Лакрал тарихрава

1930-ку ш.ш. — колхозру сакин дурссар. Шяраваллил маэшат гьурттуну бачин баву та ппурттуву хъинну хьхьичIуннайсса даву диркIссар.

Амма бакIлахъия хъинну кьювкьусса багьлун паччахIлугъран дуллалаву ялув духIлахIаврил гуж чанми колхозру лякIин дуллан диркIссар. Хаснува иш оьнийн буклан бивкIссар 50-60 шиннардий, тагьарданува буккансса ххуллу лякъинну, тIий, организацион реформарду чIяру дурну, цачIун давай, личIи давай, колхозру гьалакIу дуллан бивкIукун.
* * *
1935-ку ш.ш. тIивтIуссар Лак­рал театр.
* * *
1941-1945 ш.ш. Буттал кIан­ттул цIанийсса Хъунмасса дяъви. Лак хъинну чялишну гьуртту хьуссар Ватан дуруччавриву. ЧIивисса миллатрал азарахъул вакилтал лавгссар цIарал щуттайн. Миннава бачIикссаннал жанну харж дурссар, душман ккуччу уллай. ЧIявусса, виричушиву дурну, машгьур хьуссар щалагу паччахIлугърай. Лакрая бувкссар ххюя Совет Союзрал Виричу, миннаву ца, цувагу республикалий ца акъа-акъасса, кIийла Виричу. Буссар лакрал дазул кьатIув Гитлердул аьралуннащал талай машгьур хьу­ссагу. Хъуни­сса кумагру бувссар фронтран граждан агьалинал. ЧIярусса арцу, лахху-ликку, дуки-хIачIия дартIссар миннал фашистуращал талатиминнан кабакьулун. Дагъусттаннал республикалий­сса фронтран ка-кумаг баврил сайки гьарца сиптта сукку шай­сса диркIссар лакрая.
* * *
1944 ш. март — лакрал 24 шяравалу дизан дурссар арнил кIанайн. Багьайсса хIадуршин къадурну, анавархъиндарай бизан баврил чIявусса агьлу ливссар. (ХIукуматрал цалий къадарцIусса миллатирттал чулухуннайсса политикалул цIулакрал бакIрачIан бучIан бувмур ссайну къуртал хьунссарив хIакьинугу балжи хьун бувар.)

 
* * *
1944-1945 шш. Лакрал райондалул шяраваллил маэшат лябуккан баврихлу ярглий шамийла лавсъссар ва абадлий цин битан увкуссар ПаччахIлугърал Обороналул Комитетрал (ГКО) ЯтIул ттугъ ва СССР-данул СНК-рал ЯтIул ттугъ. Та ппурттуву 2-3 шинал мутталий Лакрал райондалул агьалинал захIматрайну ва райондалул каялувшиндарал хIарачатрайну ризкьилул аьдад кIилийну хъун дурну диркIссар. Му бивкIссар лак хьхьичIунну бусса замана.
* * *
1967 ш. — колхозру куннийх кув ришлай, хъуни даву савав хьуну, Лакрай шяраваллурдая агьлу шагьрурдайн ххиллан бивкIссар. АцIраксса шинал лажиндарай ватандалия ливхъун най, зунттавусса агьлу бачIивагу ливчIун бакъанма, я кIанттул хъуниминнан, я республикалул бакIчитуран му хаварвагу къавхьуссар ва му тагьарданух цукунчIавсса ургъил къабувссар. Укун лакрал шяраваллу кIачIа хьуссар. Мури цIанакул лакрайн лирксса кризисрал гьануми сававрттал ца. ЦIанакул колхозру хъунмурчIин дур дирчIангу, дуккангу цирда итадаркьуну, миннул ялундукIу дачIаву ца-кIия инсаннан ччикун дуллай дур. Гьунтти-сара миннулгу приватизация дарча, шяраву ца-кIия кулак, ливчIмигу батрактал хьунссар.
* * *
1988-1989 шш. — лаккучу Муса Манаров космосраву.
* * *
1990 ш. лакрал миллатрал прессалул орган «Илчи» цIунилгу итабакьлан бивкIссар.
* * *
1993 ш. — Дагъусттаннал Верховный Советрал депутатътурал III-мур съездрал цIусса лак — кIилчингу — бизан бансса хIукму кьамул бувссар ва базилух МахIачкъалаллая арх бакъасса кIанайн.
* * *
1999 ш. сентябрь — ЦIуссалаккуйн мичиххич ххявхссар. Федерал аьралуннал ми буккан бувссар.
С.Мусаев