«Ттул захIмат дакIнийхтунуссая»

sdo_15Ларгсса итни кьини «Илчи» кказитрал редакциялийн увкIунни уттигъанну Дагъусттан Республикалул Имуществалул министерствалий каялувшиву дуллай ивкIсса, хIурмат лавайсса Илиясов Марат Сиражуттиннул арс.
Ванал редакциялийн учIаврил мурадгу бия миллатравугу, мунил кьатIувгу дугърисса давурттайну, чIарахбацIавурттайну, буллалисса ка-кумаграйну цIаларгсса Илиясовхъал кулпатрал лагма-ялтту ласу-къасурду ва бачIвасса хаварду къабикIан, «цува хIукуматрал къуллугърая укьан аврицIун» бавхIуну мяйжанмур бусансса.

«КIира министерство (Имуществалул ва Промышленностьрал) сававну республикалул бюджетравун ца миллиард ва бачIи арцул къабувкIунни», тIисса махъру республикалул бакIчинал увкукун, нава ва аьй-бювкьулущал къарязийну ушиву тасттикь бан хъиривмур кьинива, ттула хушрай къуллугърая укьлакьишиврия бусласисса аьрза буллуссия хIукуматрал председательнахьхьун. Гиккува чигу-чивчуссия ттула даврин бишлашисса кьиматрай рязи акъашиву, ва га къуллугърай кутIасса дачIи шинал лажиндарай нара дурсса давурттал диялсса сияхI.

— Август зуруй цIусса хIу­куматрал сияхI цIакь дуллалийни, ттула цIуллу-сагъшиврул хъирив увккун, Германнаву усса чIумал, ттуйн баян бувуна на хIукуматрал имуществалул министрну цIакь увшиву. Муниннингу циняв цIакь бувну, ттулмур масъала ца чулийн къабук­лай чIун ларгуна. ТтучIан оьвтIий, вийн шихун оьвтIий бур собеседованиялийн тIий бивкIнугу, арчан анссара, къаарчангу, ттуятусса, ттул даврия аьркинсса информация микку буссар, куну баян бувссия. Ахиргу, август зуруй цIакь увну ияв му къуллугърай.
Даврийн увккун ттула къуллугърал иширттаха зий ивкIнугу та дайдихьулийра дайшишру щуркIал къахъанай дакъая. Муниннингу Германнава зана хьусса чIумала буттахьгу увкуссия, агарда, ттул даврия рязи бакъа, бизар улларча, махъ бакъа даврия укьанна, куну. КутIану бусан, ттуйва бивхьусса буржираха, ттухунма багьайсса иширттаха ттуйва бусса биялалий ва хIарачатрай зий ивкIра.
«КIира министерство (Имуществалул ва Промышленностьрал) сававну республикалул бюджетравун ца миллиард ва бачIи арцул къабувкIунни», тIисса махъру республикалул бакIчинал увкукун, нава ва аьй-бювкьулущал къарязийну ушиву тасттикь бан хъиривмур кьинива, ттула хушрай къуллугърая укьлакьишиврия бусласисса аьрза буллуссия хIукуматрал председательнахьхьун. Гиккува чигу-чивчуссия ттула даврин бишлаши­сса кьиматрай рязи акъашиву, ва га къуллугърай кутIасса дачIи шинал лажиндарай нара дурсса давурттал диял­сса сияхI. ХIукуматрал хъунама Аь. ХIамидовлухьгу тавакъю був­ссия, анавар мауккара тIий, маз-кьаз бихьланшиврул акъара чичлачисса, на гьарзатрал хIисав- сан дурнура ва аьрза чичлачисса куну. Ганалгу тавакъю бувуна ца-кIира кьинисса ялагу ссавур дува куну. Хъиривми гьантрайгу гайра аьй-бювкьурду тикрал хьунни. Ай, аьрщаралмур масъала ца чулийн буклай бакъар, гьарца аьрщарал касак сияхIрайн лавсун бикIан аьркинссар тIисса. Аьркиншиву ттунгу кIулли, амма му ца-кIива зурул дяниву дайсса даву дакъая. Ттулгу га къуллугърай зий дурарагу дачIи шинъя. Ттухь цIувххуну гикку зий дачIи шинал дяниву ттуща дан бювхъунни ганиннин ацIра шинай къадурну диркIсса давурттив.
— Цукунсса давурттив дия ми?
— Ттулла даврил хахливу на дував сияхIрайсса республикалул хъуслил каялувшиннарал системалуву автоматизация, щурущи дував уттизаманнул продуктирдал программарду, хIукуматрал унитарсса предприятиярдал харж-хуржлил ва хозяйствалул занакьулушин ххалдигьарду, мукунссара ххалдигьавуртту дуварду республикалул бутIа бусса гьарцагу акционерсса сакиншиннардиву, цIу дарду министерствалийсса оргтехника, январьданул 3-нния шиннай гикку дайдирхьуну дуссар ххаллу даххана даврил давурттив, министерствалучIа ва республикалул бюджетраву каши дакъахьувкун, арцу лякъиннин къаялугьлан, ттулла даву наншиврул ттула дустурачIату ларсун ва ттула арцу хIала дирчуну, ласарду кIива гужсса уттизаманнул сервер. Дайдирхьуну дуссар уттинин дурарагу къадиркIсса аьрщарал ва республикалул хъуслил паспортизация дуллалисса даву. Дуллай байбивхьуну буссар гьарцагу райондалул аьрщарал картографиялул давур­ттив. Дайдирхьуну дуссия цаппара хIаллава хIасиллу чIалансса чIярусса цаймигу давурттив. Шиннардий дуллай къабивкIсса давурттив ца кьини дайдирхьуну, хъиривмур кьини дурмунил сияхI тIалав дуллан къашайссар. ХIакьину увкусса мукъулгума га цIана асарду биян байшиву къакIулли. Махъ бюххангу, кIулшилул лаласунгу чIун аьркин шайхха. КутIану бусан, ттуйва бивхьусса буржру гьарцагу чулуха лажин кIялану биттур буллай ивкIра. Ялагу ттун къулай къабивзунни, ца хIукмулийну вице-премьергу, промышленностьрал министр ва на « къуллугърая букьан» бувссар тIутIаву. Суд- силистталухун агьсса вице-премьер М. Насруттинов газраха зий ивкIхьурча 2002 шиная шинай, на ва Ризван ГъазимахIаммадов му масъалалия лап архсса инсантал хъанай буру. Ца ххуттавун шамагу бивчусса кунмасса иш хъанай бур. Яла зунххину буруглагисса, рихшантру, аьй-бювкьу бан анавармигу чан бакъархха жула лагма-ялтту.
Къарязиссара ва иширайгу. Масалдаран, ттуйн ноябрьданул 25-нний МахIаммадхIусайн Насру­ттиновлул баян бувуна газрал сетьру даххан багьлай бушиву цалчинмур кварталданийннин. «Газпром»-рал цал ми машан ласунну куна, агарда республикалул ва муниципал газрал сетьру цачIун дарчан. Ми цачIун дан хьхьичI дан багьлай бия хъуннасса чIунгу, аварагу хьун­сса чагъардацIун дархIусса даву. БувчIинну бусан, жула къатран кунма, гьарца сетьран техпаспорт­ру, «зеленкарду» бан багьлай бия. Му даву тIурча ччясса мутталий дан къашай­сса давур. Цанчирча, сетирдан кьимат бищун хьхьичI баян байссар хасъсса конкурс. Мунин лагайссар закондалийн бувну 45 гьантта. Конкурсрая махъ ми дахлахисса даврингу 45 гьантта ккаккан бувну буссар. Мигу аьмну 3 барз хъанай бур. Вана ва масъала, къабюхъантIишивугу чIалай буна, дузрайн буккан бан аьркинссар тIий ттуява тIалав буллан бивкIукун, ттун чIалай бия махъгу-хьхьичIгу нава ттула хушрай аьрза булун хIадурну ушиву.
— Жагьилсса, даврил хIал кIулсса пишакар, номенклатуралувун агьсса хIисаврай цамур къуллугъ тапшур буллай бакъаяв?
— Бия мукунсса ишгу. Цалсса хIукуматрал даврий зун гъирагу бакъар, ччайгу бакъар. Аллагьнал цIуллушиву дулурча, цайми халкьуннангу зузи кIанттурдал щаллушинна дансса, нава заллусса пишалуха зунсса ният дуну ура. Щукру Аллагьнайн, уттизаманнай хьхьичIва кунмасса иш бакъар, цала маэшатраха зузима спекулянтнан, хIукуматрал душманнан ккалли уллалисса. ЦIана халкьуннаву ца яла бусрав-сий думур пиша ишбажаранчинал пиша бур. Му пишараха зун гъирарай нагу ура.
— Амин. ЦIуллушиву дулуннав дакIниймур бартбигьин. Марат, шаппаминнал ва инава зузисса коллективраву цукун кьамул буври къуллугърая лагаврил хавар?
— Гьакссагу паракьатну. Кулпатраву гьарнан кIулссия ттул мурадрая, Ттущал архIал, гайгу хIадурну буссия. Коллективравугу личIи-личIину бувхьунссар. Зузаву тIалав дуллай бивкIми рахIат бувкхьунссар. Цалва буржру биттур буллай, нава миннал даврия рязийшиву баян буллай бивкIми пашман хьухьунссар.
— ЦIуну вила кIанай итлатисса министран ци чIа учин бюхъанссар?
— Давривугу, оьрмулувугу — тIайлабацIу.
— ЦIуллушиву дулуннав дакIниймур дузрайн бу­ккан бан. Мукун хьугу-хьунтIишиврийн щак ба­къар. Хъунисса, жаваблувсса къуллугъру канилух бувк­сса, жагьилсса оьрмулий чIявусса затирттал хъирив лаян бювхъусса вин, винмагу, вила кулпатрангу, вила миллатрангу хайрданунсса ххуллийн уккан захIмат къахьунссар тIий буру. Ва ялагу, инагу зула Илиясовхъал кулпатралгу лакрал жяматралгу, культуралул, тарихрал чIарав бацIаврил традиция кьакъаританссар тIисса умуд бур, чув, ци даврий ухьурчагу.
ЦIухху-бусу бувссар Залму АьбдурахIмановал