ХIакьсса зузала

foto_11ЗахIматсса чIунну, захIматсса замана бувкIунни… ЧIявуну баллан бикIай жунма халкьунная вай махъру. Вайннуву тIай­лашивугу дур. Дуван ччимур дан захIматсса, дайдирхьумур къуртал дуллан жапасса, дуллан нанимунийн щак тIутIисса замана бувкIун бур.

Амма жунма хъамабитан къабучIир захIматсса чIумува буккайшиву, захIматмур бигьа буван хIарачат бусса, жапамуния махъунмай къашайсса гьалмахталгу бушиву. Мукун кьянкьасса халкьуннайн на вирттал учара, виричушиву ккаккан дуван шайнайнгу хъунмасса гьунарданул заллу учара. Мукунма чIарав агьаву, мунащал гъан шаву на хъунма­сса талихIран ккалли бара. Гьар­ца кIанай кунна, чIярусса захIматшивуртту хьунадакьлай дур жула Лакрал райондалийгу. ЗахIматшивурттащал талан бюхъайсса гужрал гьалмахтал жучIанма бакIрайн багьаврийну хъунмасса тIайлабацIу лакрал жяматран хьушиврий на хъинну мукIруну ура. Укунсса даврихун багьсса, тIайламур ччисса, захIматшивурттал хьхьичI ник къарищайсса вирттал тамансса бур жула райондалий. Цинявнная ца чичрулуву гъалгъа буллангу къашай, аммарив цинявннан цу уссарив чIалачIисса, ванал дуллалимунийн цинявннал барчаллагь тIисса, дурмур халкьуннан мюнпатну ишла дуллалисса гьалмахчуная цаппара махъру учаву ттула буржну чIалай бур.
Цува умур кIану лахъ бу­ллай, инсаншиврул цIа бюхттул дуллай, район ва республика хьхьичIуннай дачин дансса шартIру цала давриву ляхълай чIалай ур ттунгу, ттущал архIал чIявусса цайминнангу, райондалул больницалул хъунама хIакин, щала республикалий машгьур­сса хIакин, Ххутиятусса Дибирдул арс АвдурахIин. Оьр­мулул бугьараминнан кIулссар, цукун бусравну оьрму бувтссарив Ххутрал Дивирдул. Лакрал ванайн чайссия «Жула Дивир» куну. Ваная ххарину, пахру буллангу ччиссия чIявуссаннан. ТалихI бусса адамина ва хIакин ухьунссия Дибир. Цала бюх­ттулсса цIа, инсаншиврул ва хIакиншиврул цIа, лагь хьун къаритансса арс ушаву да­къарив мунил барашин.
Райондалул вив хъанахъи­сса чIярусса хъиншивурттащал архIал хъанай дур ххуйшивуртту АьвдурахIин Дибировичлул каялувшиву дуллалисса идаралийгу. ЧIяруми захIматшивуртту цайнна ларсун дуллай ур АьвдурахIин хъин чулийсса давурттив. Пик­ри бара, хьунабакьлай бур къашайшалт шагьрулиягума Гъумукун азарханалийн цалла цIуллу-сагъшиву дуруччин букIлакIисса. — «Яр, зуния шагьрулий буру, зунттавархха шагьрурдайн бачайсса зад цIуцIима, зу Гъумукун циванну?». — Баллай бур Гъумук азарханалул иш хъинну лавай хьунни, къашайшалтрахсса аякьа хъун хьунни тIий, Гъумук больницалул хъунаману зий усса ур Ххутрал Дибирдул арс, гьарца чулуха итххявхсса хIакин АьвдурахIин тIий.
АьвдурахIиннул дуллалицирив давуртту ккаккан, бургияра цукун баххана хъанай бур Гъумуксса больница, цукун бацIлай бур кIиву зузими къашайшалал ялув. Ттун цукунчIав учин ччай бакъар, хьхьичIва ва идаралул зузаву башттанна сант дакъа дирхьуну диркIссар куну, бия хьхьичIвагу шиву зузими цащава шайсса хIарачат буллай. Цинявннал гьунар ца къабикIайхха, АьвдурахIин ляличIисса гьунардал заллу ур. ЦачIаннагу, цала зузалтрачIангу тIалавшин хъуннасса, даву дакI цIий дувайсса, тIалавшиннагу гьарца цачIава зузиная ца куцну дайсса хъунама ур АьвдурахIин. ЧIявучин кIулссар, хьхьичIва больница бикIайссия Хьурттал шяраваллия арх бакъа, Гъумучиял тия чулий, Къалалий. Больница Гъумукун бизан бувну махъ, та бия башттан итабавкьуну, паччахIнал заманнайва був­сса кIану къабивкIния, ччянива ппив хьуну бикIанссия. Гай шиннардий та бувну бивкIссар цила багьайкун, дяъвилул иширттан ишла бувансса кьяйдалий. Ванияр цаппара зурдардил хьхьичI Хьурия най уна, тиккун бакIрайн агьну, цаманал бувсун вих къахьунссияв, ппив хьусса кIанттурду ссайн кIура баллай буссарив ттунма ккав­ккунни. Баххана хьуну бия левкьсса кIанттурду. ТалихIран, хьул бакъа къалалий бакIрайн агьунни АьвдурахIингу. Хьунабакьаврия кIиягу ххари хьуру. АьвдурахIиннул бувсунни цува ци дуллай уссарив хьхьичIва ливну лавгсса азарханалий. Бакьин бувсса, полгу, магъигу цIу ду­ккан дурсса къатлувун увцуну, тиву ци дикIантIиссарив буслай, цала дуллалисса, халкьуннан хъунма­сса хайр бусса даврия цува ххари хъанай ия. Ххари хьунсса ишругу чIявусса бия. АьвдурахIиннул дуллалимуния нагу рязи хъанай, ххари хъанай уссияв. Та хьхьичIва азархана бивкIсса Къалалий цIунил больницалул ца корпусгу бувну, дуклаки оьрчIан лагерь бан ччай ия. Шагьрурдай яхъанахъисса лакрал оьрчIру гъинттул чIумал Лаккуйн лагерьданийн бувцуну, миннан жула маз лав­хьхьуну ччай ия АьвдурахIин.
Цува ххуй акъасса инсаннаща цама ххуй уллан къашай­ссар, цува бюхттул акъанаща цама бюхттул уллан къашайссар, миллат хъун булланнив гьарца чулуха итххявхсса инсан икIан аьркин­ссар. АьвдурахIин гьарца чулуха хьхьичIунайсса гьалмахчу ушиврий на хъиннува мукIру хьунна ванал медициналул зузалтращал дуллалисса батIаврий нава гьур­тту хьусса чIумал. Анавар къаув­ккун буллалисса гъалгъа, гьарцаннаягу цакуцсса тIалавшин, гьарцаннаха аякьа. ЦачIавасса къашайшалтрал ялув ацIаврищал архIал, АьвдурахIин ур цIана райондалул щархъаву марцIшиврул ялув ацIлай.
Апрель зуруй Ккурклив ув­кIун, цащала Гъумуксса зузалтгу бувцуну, Ккурккуллал щарнил жяматгу хIала бувну, хъуннасса марцIшиву шяравун бувххун нани­сса ххуллий дунни АьвдурахIиннул. Мура куццуйсса марцIшиврул ялув ацIаву дунни чIяруми щархъаву, Гъумуча айивхьуну. Ва иширалгу буслай бур АьвдурахIиннул лакку миллатрахсса ччаву хъуннасса душиврия. Райондалий дуллали­сса гьарцагу давриву гьур­тту шаву, гьарцагу кIанай цаламур тIайласса пикри бачин бан бю­хъаву – вай гьарзадрал буслай бур райондалул азарханалул хъунама хIакин Дибиров АьвдурахIин Дибирович ххаллилсса дакIнил ва ляличIисса гьунардал заллу ушиву ва ванал сий, хIурмат халкьуннаву хъунмасса бушиву. Гьарцагу давриву цичIав дакъассар халкьуннаха зузаврияр хьхьичIунсса. Халкьуннаха зун­сса дакI душивугу – му хъунма­сса талихIри инсаннал.
Ина, лакрал миллатраву акъа­ссагу, чIявусса цайми Да­гъусттан миллатирттавугу бусрав хьуну ва хIурматрай ура. Цила багьайкун­сса зунттал арсная жу, махъми, ххарину буру. Мюрщинан, хъунанан эбратран ина цIуллу аннав, аргъ дунува личIаннав мудангу. ЦIуллушиву дулуннав.
Даниял Магьдиев