Дяъвилул цIаравугу, буттал шяравугусса оьрмулул лахIзарду

WA0_2Цинявппагу инсантуран цалчинсса дяъвилул лахI­зардащал кIул хъанахъисса чIумал, кинорду ккаклакийни, цалчинсса Парадру ккаклакийни, шяраву тIиртIусса дяъвилул вирттавран хасъсса гьайкаллу ккаклакийни иттав макь дучIай, чурххал хIал баххана шай.
ХIисав дара, дяъвилул цIараву дикIул базу ливчIми 9-мур майрай бакъагу, гьармудан цалва язими дакIнийн бичлай, ххари­сса, къумасса лахIзарду дакIнийн бичлай, язинахсса макь иттату чан къахъанай бикIайшиву хIакьинусса кьинигу, цими 70 шин гьарчагу.

МахIаммад Рамазанов увну ур 9-мур июльданий 1923 шинал Лак­рал райондалийсса хъундакъасса КIулушацIрал шяраву. Ванал ппу АхIмад ивкIун ур уртту-щинал даруртту бувну ницIай, гъаргъмур дарзуну, инсантал хъин байсса бусравсса лакку духтур. Вайннал кулпатравугу бивкIун бур 3 уссу – АьбдурахIман, СалихI, МахIаммад ва шанма ссу – ХIабибат, Аьишат, Написат. Дяъви байбишиннинма АхIмадлул 2 арснал ларсун дур ларайсса кIулшивуртту. АьбдурахIман ивкIун ур элмулул зузала, Къазаннал химиялул ва технологиялул институтраву дарс дихьлай. Дянивма арс СалихI тIурча ивкIун ур хIакьсса летчик, ванал къуртал бувну бур летчиктал шайсса училище. ЧIана-чIивима МахIаммад дяъви байбишиннин Къазаннал химиялул ва технологиялул институтрал студентну икIан аьркинссия. Байбивхьуну бур бала-хатIасса дяъви, ва ва мукъул даххана дуллай дур гьарзат – оьрму, бучIантIимур. Цалчинми гьантрайва тIайла був­ккун бур фронтрайн МахIаммадлул уссурвал АьбдурахIман ва СалихI. МахIаммад къаувцуну ур, 18 шин хьуну дакъар, увкуну. Чивчуну аьрзагу, лавгун ур хъирив кьини цува хушрай дяъвилийн уцара тIий, ва цалчинсса хушрай Лакрал райондалия наниминнал кьюкьлувух ивкIун ур МахIаммадгу.
Щалва дяъви наниссаксса хIаллай МахIаммад ивкIун ур талай 838 полкраву 70-ми аьра­луннаву, цивгу бухлахисса БакIссавнил аьралуннал группалувун. Ивну ур Польшанавун, Чехословакиянавун ва Ххувшаврил байран хьунадаркьуну дур Германиянаву. Шиккугу ванан дяъви къуртал хьуну бакъар. Вайннал аьралуннал ца бутIа, цивугу МахIаммад гьурттусса, бивчуну бур 1945 шинал сентябрьданий Южно-Ураллал аьралуннал округрайн Баргъбуккавал чулийсса фронт­райн. Шикку вай талай бивкIун бур тиву-шиву ливчIсса Японнал аьралуннащал.
Буттал шяравун МахIаммад Рамазанов зана хьуну ур 1947 шинал бух хъанан бивкIсса, ссуслан бивкIсса аьрали гьухъуй хъазамираву 6 медальгу пар-пар тIутIи дурну. Миннувух – «За отвагу», «За воинскую доблесть», «За победу над Германией».
Ва кулпатравату лавгсса шамагу уссияту ца МахIаммад зана хьуну ур, гайми ливчIун бур дяъвилул цIараву мудан цIарду абаднура, бувкIун бур нитти-буттачIангу маоьлул шанмурцIурду. Вай бакъассагу, вайннал ссурваврачIан бувкIун бур ласру Шахамирдул ва Кьурбаннул дяъвилул майданнай жанну дуллуссар тIисса шанмурцIурду. Вайннал ссу Написатгу, танкардайн къарши­сса дайгьузаннурду дуллалисса кIанттурдай къашавай хьуну, аьпалувух бивхьуну бур. 24 шин оьрмулул дурагу хьусса жагьилнал хъачIунттайн ласун багьну бур ссурваврал кулпатиртталсса, уссур­ваврал кулпатиртталсса, нитти-бутталсса буллалаву. Зун ивкIун ур МахIаммад цалла шяравусса колхозраву, яла, 1948 шинал, ва ивтун ур парторгну, партиялул инструкторну. 1952 шинал ванал къуртал бувну бур областьрал партиялул школа, гихунмай 1958 шинал ДГУ-рал тарихрал факультет, 1966 шинал тIурча – ЦК КПСС-рал Лаваймур партиялул школа.
МахIаммад зий ивкIун ур Избербашуллал КПСС-рал окружкомрал завотделну, Обком КПСС-рал инструкторну МахIачкъала шагьрулий. 1959 шинал тIайла увккун ур ЦIуссалакрал райондалул КПСС-рал райкомрал секретарьну, 1967 шинал Лакрал райондалул КПСС-рал райкомрал секретарьну, яла КПСС-рал Обкомрал партиялул инструкторну.
МахIаммадлул цалла цIа, чув, ци даврий зий ухьурчагу, кьюкьин къадурссар ларай дарча дакъа, мугу бувчIлачIиссар гьарцагу Совет хIукуматрал тIалавшиннарду кIулсса инсантуран. Хъис ми тIалавшиннардайн даччингу къадурссар. 1967 шинал ванайн тапшур дурссар Дагъусттаннал РСФСР-данул министерствалий хIукуматрал шяраваллил дуки-хIачIиялул ххуй-оьккишиву ххалдайсса инспекциялул даву. Му даврийгу зий ивкIссар махъсса чIумалнин, 1987 шинайннин. Пенсиялийн лавгссар МахIаммад АхIмадович 1992 шинал ДАССР-данул Министртурал советрал отделданул хъунаманал къуллугърая. МахIаммадлул бивхьу­сса захIматран кьимат бишлай, ванан дуллуссар 2 орден «Знак почета», ХIурматрал грамотартту, ДАССР-данул Верховный совет­рал, ДАССР-данул Министр­турал советрал, РСФСР-данул Дуки-хIачIиялул министерствалул цIарду ва бахшишру.
МахIаммад ия аьркиннал чIарав ацIан хIадурсса, чIаравгу ацIайсса уссурссуннал икIу, махънал икIу кIюла кIану, насихIатчи, маслихIатчи. Аьпа­лувух ивхьуссар Рамазанов МахIаммад АхIмадович, Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилул ветеран, 1995 шинал 27-мур июньдалий. Дяъвилуву ххув хьуну 50 шин хьуну хъунма хIал къалавгун.
МахIаммадлул арсру Рамазан ва Оьмаригу махъун багьлай бакъар буттаяр дуккаврил ва даврил иширттаву. ХIарачат бусса, жямат­рал хIурматран лайкьсса хIакьсса буттал арсруну оьрму бутлай бур. Гьарца шинах 9-мур майрал байрандалий вай цалва оьрчIащал, оьрчIал оьрчIащал бучIайссар буттал шяраву КIулушацI паракьат увсса буттал МахIаммадлул гьаттайн.
Рамазанов ХIасан МахIам­мадлул арснал арснал ххишала акъа бусраврай дакIнийн утлай ур цала ттатта, ганал дуллай ивкIсса давуртту, хъамал, дустал ххирашиву, инсаншиврул кьанунну, ганацIа цанма чIявусса затру оьрмулуву лавхьхьушиву.
ТачIавгу жун дакIния къа­уккантIиссара, жул хъунмяммай, ттаттай! Дайсса давривугума ина укун данссия, тукун дан­ссия тIий, жу мудангу вия балглан бикIару дакIниву, ккалан бикIару вил чичрурду, ялагу-ялагу ххилтIу дуллай. Ина жун лахьхьин бунни марцIну, кьянкьану, адав-инсапрай бувтсса инсаннал оьрму нахIакьдансса оьрму бакъашиву – му душиву яла хъуннамур аваданшивугу, ххазинагу, оьрмулул тIилисингу, мяъна-мурадгу.
Аьйшат Ттаттаева
Таржума З. Аьбдуллаевал