусса суратгу дусса чагъар. Давдия­сса макьалартту дикIайва округрал аьрали кказитрайгу. Къуллугърал чIун къуртал хьуну махъ Давдихь бия тиккува, частьрай, къуллугърай ацIу тIий, амма Давдил дакI шардайн кIункIу тIий дия.
Шавайгу зана хьуну, 2 шин дурна ганал колхозраву зий, колхозрал багъ щаллу бан махъ буллусса буттан кумаг буллай. Утти Давдин цала ялунсса оьр­мулул пикри багьуна. Аьркинну бия дуккаву дан. Орджоникидзелийсса Горский сельскохозяйственный институтраву­сса электрофикациялул факультетрайн электрик-инженернал пиша лахьхьин увххуна. 1977 шинал, институтгу къуртал бувну, зун ивкIуна МахIачкъалаллал Керамзит заводрай хъунама электрикну. 1987 шинал ва зун ивкIуна хъунама инженерну. Га заводрай зий гьашину Давдил хъанай дур 40 шин. Миккугу ва муданагу ия партийный организациялул секретарьну.
Керамзит байсса завод Да­гъусттаннай цамур бакъая. Мунихлуну багьлай бия га заводран циняв Дагъусттаннайссагу, чIаххуврайссагу строительствалул организацияртту керамзитрал щаллу дан. Ца ссятрай завод бацIарча, керамзит буллай бакъар, план щаллу хъанай дакъар тIий, чIурду гьаз шайва райкомрай ва горкомрай. Завод цуппагу керамзит итабакьлан бувсса завод бакъая. Га бия 70-ку шинал, аьрщи сукку хьу­сса чIумал, керамзит буллан ишла бувсса цементрал цех. Заводрал оборудование дия дух хьусса. ЦIусса оборудование заводирттай дуллай бакъая, мунихлуну цимурца цила заводран ду­ллан багьлай бия ягу багьлай бия цIусса оборудованиягу ду­сса завод бан.
80-ку шиннардий пикри хьуна мукунсса завод бан. Му пикри дузрайн буккан баншиврул Давдин багьуна заводрал проектралгу, оборудованиялулгу хъирив щала билаятрайх занан. Миннул щаллушиву дан Давдин багьуна Украиннавух, Къаза­хъисттаннайх, Бакуйх, Гуржиянавух, Молдавиянавух ва цаймигу кIанттайх занан.
Амма бувсса захIмат зия хьуна перестройкалул чIумал, 80% хIадурсса завод, финансирование къадуллай, чулийн къабувккуна. Цимурца лирну дарчуна. Керамзитрал производство дацIавайсса тагьарданийн дируна. Давдил биялсса хIарачат бувна, цайми цимурца цалалуш дуллалисса чIумал, заводгу лиян къабитан, зузалтгу тили-тихъа хьун къабитан, «тIавтIсса кIанттурдайгу мачIру дизан». Бигьа бакъая: хьхьичIвасса даврил пишакартал лаглай бия, цIуну бувкIсса жагьилталгу даврий лахъину къаличIайва. Заводраща бюхълай бакъая лябукку буну зун.
ЦIана дуллалисса къатравугу, экономия дансса хIарачатрай, керамзит ишла буллай бакъарча, инсантурал цIуллу-сагъшиврун заралну дацIлацIисса материал ишла дуллай бур.
Мукун кIусса гьиву ларсун нанисса Давдил цала хъачIунттай ларсуна ца цамургу, муниярдагу къабигьасса даву — Ваччиял жяматрал мурадру щаллу буллалаву.
БакIрайва, кьатIух бивщу­сса, шагьрурдай яхъанахъисса Ваччиял жямат цачIун бансса ниятрай, цала лагма лаган бувну уссия жагьилтал, аьпа биву, ХIусайнхъал МахIаммадшарип. Яла ирсирай му бигар мунал тапшур бувна хIарачат бусса ва жяматрай дакI цIуцIисса жагьил Давдийн. Давдилгу цайнна дурсса вихшала ядан хъунмасса хIарачат бувна, буллайгу ур. Ванал сакин бувна 2007 шинал Гьарун Саэдовлул цIанийсса общественный фонд.
Ва фондрал дурссар ва уттигу дуллалиссар агьамсса давуртту. Ми циняв кIицI лагларча, диял къахьунссар кIира-шанна чIапIи.
Вай цимурца дансса кашигу ляркъуну, цала даврийгу хьхьи­чIунну зий, кулпатгу ккаккиялунну ябуллай ур Давди.
Ттуна кIулссаксса, ва гьарца чулухунай дирисса, карчI да­къасса, миллатрал чIарав авцIусса лаккучу ур. На махIа­ттал шара ванал цала арснал ва душнил оьрчIахасса аякьалийгу. Учин мукъун, гьарца чулуха, гьарца ишираву шавхьсса, итххявхсса, мяйжаннугу цила багьайсса чув-адамина ур.
Ттухьва цIуххирча, на ванан «миллатрал вакил» тIисса цIа дулувияв. ХIайп, ванан дуллуну дакъар «Заслуженный строитель» тIисса цIа. Амма халкьунначIа Давдил хIурмат лахъри – му бакъарив инсаннал талихI!
Ва ттулла макьалагу на къуртал дан ччай ура Давдихасса ттула ца назмулийну.

Жяматрал вакил

Бюхттулсса кIа Заннал вин
ХIакьсса кьисмат буллун бур.
Вил дакI гьарнан аьчухну
ТIивтIусса ссупрану дур.

ЖяматрачIа цIа лайкь дан
ХIарачат буллай ура,
Гайннал кьини чанна дан,
Чирахъну лахълай ура.

Кьимат бищун кIулманал
Вил кьиматгу бишлай бур,
ДакIнивун, урувгманан
Инсаншиву чIалай дур.

ХIарачат хIалал хьуну,
Вил тIювай барачат бур,
Дуллайсса давурттая
Лагмами рязину бур.

Мунияту жу буру
КIа Аллагьнайн лабизлай,
Гьаннав тIий вил му оьрму
ЦIуллу-сагъну, аргъ дизлай.

Вилла дакIнин лархьхьусса
Дуниял вин тIитIиннав,
ТIайлабацIулущал Зал
Вищал архIал изаннав!

Ссугъури Увайсов