Муххал ххуллу ва шагьру

IMG_4Январьданул 30-нний МахIачкъала шагьрулул тарихрал музейраву ларгунни «Муххал ххуллу ва шагьру» тIисса Да­гъусттаннал муххал ххуллул тарих (XIX ттуршукулул ахир – XX-мур ттуршукулул дачIи) аьч буллалисса выставка.

Андриана Аьбдуллаева
Ва кьини музейравун бавтIун бия ДР-лул Миллатрал политикалул ва Культуралул министерстварттал вакилтал, тарих ахттар буллалисса аьлимтал, журналистал.
Музейрал чIирттайн лархъун дия муххал ххуллуцIун дархIусса суратру, документру, картарду, облигациярду, муххал ххуллул билетру, залдануву ккаккиялун дирхьуну дия хьхьичIрасса сигнальный ва семофорный чирахъру, телефонну, аьрали шиннардийсса диспетчернал радио ва микрофон, муххал ххуллул зузалал сумка, «Сталин» тIисса чичру дусса рельс, вагондалул макет ва цаймигу экспонатру.
Вай экспонатру сайки циняв дур Дарбантливсса муххал ххуллул музейравасса. Выставка тIитIлай, ихтилат бунни музейрал директор ПатIима Дадаевал.
— ХIакьину ва залданувун лархъун дуссар 100-ннийн дирсса Аьра­сатнал музейрдавасса ва частный коллекциярдавасса хьхьичIарасса суратру.
Вайннувух дуссар муххал ххуллул зузала Григорий Яковлевич Погорельскийл архивравасса нажагьсса, багьа бищун къашайсса суратругу. Ца сурат дур вокзалданул 1-мур зивулий вив рирщусса. Щяв уттубивхьуну бур зунттал халкь, чIарав бур ччюрклил бакIурду. Вамур суратрай бур 2-мур зивулий бивхьусса ххаллилсса ресторан.
Дуссар шикку суратру инсаннал оьрмулул лахIзарду ккаккан буллалиссагу. Суратру дакъассагу, шиккун дуккан дурну дуссар 30 экспонат. Материал салкьи дуллай, экспонатру ххалдуллай ва выставка хIадур дан хъуннасса чIун ларгунни. Жун хъунмасса кумаг хьунни Ростов-на-Дону шагьрулийсса Ухссавнил Ккавкказуллал Муххал ххуллул тарихрал музейрая. Ва музейрал директор Владимир Бураковлул гьан дунни жун диялсса суратру. Щалагу Аьрасатнал муххал ххуллу ххираминнал обществалул вакил Алексей Вульфлул гьан бунни муххал ххуллул зузалал янналия гьарта-гьарзану бувсъсса ва цала чивчусса Аьрасатнал муххал ххуллул тарихраясса луттирду, мукунна поездру, вагонну, паровозру бивхьусса открыткартту.
Ци-бунугу кIул бансса мурад­рай жу бивру МахIачкъалаллал вокзалданийнгу. Вокзалданул къатри нукIу цайми диркIссар. Гай 1896 шинал дурсса къатри диркIссар. Ларгмур ттуршукулул 70-ку шиннардий ми лекьан дурну цIусса къатри дурну дур.
ХьхьичIмур вокзалдания цукунчIавсса информация лякъин къабювхъунни.
Жу кIул хьусса, 4 ник муххал ххуллий зий бивкIсса Вячеслав Иноземцевхъал кулпатрал вокзалданий музей тIитIинсса пикрилий ратIлай бивкIсса чIярусса суратру дуллунни, амма ми циняв махъсса, Совет заманнул чIумалсса дур.
7 шинал хьхьичI музей дахьва зун байбивхьусса чIумал жу кказитирттайн ва телевидениялийн баян бувссия шагьрулул тарихраясса материаллу ратIлай бушиву. Мукун дивунни жучIан Г. Погорельскийл ва муххал ххуллул зузала Сериковлул суратру, – бувсунни ПатIима Дадаевал.
Муххал ххуллул тарихрая ва мунин хас дурсса выставкалия бусласисса ихтилатру бунни ДР-лул культуралул министрнал хъиривчу Мурад ХIажиевлул, выставкалул куратор Наида Дибировал, тарихрал элмурдал доктор, профессор Эльмира Далгатлул, Дарбантуллал муххал ххуллул музейрал директор ХIажиагъа МахIаммадшариповлул. Эльмира Далгатлул бусласимунийн бувну, муххал ххуллу баву шагьрулул тарихраву хъуннасса агьамшиву ду­сса ишну хьуну бур. Дагъусттаннай хъунисса промышленный предприятияртту давугу, Дагъусттаннал округирттал куннащал кувгу, Аьрасатнал регионнащалгу дахIаву дуллалисса шоссерду бавугу муххал ххуллу тIитIаврицIун бавхIуну бур. Муххал ххуллу савав хьуну провинциал шагьру Петровск (цIанасса МахIачкъала) кIурабавссар рес­публикалул культуралул ва промышленностьрал центрданийн. Петровскалий муххал ххуллугу, портгу архIал буллай бивкIун бур. Муххал ххуллу буллан сукку хьу­сса чIумал, му чув булланссарив цалий бавцIуну къабивкIун бур. ЦIубутIуй му шагьрулул баргълагавал чулух, Тарки-Тау зунттул ухницIух бишин пикрилий бивкIун бур. Амма балугърал промышленностьраха зузиминнан балугъ портраяту щалвагу шагьрулувух Таркилийн лавсун занан къулайну къабивкIун бур. Миннал хIарачат бувну бур Дарбантлив ва Бакуйн нанисса муххал ххуллу портрал чIарах, хьхьирил зуманицIух буллали бан. Укунсса бур хIакьинусса жулва муххал ххуллул тарих.