Чанкурал шеърирдавух сайрданий

foto_3Уттигъанну, редакциялийн лавгун унува, на Руслан Башаевлухь: «Чанкурал шеърирдал лу бувкшиву ттун кIуллича, кIий, лаккуйгу къабиривуннича, вичIавагу ца лу бакъарив? Бухьурча, ца ттунгу була», — куссия. Буллуна ттунгу Русланнул Чанкурал «ПархтIутIи» тIисса, ххуйва-ххуйсса чагъарданий бивщусса, хъахъисса мужаллатгу дусса, ганзсса шеърирдал лу. Мунил редакторшивугу Башаевлул цалла дурну дия.

ДакIнил асарду цайминнахь бусан бюхълахъисса инсан, явара му хIисавссар инсаннал ца чувшиврун. Мунияту на Дарбантлив шавайн учIайхту, ккалан ивкIссияв Чанкурал шеърирду. Ца лахIзалуву ттул ялун цирив цIуххин бувхсса ттул оьрмулул дуснал, на луттиравун кьувтIуну ххал шайхту: «Ккалай урав?» — куну, махъунмай лавгуна. Улу, ванин ганиннин цIусса лу ттул канихь ххал шайхту, на аьличIан уван ламус хьуну, махъунмай лавгшиву чIалан бивкIуна. Нагу щарссанийн барчаллагьрай ливчIра.
Чанкурал цалва луттиравун лавсун бур уттинин кказитирттай, журналлай ва цаймигу автортуращал хIаласса антологиярттай бивщусса шеърирду. ХIайп учинсса зат ци бур учирча, 80 шинавун ияннин ванахь щилчIав маслихIат бувну бакъар цалва шеърирду луттирал мужаллатравун цачIун бува, куну. Чанкурал шеърирду ккалаккийни (хIатта вай цакьнивагу кIулсса шеърирду бухьурчагу), аьлтта чIалай бур ва хатIалий шеъриятрал «хъурссувун» агьсса инсан акъашиву. Чара бакъа шеъри чичиншиврул Аллагьнал чулуха пагьму буллусса икIан багьлай бур му шеъри чичу. Чанкурал, рухI дакъассар тIисса, зунттурду, ратIувсса виххуччив, щама, ххуллурду, къатри, чIиртту, бухкIуллу жущалва гъалгъатIи буллай ур. Лакку билаятрал уртту-щинал аваданшиврул луртама цукунсса дуссарив кIулсса Чанкурал гайннул ихтилатирттаву инсаннал махъру, ягу, цала Чанкурал тIийкун, лакку мазрай гай гъалгъатIи баву хъанай дур ванал гайннуй ларчIсса шеъриятрал хъару.
Гьай-гьай, ччан бикIай жула буккултран (мукунма ттунгу) жулами шаэрталгу Пастернаклул авадансса, ахир-зума къачIалачIисса лащан бавурттачIан гъан­сса шеърирду чичлай. Шиккува кIицI буван, ччива ца укунсса затгу: шеърирду шаэрнал бувчIин къабай­ссарча, буклакиманал цала дакIнил гьавасрал цIупI буванни аьркинсса. Чанкурал шеърирдаву ца-ца чIумал бакIрайн багьлай бур цалва пикри «ккувхIуну», буккул вичIачIан биян буллалисса ишругу. Шеъри – му жа­­­гь-жигьтIи айсса философиярхха. Хъусращиял шяравасса ччаврил шеърирдал минахур Мирза МахIанмадовлул шеърирдачIан бивсса бур Чанкурал ччаврихами шеърирду. Вай хъинну къалиправун бувтсса, буниялагу чIярусса лащанбавуртту, шеъриятрал луртама ишла дурну, ккалаккима ххари уллалисса, лакку мазрал аваданшиву ялун личин дуллалисса шеърирду бур. На шикку масалартту буцлай акъара. Циван учирча, ва макьала дурккума луттирах луглаги аншиврул.
Шаэртал бикIай лириктал ва физиктал. Чанкура хъанахъиссар физик.Циван учирча, ванал химиягу, геометриягу, физикагу лархьхьуну тIий шяраваллил хозяйствалул институтраву. Улу, яла экономикалул институтгу бувккуну бур ванал. Ва марцIсса лирик ­акъар. Мунияту ванал шеъриятрал дуниял дур гьартасса, жува личIи-личIисса иширттачIан буцлацисса. Шаэрнал шеърирдаву лагма яхъанахъисса инсантурая хъиннурасса марцIсса тIалавшинна дуллалавривугу чIалай бур ва марцIсса зунттал щаращал щиная чIявусса нахIала був­сса инсан ушиву. Амма цува вихшалдарай вихну ивкIсса инсантурал ят увсса чIумалгурив, ва гьанавиххи хъанай ур. Гайннахь, цува куна, оьрму бутлати тIий ур. Му оьр­мулуву къашайсса зат бунува. Оьрмулуву къашаймур, хъанай ккаккан баймариххи шаэр. Мукунсса бур Чанкуралми шеърирдугу.
ХIажимурад ХIусайнов,
ш. Вихьул