ЦIусса шинавун – цIуллушиврущал

КIи дучIайхтува оьрмулул бугьараминнаву, оьрчIаву сукку шай къашайшивуртту. Гьай-гьай, кIи захIматсса чIун дур жулла организмалун (дяркъу, марч, кьини кутIашиву). Дияй му жулла ялун цурдагу хар-хавар бакъа, кIюрххилнин бувну лякъай марххала, шай микIлачIру.
…Амма кIинтнил дур цилла ххуйшивурттугу: дякъил гьава, тIабиаьт марцI дайссар, мукунма кумаг байссар жулла организмагу марцI дан. ЦIуллу-сагъсса инсантал, оьрчIру хьхьичIва-хьхьичI ххари шай марххалттания, кIинтния.

Цукунни жунма хIадур хьун аьркинсса кIинтнийн? Цукунни жува буруччин аьркинсса кIинтнил азардая?
КIинтнил лахъишиврий жува цIуллуну личIаншиврул, чичинну цаппара, хъинну бангу бигьасса, чурххангу хайр бусса, халкьуннал даруртту.

КъюкIлинсса дарув
Ва даруврал къюкI ва туннурду цIакь байссар, давление лагь дайссар, къюкI зузаву цилла нирхираву дитайссар.
БурцIил ахъулссаннул (калина) 1 кг. дикI гьаяй машиналувух дуккан дурну, мукунна гьарусса 300 гр. гьивхьхьувун дичайссар, ялув 400 гр. ницIалгу дирхьуну (вай ницI хъинссар боярышникрал ягу донникрал тIутIая дартIсса ницI духьурча), ххуйну гьарзат хIала дурну, дишай­ссар холодильникраву. Канан бучIиссар кIинттулгу, щалла шинайгу гьантлун ца-кIира хъунна къуса, стакандалул шанма бутIул ца бутIа гъилисса щинащал. Ва дарув бучIиссар оьрмулул бугьараминнангу, вайминнангу.

Аьвкъу-гъили шаврия
Ва дарув аьркинссар чIявуну бявкъу-гъили шайминнан ва оьрчIан.
Ласайссар 500 гр. щаххуллул ахъулссаннул (облепиха) ва 300 гр. гьивхьхьул. Вай гьарзат дикI гьаяй машиналувух дуккайссар, ялун дутIайссар 300 гр. хьхьирилул мурхьирал тIутIая (липа) ларсъсса ницI. Дишайссар холодильникраву. Хъуниминнан ца хъунна къуса, оьрчIан ца чяйлул къуса канан аьркинссар гьарца хьхьуну уттубишин хьхьичI, стакандалул шанма бутIул ца бутIа гъилисса щинащал. Канан аьркинссар кIинтнил лахъишиврий.

Ччаруллансса дарув
Ва даруврал пиелонефрит, цистит, ччаруллаву чартту хьун къабитайссар.
Ласайссар 1 кг. оьрчIи-кIу­рилул (брусника), дичайссар 300 гр. гьивхьхьул. ДикI гьаяй машиналувухгу гьаруну, ялун 500 гр. ницIалгу дуртIуну, ххуйну хIала дайссар. Дишайссар холодильникраву. Гьантлун 2-3-лла ца-ца хъунна къуса ва даруврал стакандалул шанма бутIул ца бутIа щинащал хIачIларча хъинссар.

ЦIумулунсса ва хъун ххюттунсса дарув
Ва даруврал дукра лялиян дан кумаг байссар, дисбактериоз хьун къадитайссар. Ласайссар 1 кг махIиялул (черника) ахъул­ссаннул, 300 гр. гьивхьхьул. ДикI гьаяй машиналувух гьаруну, ялун 300 гр. ницIал (кьювкьу­марттул, узулликкурттал, шанчIапIул тIутIая дартIсса) дишайссар. Гьарзат хIала дурну, холодильникраву дишайссар. КIинтнил мутталий инт дайдихьулийгу канарча хъинссар ва дарув, гьантлун кIийла, ца-ца хъунна къуса гъилисса щинал бачIи стакандалущал.
Черника бучIиссар ишла бан микIлачIун бувсса ягу кьакьан бувсса (аьваян бивхьуну).
Цинявннан ишла дан бучIи­ссар хъанакIгу. Термосравун дичайссар 2 хъунна къуса хъа­накIул, ялун ца литIра щаращисса щиналгу дуртIуну. Дитай­ссар хьхьурайния кIюрххилнин. Гьантлун 3-4-ла бачIи стакан хIачIларча хъинссар, дукралух къабурувгун.
ХIадур бувссар
Т. ХIажиевал