Гьунар бусса балайчи, хIакьсса патриот

music_1Алигаджи Щамхалов на дагестанском звездном олимпе занимает достойное место. Его поклонников можно встретить не толко среди лакцев, но и среди других представителей дагестанских национальностей.
АьлихIажинал, мяйжаннугу, бур микрофон бакъана зал буцIин бансса, фонограмма дакъана экьинани бувну балай учинсса чIу. ЧIумул тIалавшиннану хъанахъисса, уттизаманнай дурагу ишла къадурнугу чара бакъасса фонограмма аьркин дулларчагу, цал къаучирча цал цалва чIуний, инсантурал хьхьичIун увккун балай учинсса бюхъу, даража бикIан аьркинни цува мяйжаннугусса балайчира тIисса инсаннал. АьлихIажиналлив бур ххаллилсса чIу, мяъна-мурад дусса, цал бавну, тинмай хьуннин хъамакъабитансса, цикссагу шинну ларгун махъгу инсантурал дакIурдиву личIайсса балайрду, усттарну бищай аккордеонгу. ЧIявуну ми балайрдал махъругу цалва чивчусса бикIай.

Лакрал балайчитураву гьунар буминнал, хьхьичIминнал сияхIраву, щак бакъа, АьлихIажи Щамхаловлул бугьлай ур лайкьсса кIану.

Бадрижамал Аьлиева
Увну ур АьлихIажи 1972 шинал апрельданул 8-нний Лакрал райондалийсса КIулушацIрал шяраву. Школалий дуклай уна гьуртту шайсса ивкIун ур художествалул самодеятельностьравух. Аккордеон бищуннив чIивиний лавхьхьуну бур цала буттая. Жагьил хьуну махърив аккордеон усттарну бищун лахьхьавриву ванал хъинсса учительну хьуну ур лакрал машгьурсса артист, музыкант МахIаммад ХIасанов.
АьлихIажинал ппу Патяли ва нину Аьшура бур зунттал захIматкаш, уттининсса оьрмулул шинну, зунттавусса чIявуми арамтуннал ва хъаннил кунма, зий, занай гьан дурсса. ХIакьинусса кьини вай хъанай бур лакрал шяраваллал рухIгу, ссихIгу ядуллалиминнавасса цавайну.music_2
АьлихIажи акъасса, вайннал кулпатраву бур 3 душгу, миннал язи бувгьуну бур яла бусравминнун ккаллисса, учительнал ва хIакиннал пишарду. Цала уссу акъанугу, лакрал жагьилтал цалва уссурвавран ккалли бувара тIий ур АьлихIажи.
Артист хьунсса хияллив АьлихIажинан оьрчIнийва хьуну бур, шяравун гастроллай Лакрал театр бувкIсса чIумал. Яру батIин къашавай уруглай ивкIун ур артистурах, яла-яларив дакIний ливчIун ур, аьпа биву, Шамил Керимов. Байбихьулул школа буттал шяраву къуртал бувну, дянивмур даражалул кIулшиву Гъумучиял школданий ларсун, АьлихIажи увххун ур Республикалул культуралул ва искусствалул колледжравун. Му къуртал бувну махъ лавгун ур аьралуннаву къуллугъ бан. Зана хьуну махъ, 1994 шинал зун ивкIун ур Апанни Къапиевлул цIанийсса Лакрал театрдануву. Цалчинсса рольгу дургьуну дур Ж-Б. Мольердул «Мнимый больной» тIисса спектакльдануву. АьлихIажи ца хъунмасса тIайлабацIулун, кьадарданул бахшишран ккалли буллай ур цIанихсса артистуращал, аьпа бивухъул, Садикьлуя, ХIасаннуя байбивхьуну, цанма зун нясив шаву.[youtube]pwmcXk7lcT4[/youtube]
1998 шинал АьлихIажинал МахIачкъалалив Яруссаннал театрдануву дуллуну дур цалчинсса сольный концерт. Концертирттащал шагьрурдайх, щархъавух занай, ттуршлийхъайсса концертру дуллуну дур. Чун гьарчагу, АьлихIажи тамашачитурал хъинну ххуйну, бусраврай кьамул уллай бивкIун бур. Амма хьуну бур АьлихIажинал оьрмулуву ва творчествалуву ца вярчIу бутансса иш: апатI хьуну, жагьилсса оьрмулуву дунияллия лавгун ур ванал язисса дус ва ми шиннардий архIал зий ивкIсса музыкант Михман АхIмадов. Муния махъ Михманнуясса аьпалун ва му дунияллия лавгун махъ мунан бувсса душнил – чIивитIул чIаравбацIулун ца концертгу дуллуну, АьлихIажи биялсса хIаллайсса сахIналия лавгун ур. Ми шиннардий «чIу бурхха, сахIналийн цан къауклакиссар, балай циван къатIутIиссар» тIисса инсантурал сахIналийн уккан увсса куна, 2008-ку шинал увккунни АьлихIажи чIявучил тамашачитурал хьхьичIун, цалва чивчусса Сурхай-ханнаясса балайлущал ва клипращал. АьлихIажи хъунмасса барчаллагьрай ур му клип ласун цанма кумаг бувсса Илиясов Марис Сиражуттиннул арснайн. «Укунсса инсантал, щил-бухьурчагу, оьрмулуву чан къабаннав, тIайласса ххуллу ккаккан буван бюхъайсса, ка дугьан бюхъайсса. Марислул кумаг бувуна ттун музыкалучIан зана хьун», тIий ур АьлихIажи. Ва, мукуна, барчаллагьрай ур цалла творчествалуву чIарав ацIаву дурсса ХIажиев Аскандар Магьдинал арснайнгу.
Вай махъсса шиннардий АьлихIажи зий ур ххуйсса, дурккусса, цалла даву усттарну кIулсса музыкант ХIажиев Закирдущал. Ва ялату ларгсса шинал, майрал 17-нний дуллунни АьлихIажинал цалла ирглийсса сольный концерт. Мунийннин чивчуну бур, Закирдул аранжировка дурну, цIу-цIусса балайрду. Гьуртту хьуну ур уттигъанну хьусса «Лакку балайрду» проектравух. Миккугу мяъна-мурадрал бувччусса балайрдащал, цалгу вичIи дирхьума пикри буллали айсса, оьрмулухсса инсаннал ургаву даххана дуван бюхъайсса. АьлихIажи хьхьичIунну гьуртту шайссар Лакрал райондалул ва республикалул лагрулий тIайла дуклакисса шадлугъирттавух, конкурсирдавух, фестиваллавух. Ванал миннуй лавсъсса дипломирттал ккал ччянира дяйркьухьунссар. Хъунма хIал къавхьунни республикалул лагрулийсса конкурсравух Лакрал райондалул чулуха гьуртту хьуну АьлихIажинал 1-мур кIану бувгьуну. Мукунсса конкурсрурив шинал лажиндарай цикссагу шайссар. Уттигъанну Гъумук хьусса ЦIушинал байрандалул концертгу дачин дурну, мунивух хьхьичIунсса гьурттушиннагу дунни АьлихIажинал. Ва ур ца лакран акъа, Дагъусттаннал вайми миллатирттал инсантурангу ххирасса балайчи. Лакрал хъатIайрив АьлихIажи ва Закир хъинсса, бусравсса хъамалли, ца Дагъусттаннай бакъа, Кисловодскалий, Пятигорскалий, Къазахъисттаннаву ва цаймигу кIанттурдай. ХIакьсса патриот, ниттил маз ва буттал улча мяйжаннугу ххирасса лаккучу хIисаврай АьлихIажи дакIнийхтуну ххарину ур Лаккуй хъанахъисса хъин чулиннайсса дахханашивурттая, хIурмат бусса, бусравсса лаккучу Сиражуттин Илиясовлул хIарачатрайну, цала буттал шяравун КIулушацIун бияннинсса ххуллийх асфальт бакьлан нанаврия, умудрай ур цаппара шиннардивун Лаккуйн газгу биянссар тIисса.
«Ина чIявусса хъатIай шара, шяраваллавугу, шагьрурдайгу. Ца хъатIул гамуния ци ляличIишиву дикIай ягу циняв хъатIив вин цава цану чIалай бикIайрив?» — тIисса ттул суалданухьхьун укун тIий ур АьлихIажи:
— Цуксса хIайпнугу, шяраваллаву хъатIив бувайсса нажагьсса бакъа бакъар. БувкIун шяраваллава, шагьрурдай буллай бур хъатIив. Духьунссар му иширансса циннасса бувчIин баву. Ца ххарисса иширан ккалли бавияв Гъумук банкетный зал буллалаву. Банкетный зал буллай бур, цавайннал къатри, гайминнал ххуллурду буллай, цIулаглай бур Лакку билаят. Умуд бур Лаккуй хъатIив буллалаву сийлувун дагьанссар, сайки хъамадиртсса буттахъал аьдатру цIулагланссар тIисса. Шагьрурдайсса хъатIиврив сайки циняв кунниха кув лавхьхьусса бикIай. Яла тяхъану, дакIний личIанну лагай бавкьусса, куннал чIарав кув бацIайсса уссурссу, гъанчу бусса инсантуралми мажлисру. ЦIана хъатIал мажлисру бувай личIисса аьдатру къадурну. Му чулухарив ттун ххуй бизай Кьубиял хъатIив. Миннал дур аьдат урцIив, кьяца буккан байсса. Лакрал вайми шяраваллалми хъатIивгу оьккисса къабикIай. ХьхьичIва кунма, къашай хъатIай куннащал кув биллалисса ишру, хIарчIун агьлагьисса цучIав ххал къашай. ЧIявуминнал хIан дурагума къахIачIлай бур. Мугу бур ххарисса иш. Яла хъуннамур ххаришивурив дикIай, аьдатру хъамадитлай, байсса ихтилатру оьрус мазрай булларчагу, лакраву цIу-цIусса жагьилсса кулпатру хIасул хъанахъаврия. Ххаришиву дикIай буттал улклуя архну бунугу, буттал кIанттух ччаву дусса, лакку балайрдах мякьсса жулва ватанлувтурая. Тиччава тиккун цалва хъатIайн арманинайн ягу цайминнайн оьвкуну, хъатIив буван бюхълай буна, лакку балайрду, дагъусттаннал музыка ччай оьвчай хъатIайн. Жулва шийхсса инсантуран мудан баллай, мудан ккаклай, балайчитурал кьадру щала къабикIарчагу, ватандалия архссаксса ватандалухсса ччавугу, мякьгу гужсса бур инсантурал, лакку балай баяйхту хIатта макь лихьлахьиссагума къачансса шай, — тIий ур АьлихIажи.

АьлихIажи дакIнийхтуну ххарину ур Лаккуй хъанахъисса хъин чулиннайсса дахханашивурттая, хIурмат бусса, бусравсса лаккучу Сиражуттин Илиясовлул хIарачатрайну, цала буттал шяравун КIулушацIун бияннинсса ххуллийх асфальт бакьлан нанаврия.

Цанма хIат-хIисав дакъа ххирасса, ххишала бакъа куннащал кув бавкьусса КIулушацIрал жяматран, щалвавагу лакрал миллатран ЦIусса шинаву АьлихIажи чIа тIий ур цIакьсса цIуллушиву, талихI-тирхханну, чIивиманал хъунанал хIурмат бувну, каши дунал чIаравманан кумаг бувну, яла-яларив, паракьатсса аьрщарай нахIуну, бавкьуну оьрму бутлатаву. АьлихIажинал хъунмасса хияллив бур – щалларагу Аьрщарайсса дакьаву.
АьлихIажинал творчество ххираминнал, мунал балайрдах мякьминнал цIания чIа тIий буру ва гьунар бусса балайчинан вания тиннай дуллалисса гьарцагу давриву тIайлабацIу, лакрал миллат ххари буллансса цIу бусса цIу-цIусса балайрду, ми чичлансса ва тIунсса гьавас, оьрмулиясса ххаришиву.