МухIаммад Идавсил (с.аь.с.) оьрмулиясса бусалалува

Январь зурул 24-нний МухIаммад Идавс (с.аь.с.) увсса кьинир

mizit_3Рабиоь-л-аввал зурул
АцIния кIий учинсса
Итни хьхьу ХIабийб увну,
Дуниял чанда хьури.
Чапурсса паччахIтурал
Аьдлу-низам пуч хьури,
Ми щябикIайсса тахру
БакIракъутталий багьри.
МукьцIалла ларзу дусса
Кисра-паччахIнал къала
ХIабийбнал гьайбатирал
Дуния хъя чин буври.
ЦIараха къуллугъ байми,
Мий левщун, пашман хьури.
Ниттил ХIабийб уваву
Халкьуннан загьир буван
Къябалул цIив нурданул
Байрахъ Заннал бивщури.
ХIабийбуллагь уваннин
Ссавнийн занай бивкIсса жинд,
Увну махъ, чани-цIуртти
Бишлай, мичча арх буври.
Аминатлул лякьлува
АхIмад кьатIув увккукун,
ЧIярусса аьламатру
Халкьуннан загьир хьури.

«Яла мубаракма Халипа ниттил аврия» тIисса луттирава. («Фий милади ашрафи-л-халифати») Бархъаллал Оьмардул таржума

Рабиоь-л-аввал
Р абиоь-л-аввал МухIам-
мад Идавс (с.аь.с.) увсса барзри, аьдатрайн бувну бусурман агьулданул ва барз гьан байссар мавлудру дуллай, Аллагьнал Гьан увманаха санаъру дуллай.
Рабиоь-л-аввал гьашину тIайлабавцIунни январь зурул ацIния шамуннийн, къуртал хьунтIиссар февраль зурул ацIунний.
МухIаммад Идавс (с.аь.с.) увссар 571 шинал, аьрабначIа хъинну сийлийсса Кьурайштурал тухумраву, Аьбдуллагьлул ва Аминатлул кулпатраву, увссар му Аьрабнаву динийсса кюрулун ккаллийсса Маккалив. Аллагьнал Гьан увманал ппу ивкIуссар Му дунияллийн укканнина, нинугу диркIуну ятинну ливчIсса оьрчI цал ттаттал Аьбдул МутIалиблул, яла буттауссил Абу ТIалиблул хъуна увссар.
Му ятинсса оьрчIан буккин-чичин къакIулну бивкIссар, Мунан лахьхьин бувулт къабивкIссар. Дунияллийцири хъуни-хъунисса аьлимтал исват буллай бур Му куна хIурмат–сий дусса Идавс дунияллий цама къаивкIшиву. ХIакьину туркнал динчи-аьлимчу Осман Нури Толбашлул «МухIаммад Мусттапа» тIисса луттирава МухIаммад Идавсия (с.аь.с.) бусласисса цаппара парчри таржума бувну бишлай буру.

Аллагьнал Гьан увнал (аь.с.) хъаннихасса аякьа
Агьали бусурман диндалийн бучIан бувасса, къанчурдайн икрамру буллалисса заманнай хъанний зулмурду буллай бивкIссар. Душру барча, ми сагънува аьрщараву кIучI байсса бивкIссар, миннуяту лувзисса душру хьунссар тIий нигьачIий. Оьккисса ябацIурду буллай бивкIссар хъамитайпану лявхъуминнуй.mizit_2
Цува Аллагь Мубараксса Кьуръандалувугу тIий ур («АН-Нахль» суралул 58-мур аят):
«Миннавасса щихь-бунугу (ихтилат аьрабная-мажусихъаяр) душ бувсса хавар бусарча, хавардания пашманну мунал лажин лухIи лагайва!).
Душвавран ва хъаннин цукунчIавсса тирхханну къаккаккайсса диркIссар, ми ккаллину бивкIссар дялахърурду дайсса, хIаз ласайсса затирттан. Инсантурах куннасса ябитаву, бургаву къадиркIссар.
Аллагьнал Гьан увнал (с.аь.с.) хъаннил ихтиярду дуруччаву тIалав дуллан ивкIссар. Хъамитайпалул хIурмат гьаз хьуссар жяматрал дянив. Хаснува гьаз хьуссар ниттихъал кьимат. «Алжан ниттихъал ччанналур бусса» тIисса хIадисрал ниттил кьимат хъиннува гьаз бувссар, аьмну хъаннил кьимат гьаз хьуссар. Аьрххилий увксса лагъ Анджашал цал балай итабавкьуссар, варанттал бущи анавар буккан баншиврул (варанттан хъинну ххирассар музыка, ми дири букканшиврул варанттащал наними хасъсса балайрду тIун бикIайссар, миннуйн «хидарду» учай). Анаварну нанисса варанттал миннуй бурттийсса хъами азурда къабаншиврул, Аллагьнал Гьан увманал (с.аь.с.) лагънахь увкуссар:
«Ява, Анджашай, урувгун икIу пюрунт къагъагъаншиврул» (Бухари, 95: АхIмад, III, 117) МухIаммад Идавсил (с.аь.с.) хъаннийсса дакIцIуцIаву ккаккан дуллалисса хIадисру тамансса бур:
«Я, Аллагь! Заэвминнал, яъни хъаннил ва ятинтурал ихтиярду ссуссукьу дуваврийн къадагъа дуллай ура!».
«Муъмин цала щарсса къаччай маикIарача. Агар му ганил ца хасиятрая рязий акъа ухьурча, гамур хасиятрая рязийну икIувча!».
Буниялттунгу, хъамитайпа ккавккун къаччисса ццуццул къатIа бакъархха, ччаврингу, ттюнгъашиврунгу хIалалсса тIутIири.
МухIаммад Идавсил (с.аь.с.) цавагу ташу къабувссар хъамитайпалия неъмат ласунсса мурадрай. Жагьилнийгума Му (с.аь.с.) цавагу душнил хъирив агьну къаивкIссар. ХIурмат хъунмасса щащар Ххадижагу бувцуссар цанма мунил цуппа щарну буца учайхту. Оьрмулул яла ххуйми шиннугу гьан дурсса Ххадижащал. Ялами ташурду бувссар Мунал (с.аь.с.) ххюцIалла шинавату ливчуну мукьах, ми хъамигу ялгъуз-гъаривсса, оьрчIругу хъиривсса бивкIссар. Идавсил (с.аь.с.) ми щарну бувцуссагу ислам машгьур даву мурадрайри, ми хъами аякьалувун ласаву мурадрайри.
Хъаннихсса Идавсил (с.аь.с.) ябитаву аьлтта чIалай дур вай хIадисирттавагу: «Шанма душ ягу шанма ссу цала аякьалувун лавсун хъуни бувма, миннун ххуйсса тарбиягу дуллуну щар буллума, щар буллуну мукьахгу миннух дакI хъиншиврийсса къулагъас-аякьа дуллалисса – му алжаннавун агьанмари».
«Зуватусса яла ххуйма зула хъаннищал хъинмари»

Аллагьнал Гьан увнал (с.аь.с.) ятинтурахасса аякьа
А ллагьнал Гьан увма-
(с.аь.с.) ятинтурал ихтиярду дуруччаврил ялув хъинну авцIуну ивкIссар. (Макъаччан бикIан бара ятиннан).
«Бусурманчунал яла ххуймур къатта – ятинтуращал ххуймур къаттар. Бусурманчунал яла къаххуймур къатта – ятинтуращал къаххуймур къаттар».
«Бусурманнал дянивсса цума-унугу ятин цачIана шавай увцуну, дукан-хIачIан уварча – Аллагьнал му инсан алжаннавун уцинтIиссар мунал бунагьралун агьанмур къабулларча». (Тирмизи).
«Агана Аллагьнал цIаний щил-бунугу ятиннал бакIрайх ках учирча, мунал ка ларсса гьарца чIарарахсса хъинбаларду биянтIиссар ках увкуманачIан». (АхIмад).
Цува ссиувцIуну ушиврия шикаятрайсса ца сахIабнахь, Идавсил (с.аь.с.) маслихIат бувссар: «Вилла дакI кIукIлу ларгун ччарча, мискинманан дуканмур дула, ятиннал бакIрайх ках уча!» (АхIмад).
Аллагьнал Гьан увнал (с.аь.с.) хIайвантрайсса дакIцIуцIаву.
Бусурман диндалийн бучIан бувасса заманнай хIайвантрай оьккисса зулмурду буллай бивкIссар инсантал, сагъну бунува хIайвандалия дикI кьукьлай, жанаварт куннищал кув биллали буллай. Буслай ур Абу Вакид (р.а.):
«Аллагьнал Гьан увма (с.аь.с.) Мадиналийн изайхту, миккусса агьали бивкIссар сагъсса варанттая кьусив кьукьлай, сагъсса яттил ччанная дикIул парчри буцари буллай. Аллагьнал Гьан увманал (с.аь.с.) мукунсса иширттайн къадагъа дирхьуссар:
«Сагъсса хIайвандалия кьуркьумур дукан къабучIиссар, чапурссар» (Тирмизи).
Ца кьини Мунан ккавкссар тта биххан хIадур хъанахъисса инсан. Ттагу бавхIуну бувтун, му ивкIссар чIила дайл дуллай. Аллагьнал Гьан увманан (с.аь.с.) ссибивзссар: «Ина му хIайван цимил бивчIан бан ччай ура? Му бавхIуну бутаннин дайл дан къархьурив му чIила?» (ХIаким).