Нину-ппу ва тIабиаьт

[dropcap]У[/dropcap]ттигъанну Аьрасатнал Президент Владимир Путин хьунаавкьунни жагьилтуращал, гайннал цала бюхъу-хъит ккаккан буллалисса форумрай. Ганал жагьилтуращалсса ихтилатраву кIицI бувна жагьилтуран цала нитти-буттащал дахIаву хьхьара хьун ритан къабучIишиву, бувсуна тIабиаьтрал чулийнмайсса цала пикрирдугу.
[dropcap]Г[/dropcap]ьай-гьай, Путиннул Америка къатIивтIухьунссар. Амма жула Аьрасатнал билаятрал яла хъунама къуллугъчину хъана­хъисса инсаннал дакIниймур жунма кIул шаву – му хъунмасса затну хъанахъиссар.
Ялагу Путиннул кIицI бувна, школалий, институтраву ларсъсса кIулшиврий дузалшиву къадурну, гьарца кьини цала касмулул луртама ххи дуллан аьркиншиву. Ганал мисал бувцуна, самолетрай цала къуллугърал иширттай нанисса мутталийгума, цанма ххуйну къакIулсса ишираяту, телефондалувух оьвкуну, кIулчунахь цIуххайшиву. Ва иширацIун бавхIусса учала бур жула лакрал: «ЦIувххучу – кIулчу».
Жула лакрал миллатрал дур хъинну ххуйсса аьдат: оьрчIру, угьараманая тIайла хьуну, щаллу буллай, яла чIивима арсначIа личIай нину-ппу. Амма оьрмулуву чIявуну хьунабакьлай бур, нитти-буттащал ча яхъанави, гайнначIан шиннардий къабукIлакIисса арс-душругума. Му мукун бушиврул барану хъанахъиссар «Мушакъатминнал къатри», «Бугьараминнал къатри» тIисса идарартту.
Лакрал бур ялагу дакIния гьан битан къабучIисса далил. Ца чIумал цала, угьара хьуну, чIиви ливчIсса ппу, парачуву ивхьуну, ахьния утан лавгун ивкIун ур арс. Муруллул чIарав бияйхту, буттал куну бур: «Парачи, инава вила арснал ахьния утан лавсун нанинийгу аьркин хьунтIиссарча, шаппайн ласи», — куну. Буттагу ахьния къаувтун, Аллагьнал рухI ласуннин яуллай ивкIссар тIар яла арснал цала ппу.
Уттигъанну Ккуллал райондалул Ветерантурал совет­рал председатель Загьидиев АьбдуллучIан увкIуна ца шяравасса хъуначу. Га ия: «На угьара хьуну, ичIувасса кушурду буван къахъанай урача, кумаг буван багьайсса инсан ушиврий социал зузалтрал сияхIрайн ласияра», — тIий. Гьай-гьай, Аьбдуллул кумаг бувна га инсан сияхIрайн ласун, аякьа дан. На га инсаннахьхьун цаппара суаллу буллуссия. Бусаврийн бувну, ганал кулпат ахиратравун лавгун бу­сса бия. Амма арсру, душру бусса бия, мигу – шагьрулий.
Укунсса иширттаятуя Путин ихтилат буллалисса.
Ттун дакIнийри, нава кулпат буван увасса чIумал, ттухьва ца хъуначунал увкусса махъру. Га чIумал на Къаяккантуллал райондалийсса Герга тIисса шяраваллил аьрщарай мелиорациялул давурттив дуллали­сса ПМК-лул мастерну зий усси­яв. Га хъуначу жул къушлий къаралчину зий уссия. Ганан на ияв аьркиннийгу, къааьркиннийгу арцу харж дуллай янилун агьну. «Вил чIарав хъунасса инсан икIан багьлай бур. Акъарив ина бяйкьусса ххуллийн ­уккан бюхъай­ссара», — куна. На ганал маслихIат ттула жагьилшиврийну хъярч-махсаралун хIисав бувссия. Амма муданагу ттун чIарав хъунасса инсан чан хъанан икIайва. Гьай-гьай, вай ишругу, нава угьара шайхту, бувчIунни ттун.
ВичIи дишара, жагьилтал, угьарасса инсаннах! Арх мабару зучIавату нину-ппу, аякьа дувара миннаха.
Утти зана хьунну тIабиаьт­рачIан. Путиннул куна: «Инсаннал цала пикрирдая, дуллалимуния тачIав арх хьун битан къабучIиссар тIабиаьтраща ларсмур махъуннай зана дувангу аьркиншиврул пикри. Ласласимургу, ласуннин хьхьичI, оьрмулуву хайрданунсса хьунтIий дурив, заралданунсса хьунтIий дурив хIисав-сан дувангу аьркин­ссар», — куна. Бувцуна мукунма мисал. «Ххуллу буван багьлай, нажагь вацIа кьукьин багьлай бухьурча, га кьувкьусса вацIлул лагрулийсса вацIа цамур кIанай бугьан аьркинссар», — куна ялагу Президентнал.
Архну къагьанну, кIура баянну жува яхъанахъисса зун­ттавусса шяраваллал лагма­сса тIабиаьтрачIан. Буссарув жува кIа дуручлай? ТIайлар, дур Ккуллал райондалий шяраваллу вацIри бувгьусса, багъру бувсса. Мукунсса эбратран ласун бучIисса дур ЧIяйннал шяравалу.Вайннал буссар ЯтIувахъаллил даралуву бувгьуну мурхьру. Дургьуну дур лагма чапаргу. Хъусращиял, Ккуллал шяраваллал лагмагу бур, чансса бухьурчагу, вацIри. 2-мур ЦIувкIуллал, ЦIущуллал шяраваллал лагмагу бур вацIри. ЛирчIми урчIра шяраваллил лагмарив цичIав дакъар. Жула буттахъал бувгьуну бивкIсса багъирдая ургала акъасса «ятинтал» хьуну бур.
Шиккува дакIнийн багьунни дукIу интту жуятува лавгсса, аьпабиву, КIуруххъал ХIасаннул шеърирдавасса ххару:

Кьакьлай най бур Лаккуй
оьрмулул мархри,
Сагъсса чIу-чIитI бакъар
бакIай ва кьаннай.
Так, муъминтал кунма,
мурхьру бур архний,
Ахттайн чаклий бацIан
цачIунмай хъанай.

Макьакьан битару Лакку билаят, бугьлагьияра мурхьру, ядувара Ватан!
ХIажимурад ХIусайнов