Бугьара хъанахъисса хъаннил ялун личайсса азар

Хъаннил ва арамтурал оьрмулул 50-60 шин хъанан диркIукун ялун личлан дикIайсса, чурххал хIал баххана хъанан бикIайсса, нервардал клеткарду гьалак буклан бикIайсса азарди климакс. 

Му азар тIабиаьтралла азарди, гьарца инсаннал жура-журану кьамул дайсса, ягу хъиннува хIал ласун буллай, кIири щин дичлай, давление лахъ хъанай дачайсса, ягу кIуллагу дакъа чIарах дуккайсса, ягу азарханардай уттубихьлахьисса кIанттайн бутайсса.
Мукунсса азарданун хIакиннал чивчусса дарувращал зурагу хIакиншиву дурну, чIярусса ахънилсса, даруврал уртту, ахъулсса канан аьркинну бусса бур.
Калан (капуста белокачанная): цIусса каландалул щин хьхьирцIуну (сок) хIачIайсса дур уттубишин 40-60 минутIрал хьхьичI шану къабиллалимур нервардал азар паракьат дуван.
Лаччи: мура шану къабиллалаву, бакI цIуцIаву чан дуван кьинилул лахъишиврий букан бучIи буллай бур лаччул 2-3 ккарччи.
Сельдерей: вай урттул гьанна щаращи бувсса щин хIачIлан аьркинну дусса дур къювурдай чак личIайсса хъаннин къюву хьхьара хьуншиврул. ЦIусса урттуя дуркми (сокрал) щиналгу хъинну къювурду хьхьара дайсса дур.
Гъаран (укроп): кьакьан дурну, ссуку дурсса гъарандалул ягу вайннул гьаннарая, щаращи дурну, дурксса настой инсаннал чурххан паракьат увну, шанаши увайсса дарувну шайсса дур.
l Жядур (ежевика): вайннул цаллагу, вайннуя дурсса настойралгу чурххал хIал ххуй байсса бур, дакI паракьат дайсса дур климаксрал нервардал гьалак уккан уллалисса инсаннал.
Калина: вайннуя дурсса витаминнал настойрал чурххал хIал ххуй байсса бур, нерварду паракьат дайсса дур, оьттул туннурдал спазмарду хъанахъийни кумаг шайсса бур, давление цилла кьаралданий дитайсса дур. Гьантлун 2-3 стакан хIачIан бучIисса бур вай настойрал.
МахIия (боярышник): оьтту кунна ятIулсса журалулми, кьаркьсса махIиягу дирчуну, щин щаращи дурну, ххуйсса настой дайсса дур (1 хъунна къуса ца стакандалун хIисавну ва кIира ссятрайсса дарчIан, дуккан диртун). ХIачIайсса дур диргьуну, 1-2 хъунна къуса гьантлун 3-4 чIумух дукра дукан хьхьичI, бакI гьанагьисса чIумал, бугъ буллалисса чIумал, сси гьалак буклакисса чIумал. Гьухъа битлай, ятIул бичлай (приливы и отливы) бухьурча зун яла ххуймур кумаг – чIа-чIаннин дукра дукаву, мигу дикIан аьркинссар нацIу дакъасса, чан-кьансса нацIушиву дусса. НацIу-кьацIулул оьттуву качар гьарза бувну, мунинсса жавабран чурххал гьарзасса инсулин чурххаву щурущи буллай, оьттуву качар чан буван хIарачат байсса бур, зунгу, цIуницIа дукралух, дурагу зат къадуркусса кунмасса ишттахI багьайсса бур, уттигъанну дуркуну духьурчагу. Дукралувун чIяруну хIала дулувара цIусса ахънилсса, ахъулсса, чавахърал дикI (ятти-гъаттаралмурнияр) ва чан дувара аьгъушивуртту.
Чурххал бурчуву щин чанну дикIайсса дур ми шиннардивусса хъаннил. Мукунма бурчу гиж къабатIланшиврул, ччяни хъунмав къахъананшиврул витаминну гьарзасса хIачIия хIачIлан аьркинну бусса бур, чIявуну гьавалийн буклай, сайр буллай, хIачIия гьарзану хIачIлай, бурчун, чурххан аьркинмур диял дуллан аьркинну бусса бур. ЧIяруну душ дуллан (щинавун бучIаву жартлил лув) аьркинну дур, кIюрххих чурххан массаж буллалисса чансса кьянкьасса чурх шюшугу дуклай, чурххаву оь щурущи буван, ххуйну шану лахъан аьркинну бусса бур, къалиян ва хIан хъинну чан дуван аьркинну дусса дур. Душ дурну махъ бурчу кIункIу къатIун лосьондалий чурх ссуку бувара.

Остеопороз къахьуншиврулсса чан-кьансса маслихIатру (ччяни ттаркIру гъагъайсса азар):
— Ца кIанай къабавцIуну, мугъаятну лечлан, къавтIун бизлан, гимнастика дуллан аьркинну бусса бур цIусса клеткарду ттурчIардиву хIасул хьуншиврул. МарцIсса гьава, цIуллусса ссихIирал ххуллурду, накIлил дукрарду, хъалану гьарусса иникьаллуя дурсса дукиялул биял бувайсса бур чурххан аьркинсса кальций, магний, витамин Д.
Гьантлун хIачIан аьркинну дур: ца литра накIлил, шанна литра минеральный щинал ва дукан 500 гр. шпинатрал, 250 гр. кIялами кьурукьуллал хъюруврал (белые бобы). Вайннуву дуссар тIар 1200-1500 мг. кальцийрал ва 500 мг. магнийрал. Мукунма букан бучIиссар кальцийрал таблеткардугу. Ми чIяву барча чурххал дукра лялиян дайсса ва оьтту щурущи байсса кIанттурдан зарал байсса бур.

БучIиссарив гармональный даруртту канан?
ХIакинтал – аьлимтурал бучIи буллай бур хъаннин канан укунсса даруртту. Вайннул чIявуну хъами мурахас байсса бур остеопорозрая климаксрал чIумал, хъаннил организмран аьркинмур щаллу дурну. Хъин хъанахъаву лахъи лагайсса дур ца шинал мутталийннин.
ХIакинтуращал маслихIат къаккавккун канан къабучIиссар зуйнува зува. Дусса дур къабучIисса, побочный действие дулайсса хIакъи-хIисаврттугу. Гьарца инсан цана цува хIакин хьун аьркинссар, дакьаймур дуркуну, къадакьаймур арх дурну.
ЦIуллуну битаннав.
ХIадур бувссар
Загьрани Аьбдуллаевал