Та барцI хъамакъабитай

osto_2Жула Ххюлуссуннал хьхьичI­­­­сса Закьурду ла­хъан гьанну тIий, жу, шанма душ, ДяркъущиначIах лавай най, лавхъру чIивимур баргълагавал чулийсса зунттал бакIрайн ахттайн чIумал.
КIикку бигьагу лавгун, ахттайнссагу дуркуну, мадарасса чIун ларгуна. Бачлан бивкIру баргъбуккавал чулий­сса хъунмур Закьу лахъан.Жу хьхьичIун буруглай бакъарухха, лагма-ялттусса кIанттурдай тамашалий буру. 5-6 ша къалавсхьунссия, ттул ссил: «БарцI!» — куну вев увкунни. «Чув бур?» «Жула хьхьичI». Жулгу, бурцIилгу дянив 10 метра дакъахьунссия. БарцI бия къюллу къатIувун бакI дуркIун.

«КьацI тIитIиншиврул, къюллу къатIух бишайссар тIархха, тти жува буканссару,» — учав на. «Ганил кьацI тIивтIуну бия,» — увкунни ссил. КъатIува бакI дуккан дурну, ялагу гава къатIувун ливкIунни кьацI. Душру лавчIун бур ттуцIунма, вев — гьарай тIий. Ттун бавссия «бурцIил яруннил ххуйшиву» увкуну хъин­ссар тIий. БарцI жух ялугьлай, жу ганих ялугьлай, мадарасса чIун ларгунни, БарцI бия цIанну-ятIулсса рангирал.
БурцIил яру тIун бикIайхха, яру тIурчан лап ххуйсса, лухIисса. Яруннил ялттугу бия хъахъисса кIунтIру. Ялтту вичIачIан бияннинсса, лахъисса лухIисса, мадара уттасса ща бия. ИттацIантту дия лухIисса, вичIачIан дияннин лахъи­сса, вичIив – кутIасса. ЩунщуматIи уттабивщусса бия, цайминнуха лавхьхьусса бакъая. Магъ, мицIлия чан­сса ккуртта диркIсса лахъисса дия, ссаннавату бувцIусса ляла кIюласса бия. Кьанссуллал ялату чанну дарцIусса чIарарду дия. КьацI тIивтIуну, маз кIивагу чулухунмай бувккунни. Мазрай дачIи метра дусса хханссия. КьацIливун хIайван щаллунма гьанссия. На ганих ялугьлай, га ттух ялугьлай бия, вев-шев тIисса душварахгу ца-ца я бивтуна. Га укунмасса ккаччиха лавхьхьусса, оьрусса кьаркьала дусса барцI бакъая. Ганил кьацI тIивтIуну, маз буккан буллалийни, сурат рищун хъина! Га бия адаминал сиккурал лащин дусса.
БарцI цийнма цуппа бувкI­хьунссия, биялсса хIаллайсса зияратгу бувну, цила бигьалагай зун­ттуйн бувкIсса жуй язухъ хьухьун­ссия, гьуъ увкуну ца тIанкI дунни хъунмасса манзилданий, ливхъун най бунува кIийлва махъунмайгу бурувгунни.
Жугу бавчуру барцI лавгсса жегъир ххуллийх. Хъун Закьул махъ кьанну дия, гикку дучригу бия. Дучрахгу ци буруганссия, га КьурумикIиравалу тIисса зунттул чулийнмай лавгхьунссия. Жу хъун Закьуйн лавхъру. Гикку зиярат бансса кIанттурду бия. Амма жу, нигьабуслай, къабурувгру, гава жува бувкIсса ххуллийх махъунмай лавгру. БарцI цIунилгу жучIанма бачирчан, жу, ганил буканнин, муруллайх ххяхханссияв. Жухь цичIар дакъар — я ттархь, я чIила.
Баргъбуккавал чулийсса Закьул дянив бур абадлийсса къюллул луртангу дусса ца сун. КIикку хъунисса сангу дикIай. КIанийн ГъалбурцIил сун учай. Тани Ххюлуссуннал яттил удаманну зузисса МихIадов Шарип буслан икIайва яссадинал махъсса Кьарчрахалу тIисса зун­ттуй яттикъуш бусса, я ккаччаща, я хIухчалтраща байгьин къашайсса кIа гъалбарцI бухьунссар, тIий.
ХьхьичIсса шиннардий (1995 шин духьунссия) Закьурду лахъан лавгсса Абачараев Зиябуттин ва ХIусайниев Аьбдуллагь бувкIуна бурцIил кIива карчI бувцуну, барцI 2-3 гьантлий ав-ав тIий бия. ОьрчIал кIай карчIру гихунмай чун буллу­ссияв къакIулли.
Закьурду лахъан бувкIсса Дибирова Умукусум Каспийскалий бур, Аьлишаева ХIурия МахIачкъалалив бур — жу цачIун багьтари кIа иш дакIнийн бутару.