«Аьрасат – ттул тарих» музей тIивтIунни МахIачкъалалив

[dropcap]О[/dropcap]ктябрьданул 19-нний МахIачкъалалив Шамиллул цIанийсса кIичIираву тIивтIунни билаятрай ца яла хъунмасса «Аьрасат — ттул тарих» тIисса музей.

Залму АьбдурахIманова
[dropcap]М[/dropcap]узей тIитIлатисса хъуннасса шадлугърай гьуртту хьунни Дагъусттаннал ХIукуматрал Председательнал кIанайма Аьбдуссамад ХIамидов, Москавуллал Патриархиялул ва щала Оьруснал викарий, Патриархиялул СоветрачIасса культуралул масъаларттал каялувшиву дуллалисса епископ Егорьевский Тихон (Георгий Шевкунов), Дагъусттаннал муфтий Ахмад-хIажи Аьбдуллаев, АьФ-лул ПрезидентначIасса администрациялул ва билаятрай укунмасса журалул музейрдаха зузисса Гуманитар проектирдал фондрал вакилтал, республикалул министерстварттал ва ведомстварттал каялувчитал, пишакартал, студентътал ва дуклаки оьрчIру. Шадлугърай музей тIитIаврин хасъсса ихтилатру хьуну махъ, магьирлугърал пишакартурал хъамаллуран, цалчинсса тамашачитуран ккаккан дурунни миллатирттал къавтIавуртту, Аьрасатнал тарихрацIун бавхIусса инсценировкарду ва совет заманалул кинордавасса къавтIавуртту. Шадлугърая махъ цинявннал ххал бувунни музейрал павильонну.
Музейрал лагру дур 13 азарда кв.м. Аьмну музей Аьрасатнал паччахIлугъ лярхъуния шинмайсса тарих ккаккан буллалисса мультимедиалул комплекс хъанай бур. Билаятрал 1000-сса шин хьусса тарих тамашачитураща ккаккан бюхълай бур уттизаманнул технологиялул кумаграйну. ЧIирттайн лавхъун бур панорамалул кинотеатрду, шагьрурдал ва тарихийсса талатавурттал, дяъвирдал 3D реконструкциярду, голографиялул инсталляциярду. Ва проектрал цалчинмур музей тIивтIуну бур Москавлив 2015 шинал. Музейрал филиаллу гания мукьах тIивтIуну бур билаятрал 17 шагьрулий: Уфалий, Екатеринбурграй, Ставрополлай, Волгоградрай. Ттигу музейрду бувантIиссар Аьрасатнал 25 шагьрулий.
«Аьрасат — ттул тарих» тIисса музейраву бувну бур «Ттул Дагъусттан» тIисса павильонгу. Шикку тамашачитураща кка­ккан бюхъантIиссар революция хьуннин­сса ва хьуну мукьахсса 16 стендрайсса жула республикалул оьрму, халкьуннал багьу-бизу. Шикку ишла бувансса тарихийсса иширттал материал дуллуну дур Госархиврал ва РАН ДНЦ-лул Тарихрал, археологиялул ва этнографиялул институтрал. ХIасил ва музейраву хъунмурчIинсса къулагъас дурну дур Дагъусттаннал миллатирттал культуралух ва аьдатирттах.
Цаппара хIаллава музейрал хIаятраву цIаларгсса дагъусттанчунал аьпалун Совет Союзрал Виричу, аьрали летчик Юсуп Акаев лехлай ивкIсса самолет дишин хIадур хъанай бур.