Цайминнаха къалавхьхьусса найрдучи

ilchi_20_7Цимил бусарчагу, ницI мяйжаннугу марцIсса дусса-дакъасса ттуща кIул дуван къашайссия. Дунияллий дуцири уртту-тIутIуя ларсъсса, яла дару-дарманссар тIисса, цIардугу дуллалисса ницI да­къахлахисса кIанугу бакъар хIакьину жулва хъуншагьрулий. Амма уттигъанну, найрдугу бувну, миннуя хайр ласлан хьхьичI, ца хъуннасса элму ахттар дурсса кунасса найрдучи Аьлиев ХIусайннущал кIул хьуну махъ, хIатти цири утти на ницI ласайни хъяврин хьун.

Залму АьбдурахIманова
Мяйжаннугусса ницIал кьанкьгу, тIингу, миннул марцIшивугу кIул хьунникьай ванал ттухьва цаппара маслихIатру бувну махъ.
МахIачкъалалив яхъанахъисса ХIусайннул ппу Ахъушиял райондалийсса ХIинтIиял шяраватусса ва нину, жула лакку инсан, Карашрал шяраватусса бур. Ванан биялну кIулну бур лакку мазгу, яни ни­ттилмур маз.
Найрдаха ХIусайн зий усса ур 2007 шиная шихунай. Вайннухун агьаннин, къатри дуваврил прорабну зий ивкIун ур. Вана ва найрдахун машхул шавугу, миннуха зунсса гъирагу тана та шинал чIаххучунал пишкаш бувсса ца найрая байбивхьуну бур. Цува шагьрулий яхъанай ухьурчагу, найрду ванал бивхьуну бур зунттаву, буттал шяраву. Бур цаппара шилувагу.
ВаначIа кунмасса, кIи-шан зивулийсса, цивппагу цавай авурсса, зунттал уртту-щинал куннасса ранг­ругу дусса, къуршив ттун цалчинъя ккаклакиссагу. Ххуйсса марцIсса ницI дуну тIий, ваначIату вай, дагьан къариртун, машан ласайсса дур шагьрулул хъуни супемаркетирттал. ХIусайннул, уттизаманнул базаллул механизмарду ишла дурну, цала ницI хъамущал архIал дишинсса ххуйсса тIаннул къалип­ру, къутив дучIан дурну, миву да­ххайсса дур. Мигу дур ттунна ттинин чувкIуй къаккарксса пурмалул! ХъунмурчIин ванал ницI дахлай дикIайссар «Пятерочка» супермаркетирттал сетрай.
Унгу-унгуну найрдахунгу агьну, маэшат ласлан хьхьичI, ХIусайннул ва касмулия цанма аьркинмургу, ца ххишалагу лавхьхьуну, бувккуну, интернетраву ххал бувну бур. Финляндиянава найрдансса къуршив, найрдал личIи-личIисса гьаннарду машан лавсун бур. Ванал чил хIукуматрая бучIан бувсса къуршал ляличIишивугу дур ми найрдан ва залуннан хъинну къулайсса, бивхьусса захIмат хайрданийн буккан бувайсса бушиву.
ХIусайннул бусаврийну, найрдая мюнпат ласун жучIава шикку хъунмасса захIмат бишин багьай­сса бур. Аьрасатнаву найрдучитуран яла къулайсса ххуйсса шартIру Башкирнаву, Татарнаву дур тIар ванал. Найрду ябаврил элмулул хъирив лаллай, ХIусайннул чIярузивурду дусса ца къуршилуву, жучIава ишласса кунма, ца най бакъача, кIива най бишайсса бур. Гания гихунмай, миннуя хьусса найрдал кулпатру личIи бувну, цайми къуршаву бишайсса бур. Найрду лув-ялув буллай, лувмур бивну бухьурча, ницI дуллали бувну, ялувмур биян битайсса бур. Ялувмур бивукун, му лув ликкан бувну, ницI дурмур биян ялув бишайсса бур. Вана укун щаллусса шинай ца къуршилух дурсса аякьа ххаллилсса мюнпатрайн ду­ккайсса дур.
ХIусайннул, цалва бихьлахьи­сса захIматрал кьимат кIулну, дурур­ччуну ур ( циняв найрдучитурачIа дикIан аьркинсса, амма дакъа­сса, жунма кIуллихха дакъашиву!) цукунчIав найрдан качар къабишайсса принцип. Ва дур ванал касмулул бакIщаращигу.
— ХIусайн, ина ура найрдан тачIав качар бивхьуну акъа­ра тIий. Му бюхъай­сса затрив? Масала, къурагьсса шин хьуну, найрду ккашил хъанарча, цири бан аьркинсса?
— Цалчин, къуршаву кьаритан аьркинссар найрду бакI буккан­сса ницI -цалла найрдал дур­сса ницI. Качарданул ницI дихьларча, вил зузаврил ахир-мурад бяйкьуну лякъинтIиссар. Найрдал иммунитетрайн качарданул биян байссар хъинну хъунмасса зарал. Ми чIявуну къашавай хъанан бикIайссар, миннуща цIуцIаврийн къарши бацIан къашайссар, яни ливчIминнуяр ливтIуми гьарзасса хъанан бикIайссар. Кьянатсса шин хьуну, найрду ккашил хъанан нанишиву чIалачIисса чIумалгума, на ницI, цайми кIанттурдаяту машан ларсун, дишара. Масала, ца базилух на 300 кг. ницIал дучIан дур­ссия Башкирнавату, ттулва найрду интнийн буккан баншиврул.
Вай гьарца зат хIисавравун къаласурчагума, найрал ницIри тIий, инсантуран качарданул сироп дахлан гьакьри, бунагьри.
— Маэшат бакъасса, ялагу ци хъинбала буссар инсаннан найрдая?
— Цирда ницIавусса микроэлементру, витаминну, дару-дарманшиву къахIисав дарчагума, найрдаха зузисса инсан, оьгу паракьат хьуну, нервардугу рахIат дур­ккун, чурххал ва дакIнил таза уккай­ссар.
Гъидайдихьулущал ххи шай найрдучитурал къайгъурдугу. ХIусайнгу ачинссар цала буттал шяравун – ХIинтIав, найрдах уруган, кIайннух ургъил бан. ЧIа учинну жувагу хIакьсса найрдучинан-зузалан тIайлабацIу ва найрдан даркьусса, уртту-щинал авадан­сса шин.