Дусшиврул ламу бихьлахьисса аьрххи

36_4Цалва аьрххилун кабакьу бувсса ванайн хъинну барчаллагьрайгу бия жучIанма бучIаврия гьич пашман къавхьусса, ххарисса асарду кIибачIин бувкIсса хъамал. Галинащал ва Сергейщал архIал мукуна увкIун ия Хасавюртуллал педколледжраву зузисса ва шиккусса ТОКС-рал даву дачин дурну нанисса Халилуллаев Булатхан Халилуллаевичгу.

Вай цаннащал ца кIулшаврингу ТОКС-рал даву багьана хьуну дия. Вания бусанну гихунмай.
Вайннахь бия Р. ХIамзатовлул цIанийсса Миллатирттал библиотекалун бахшишран пишкаш бан лавсун бувкIсса кIива лугу. Миннува ца Хъун дяъвилий Ххувшаву ларсун 70 шин хъанахъисса юбилейран хасъсса, цагу цала хъун бакъасса Тейково шагьрулун 400 шин хъанахъисса иширан хасну итабавкьу­сса бия. Дагъусттаннайнсса вайннал аьрххилул мурадгу бур гьашинусса Литературалул шинал Дагъусттан Республикалул ва Ивановский областьрал чичултрал ва шаэртурал цачIусса ирглийсса альманах итабакьин.
— Жул пикрилий, цуксса хIайп­нугу, хIакьинусса кьини жулва билаятрай хъанахъимур, жува цаннаяту ца арх буцаву, цаннаяту ца негативсса информация бакъа баян къабаву, рувхIанийсса дахIавуртту руца-руцари даву «усттаршиву дусса» жулва СМИ-рдал хIарачат хъанай бур. Аьрасатнал дязаннуву ялапар хъанахъисса жу кунмасса инсантуран телевизорданувух баяймур бакъа цамур цичIав кIулну бакъар зул республикалия, зул халкьунная, зул авадансса тарихрая, багьу-бизулия, культуралия. «Ши­кку террорист увгьуну ур», «тикку кIичIиравалу пIякь учин бувну бур» тIисса негативсса хавар баярчагума, га яла кьянкьаманангума нигь дур Ккавкказуллал чулухуннай бакI дурган дан.
Булатхан Халилуллаевичлул цалва студентътуращал дачин дурсса ТОКС-рал жул областьраясса, дяъвилул чIумал Совет Сюзрал Виричунал цIанин лайкь хьуну ивкIсса, амма ятIа-тIар бакъа акъа хьуну ивкIсса, аьраличунаясса жучIансса чагъардая, публикациярдая махъ жу цаннащал ца кIул хьуну, цIакьсса дахIаву хьуна. Ва отрядрал ялагу жул областьраясса цаймигу ятIа-тIар бакъа бакъа-къатIа хьусса жул ватанлувтал лявкъуссар. Жул халкь вайннайн хъинну барчаллагьрайгу буссар.
Булатхан Халилуллаевичлул жуйн тания мукьах оьвтIийна уссия цачIанма хъамалугу. Жугу, хъунма хIаллай пикри къабувну, укунсса патриотътурая бавнунияр, жулва яруннин ккавккун, жува кIулхьурчан хъинни тIисса пикрилущал, аьрххилийн буккан пикри бувссия. Шихун бачин хьхьичI областьрай ялапар хъанахъисса дагъусттанлувтурал «Каспий» сакиншиннарайнгу бивру. Тиккугу Всеволод МахIаммадрасуловичлул бувсунни, жул дус хьусса Булатхан Халилуллаевичлул дяъвилий ятIа-тIар бакъа акъа хьусса цала гъанчу лякъин кумаг бувну бивкIшиву. Хъинну ххаригу хьунни, рязигу хьунни жу Дагъусттаннайн нанаврия ва шихун аьркинсса кIанттурдайн оьвкуну бувсун бия жу туристал хIисаврай бакъа агьамсса проектращал ва программалущал нанисса инсантал бушиву. Багьайсса кумаггу бунни, цан цинявннанмагу дакIнийхтунусса барчаллагь!
Бавчуру жу Дагъусттаннайн. Жула Ивановскалийсса му­­ххал ххуллул вокзалданийсса Ма­хIачкъалаливсса поездрал чIа­ра­вва кIул хьуру хъинну дакIру тIиртIусса, хъинну кумаг бан чялиш бувксса зул халкьуннащал. КIул хьуру жулва областьрай аьрали училищалуву дуклакисса Дарбантлиясса жагьилнащал. Га Москавлив цалва гъансса хъамитайпа тIайла буккан увкIун ия. Жу Дагъусттаннайн най бусса кIул хьуну, цалла телефондалул номергу буллуну, кумаг аьркин хьурча, ччимур чIумал оьвчара, га ссятраву жул мурад щаллу бансса цу-ухьурчагу учIан анна кунни.
Дагъусттаннайн бувкIун, жу ливкру Къизилюрт тIисса шагьрулий. Шиччагу лавгру Булатхан Халилуллаевич жухва ялугьисса Хасавюртлив. Шикку жуйн хъамалу оьвкунни Хасавюртуллал кIанттул телевидениялул. Гикку жу бусарду жулва аьрххилул мурадрая, жулва проектирдая, хияллая. Хъинну ххуйсса хьунабакьавугу хьунни, ххуйну кьамулгу бунну, — бувсунни Сергейл.
Шикку хъамаличу хъянгу ив­кIун, ххи бувунни, гукун ххуйсса дакIнийхтунусса хьунабакьаву хьун хьхьичI, Къизилюртлив поездрая ливксса чIумал, циняв пассажиртурава гиккусса полициялул зузалал, цалла цIа, фамилиягу къабувсун, къудурсса амрулий так цалвами документру ккаккан бан тIалав бувкун, цив чансса кIихIулла хьушиву. Му хIалатраву вайнначIан оьвкуну бур вайннах ялугьлай ивкIсса Булатхан Халилуллаевичлул. «Зу чув буру, чун бивну буру?» — кусса ганал суалданун, шикку буру, укунсса аваралуву буру куну, лахъ-лахъну ганан баянну бувсукун, полициянал вай ччясса мутталий, хъунма аваза къабувну, итабавкьуну бур.
— Утти МахIачкъалалив бувкIун, цаппара давурттив дурну махъ най буру Расул ХIамзатовлул «КIяла кьурукьирттал» гьайкал дусса Гъунив ва хъирив чара бакъа Дарбантлив.
Хъинну ххуйсса агьлу бур зул, дакIру тIиртIусса, иминсса. Укун кумаг бан, чIарав бацIан хIадурсса халкь чувкIуй ттинин ккавккун акъара, -увкунни Сергейл.
МахIачкъалалив вай бавцIуну бур «Каспий» гостиницалуву ва гьар кьини лагайсса бур хьхьирийн. Шиккугу жулва хъамал кIул хьуну бур чIаххуврайсса Чачаннава жучIана игьалаган увкIсса ца хIакиннащал. Ваналгу, цалла телефондалул номергу буллуну, увкунни тIар, та-бухьурчагу хъамалу Чачаннавунгу бучIан дакIнийн багьарча, цув хIадурссара зу хьунабакьин, куну.
«Слияние времен» альманахрал редактор Галина Сологублул бувсунни, цивппа бувкIсса Тейково шагьру 30 азараксса инсан ялапар хъанахъисса, текстильдануха зузи­сса предприятияр­ттал шагьру бушиву. Шагьрулул юбилейрал хьунийн Тейковуллал администрациялул тавакъю бувну бур ва иширал хьунийн хъун ба­къасса тарихраягу бувсъсса сборник итабакьин. Вайннан тIурча пикри хьуну бур унгу-унгуну гъан хьун ва давричIан. ХIасил Тейково шагьру кIицI лавгсса тарихрал иширттая тIайла хьуну, шичча бувксса ххуй-ххуйсса инсантурая бувсъсса лу салкьи бан.
Мукунма луттирай, гьунар бу­сса, цIа ларгсса автортурал произведенияртту бакъасса, жагьил­сса автортуралмигу бивщуну бур. Хьуну бур канил бугьан авурсса мадарасса лу.
— Бюхъай жул шагьрулий гьунар бусса, дунияллийх цIаларгсса аьлимтал, художниктал, чичулт къалявхъуну бикIангу, амма вай буминнаягу жу пахрулий буссару. Цанчирча вайннал бувсмур, чивчумур бур жул хъун бакъасса шагьрулул тарих, жул лахьхьусса кьини. Жул Тейковуллан 400 шин хъанахъисса иширан хасну итабавкьумур луттираву Хъун дяъвилул гьурттучитурал ва «дяъвилул оьрчIал» дакIнийнбичавурттугу ласарду. Вагу жул тарихри. Утти укун цачIусса даву зулми чичултрая ва шаэртураягу дан дакIнийн багьну, ва хиялданул бувцуну бувкIру Дагъусттаннайнгу. МахIачкъалалив бучIайхтува жу бивру зул ТОКС-рал каялувчишиву дуллалисса генерал МуртазялиевлучIан.
Мукунма му цачIусса альманахраву жун ва жулва аьрххилиясса чичрурдугу рищунсса пикри бур. Мунияту хьун аьркинссар «дусшиврул ламу» куннасса ца хъинбалдарансса даву, — бувсунни Галина Николаевнал.
— Ялагу «Москва-Махачкала» поездраву щябивкIсса чIумал жуву ца цамургу пикри хIасул хьунни, — хIала увххунни Сергей, — циванни ва Литературалул шинал билаятрал ца хъуншагьрулия региондалул хъуншагьрулийн нанисса зул поездран машгьурсса Расул ХIамзатовлул цIа къадизан? Хъинну ххуйну хьунссия Аьрасатнал вайксса шагьрурдайн буххайсса поездрал вагоннай хъунисса хIарпирдай шаэрнал «Кьурукьру» кунма ганал шеърирдава­сса махъру, ххару чичирча… Жу бу­ссияв ва пикрилущал Дагъусттаннал Чичултрал союзрайн буккан ччай…Ай, балики…
Хъамаллуращал жул редакциялийн увкIсса Булатхан Халилуллаевичлулгу бувсунни Хасавюртлив цалва студентътуращал архIал ТОКС-ращал дуллалисса агьамсса даврия. Бувсунни Хъун дяъвилул гьурттучитуран, жулва миллатраясса чичултран, шаэртуран хасну личIи-личIисса мероприятиярду дувайшиву цачIара. Масалдаран, учительну Яхсайлив зий ивкIсса Апанни Къапиевлун хасну дурну дур вайннал ххуйсса шадлугърал батIаву. Чичу увччусса Пятигорскалийн лавгни бияйсса бур мунал гьаттайнгу. «Дяъвилул ххуллурдайх» тIисса Хасавюрт-Москва-Тверь-Ржевск тIисса аьр­ххилийн Булатхан Халилуллаевич каялувчисса ванал студентътурал цащала лавсун Абакар Мудуновлул луттирду, пишкаш бувну бур Ржевскаллал библиотекалун. Аьрххилий мукунма вайннал чIявуссаннайх луттирду багу-бавчIуну бур. ЦIана Булатхан Халилуллаевич хъинну буруккинттарай ур, цува зий-занай ивкIсса, цал хъунмасса архив бусса кабинет ласлай, му архивран ци банссарив, щийн тапшур банссарив къакIулли тIий. Хъиннува къазразанну ур Маннаровхъул арснаясса ва мунал буттаясса архив бишинсса кIану бакъа, му чун, щийн тапшур бан хъинавав тIий. Чивчуну бур хасъсса кIанттурдайн ва пулансса инсантурайн чагъардугу, амма ттигу щиякIуй балжийсса жаваб дуркIун дакъар. Архивраву дусса дур Муса Маннаровлуясса ва ванал ппу, Хъун дяъвилул гьурттучи Ххираманнуясса публикациярду ва цаймигу сведенияртту. Умудрайгу ур, ттинин цалла дурсса ва хъуннасса даву, аьдада гьан къадиртун, щил-дунугу бакIрайн ласунхьуви тIий.
Жул хъамал лавгунни утти Дагъусттаннал зунттавун биян аьркинссару, яларив машгьурсса Дарбантлив гьанну тIий. Аллагьнал вайннацIун гихунмайгу кабакьинхьуви.
Хъамаллурал аьрххилиясса чичрурду жущара дуккин бюхъантIиссар утти ита­бакьинтIисса цачIусса проектрал «Слияние времен» альманахрай. Ялугьланну!