Дагъусттаннай связьрал гьанурду бивзма

IMG_6Москавлия уттигъанну ххуйсса хавар бавунни. Аьрасатнал Федерациялул Связьрал министерствалул чулухасса ХIурматрал грамоталун лайкь хьуну ур инженер, усттарсса каялувчи ва производствалул сакиншинначи Ильдаров Адам Шамхалал арс. Адам Шамхалович цила чIумал авцIуну ивкIссар Дагъусттаннай уттизаманнул связьрал системалул бакIщаращучIа. Мунал каялувшиннаралу Дагъусттаннай бивхьуссар связьрал гьанурду, цимирагу никиран хьхьичIунмайну. Ванал каялувшиннаралу, РСФСР-даний Дагъусттаннал связьрал управление язиминнувух бивкIссар.

Адам Ильдаров увну ур августрал 12-нний 1939 шинал Тукъатиял шяраву (1944 шинал ЦIуссалакрал райондалийн Чапаево шяравун дизан дурсса) хъудугьул кулпатраву. Мунан дикIаннарагу 2 шин диркIун дур ппу фронтрайн увцусса чIумал. Адамлул нину аьпалул хьуну дур мунан 5 шин дусса чIумал, Аухуллал райондалийсса цIусса аьрщарайн бизан бувну хъунма хIал къавхьуну. Адамлущал архIал ятинталну ливчIун бур мунал 3 ссугу. Мукун, Адамлул оьрчIшиву ва школалий дуклакисса шинну ларгун дур опекуннал кулпатраву. Адам дуклай ивкIун ур марцIсса ххювардайну, учительтурал му мудангу махъсса дуклаки оьрчIан эбратран ихьлай бикIайсса бивкIун бур, дуккавривугу, багьу-бизулувугу, ичIурасса давурттавугу. Дуккавриву ва низамраву хьхьичIунсса Адамлуй ичIаллил сайки щалла хозяйство дигу диркIун дур.
Дянивмур даражалул школа бувккуну махъ Адам дуклан ув­ххун ур жулла хIукуматрал ду­ккаврил идарарттавасса язимунивун — Бонч-Бруевлул цIанийсса Ленинградуллал Связьрал институтравун. Мугу 1963 шинал къуртал бувну, жагьилсса пишакар зана хьуну ур махъунай Дагъусттаннайн.
Адам Шамхаловичлул захI­матрал биография бур пишакаршиврул усттаршиврул ва цанна ххирасса даврихасса къуллугърал образец. ХIакьинугу Да­гъусттаннайсса чIявуми связистуран Адам Шамхалович дакIний уссар хьхьичIунсса зузала ва лавайсса пишакаршиврул специалист хIисаврай. Адам Шамхалович 1974 шиная 1993 шинайн ияннин ивкIссар ДАССР-данул Связьрал управлениялул хъунама инженерну. Ми шиннардил дянив Дагъус­ттаннай стационар телефондалул связьрал абонентътурал сияхI мукьлийну ххи хьуссар ва лархъссар 170 азаруннияргу ларай. Мунищала архIал республикалий сакин дурну дур сотовый связьралми хIаллихшиннардинсса шартIругу.
Адам Шамхаловичлул цува чIалачIи увссар связьрал сис­темалувусса инновациярдал, цIушиннардил тарапчину. Связь­­рал аралуву сакин дурссар республикалул шагьрурдай ва шяраваллаву чIумун лархьхьуну цIусса технологияртту ишакаш дуллай бивкIсса лавайсса даражалул пишакартурал даву. Мунан хъинну хъирив лавну, гьану-чIанулун агьну кIулну бивкIссар связьрацIун бавхIусса, аьмсса ва техникалулмур эксплуатациялул цинявппагу масъалартту, суаллу. АрхIал зузиминнал дянив Адам Шамхалович лавайсса хIурматрай, бусравну ивкIссар.
Мунал гьурттушиврийну республикалул шагьрурдай ва районнай зузи бувссар цикссагу АТС-ру: МахIачкъалалив 9 200 номерданущалсса, Лаващав 800 номерданущалсса, Гергебиллай — 1000, Оьргърал шяраву — 300. Кочубейлив зузи бувссар 8 азарда квт. дусса РТС, РРЛ МахIачкъала-Буйнакск — 40 км., РРЛ МахIачкъала-Кочубей 148,3 км., РРЛ МахIачкъала-Хасавюрт — 103 км. Республикалул 11 райондалий зузи бувссар 1820 номерданунсса бачIи автоматически телефоннал станциярду, цикссагу кIанттурдайн дурцуссар телефонну, хъуннасса даву дурссар бусса телефоннал станциярду цIубуккан бавривугу. МахIачкъала шагьрулул междугородний телефонный станциялийгу ялунсса оборудование дирхьуну дур, цилгу чIяру дурсса связьрал каналлу, респуб­ликалул шагьрурдащал ва шяраваллащал дакъагу, билаятрал цимивагу шагьрулущалгу.
Адам Шамхаловичлул каялувшиннаралу Республикалул Связьрал министерствалул даву цIудуккан давриву, гьарта-гьарза давриву хъуни-хъунисса давур­ттив дурссар, бувссар ва бакьин бувссар тталлал 780 км., 12 радиоузел, 1974 шинал республикалул шагьрурдай бувссар кIира частота дусса бачIи автоматикалул станциярду ва МахIачкъала шагьрулий бувссар АМТС-1 АТС, цилгу кумаг бувсса агьали связьрал хIаллихшиннал щаллу баву ларай давриву ва му анаварсса чIумул мутталий давриву. Къасумккантлив 1975 шинал бувссар 500 номерданунсса АТС, Къазанишлив ва «Каякент» курортрай бувссар АТС-рал кIива станция. Хъиривмур шинал шяраваллил кIанттай зузи бувссар АТС-рал 6550 номер, миннувух райцентрдал АТС-райгу 2750 номер.
Ванал каялувшиннаралу 1981-1985 шиннардий бувссар 3450 номерданущалсса АТС, шанна райондалий 1350 номерданущалсса АТСК, МахIачкъала-Къизилюрт-Хасавюрт ххуллий радиорелейный системарду (РРС), мукунна Богатыревка-Хъунзахъи ххуллий Р-410.
Телефоннал аппаратру 1986 шинал лавхъун бур 45247 номерданийн бияннин, шяраваллил кIанттайсса телефондалул станциярду лавхъун бур 333-ннийн бияннин.
Гьарца даврий къабацIлай учин, Адам Ильдаровлул каялувшиннаралу СТС-рал связьрал, гьавалулми тIий, кабельданулми тIий, линиярдал цимирагу ттуршрахъул километрарду дурцуссар. Стационар связь дакъа, республикалий телевещаниялулмур системалул давугу хъинну хьхьичIуннай хьуссар. Хъуннасса даву дурссар почт­ралмур даву ларай давриву ва печатьрал продукция («Союзпечать») хьхьичIуннай даврил сетьравугу. Дагъусттан Респуб­ликалул бигьа бакъасса географиягу хIисавравун лавсун, Адам Шамхаловичлул хъуннасса къулагъас дуллай ивкIссар зунттал кIанттурдай связьрал линиярдал сеть хьхьичIуннай даврих.
Адам Ильдаров связьрал ва массовый коммуникациярдал аралуву зий ивкIссар 24 шинай, миннувагу 20 шин дурссар Да­гъусттаннал Связьрал управлениялул хъунама инженерну зий.
ХIакьинугу Адам Шамхалович хьхьичIунну гьуртту хъанай ур билаятрал ва республикалул жяматийсса оьрмулувух. Ва ур ххаллилсса ттаттагу, ванал бур арулва оьрчIал оьрчI.
Уттигъанну тIурча Дагъус­ттаннал политиктал ва жяматийсса ишккаккулт, жяматийсса суккушиннардил бакIчитал, связьрал зузалт бувккунни Адам Шамхаловичлун республикалул яла лараймур награда — «За заслуги перед Республикой Дагестан» орден дулаврил сипталущал. Му пикрилущал рязий хьунни Аьрасатнал Федерациялул ПаччахIлугърал Думалул депутатъталгу.
ЧIа тIий буру Адам Шамхаловичлун ххарисса, лахъисса оьр­мулул шинну, хъиншивур­тту.
ХIадур бувссар
Бадрижамал Аьлиевал