ЯхIлил увччусса зунтталчув

Сентябрьданул 1-нний шин бартлаглай дур 1-мур ЦIувкIуллал шяравасса ХIусманов Паша ХIусманнул арс аьпалул хьуну.

Зулайхат Тахакьаева
Ттун баяйва Пашаная ттула ппу, ниттиуссурвал дунияллий бусса чIумал. ХIурматрай кIицI дайва ванал цIа, шяраваллил колхозраву, советрай личIи-личIисса давурттай дакI марцIну зузисса, жяматраву акъасса, цайминначIагу бусравсса зунтталчувная кунма буслай.
Ца базилухь вихьличув буслай ия Бажиганнай цала къушлий чIаххуврайсса ссурхIиящал питна хьуну, Пашанал, дянив маслихIат бувну, паракьат къабувссания, бюхъайва оьзру хьунтIий.

– Ххуйсса оьрму бувтссар буттал талихIрай ниттищал, цаннан ца бувчIлай, – тIий ур ванал хъунама арс АбутIалиб, цахьва жижара буллалийни. – УрцIалла шинаву лавгунни. Ва кунма оьрмулулгу, талихIралгу буччиннин битаннав цинявппа. ДухIан къашайсса дард зулгу, чIявусса цайми лакралгу кулпатирттал ялун дирунни. Жул шяравагу мукьа жагьилнал хасъсса аьралий операциялий жанну дуллунни.
– Дунияллия гьанцIа коммунистнува ливчIуна ппу. Буру­ккинттарай икIайва замана лияврия, Совет Союз ппив шаврия. Лялиян бан хъанай къаикIайва жяматрал хъунмасса захIмат бивхьуну ччаннай дацIан дурсса колхозру лирну, зунттурду, лухччив колхозирттал чIарахвагу къабувксса инсантурайх дуклай чIалай.
Увну ур Паша 1932 шинал февраль зуруй 1-мур ЦIувкIуллал шяраву.
Жунма кIулли, щала билаятрайра ванал никирал оьрчIан оьрчIшивурагу ккарккун дакъашиву, чIавасса оьрмулий дяъвилул захIматшивурттугу, хIасратругу духIан багьну бивкIшиву. Аьрай талатисса ппухълуннахлу хъунанащал хъар дургьуну най бивкIшиву. Лякьа дуччинсса ччатIгу, чурх кIучI хьунсса яннагу диялну дакъанугу, яхI бувну, билаят ччаннай бацIан бувсса никри вайннал ник.

Ппугу ччяни дунияллия лавгун, ряхва класс къуртал бувсса Пашанангу багьну бур хъунама уссищал чIавахIухчуну Бажиганнайн гьан, ряхттуршра километралийхсса ххуллу цимилвагу лавайгу, ялавайгу ахьтта битлан. Хъунама уссищал кулпатрал хъар ларсун най ивкIун ур, 18 шин бартлагайхту лавгун ур аьралуннаву къуллугъ буллан. Шанна шин ва дачIи дурну дур Германиянаву Дрезден шагьрулий къуллугъ буллай.

Паша ХIусманов

– УрчIвагу базу сагъсса чувнан аьралий бурж лахъан аьркинссар, учайва буттал. Цувагу рязину икIайва аьралий бурж лахъан нясив шаврия, оьрмулул школану хьуссар, дунияллия хавар бувчIай хьуссара цув аьралуннаву къуллугъ бувну махъ, учайва. Аьралий бурж лавхъун зана хьуну махъгу кIура авну ур тава цала хIухчил пишалийн. Зий икIайва хъунхIухчуну, яла ивтуна удаманну. АцIния урчIра шин дурссар удаманну зий. Тай шиннардий арулазарва яттил хIайван бивкIун бур ЦIувкIуллал колхозраву. ЦIувкIуллал колхоз СунбатIуллалмунищал ччалли дурккун дикIайва. Тай шиннардий шяраваллал колхозирттал дянив социалист захIматрал бяст-ччал баян бувну бикIайва щала билаятрайва, жяматраву дусшиву, захIматрайнусса бяст-ччал, тIисса дия таний лозунг. Мукун бикIангу багьлай чIалай бур. Мюрщисса колхозругума хъунисса колхозирттащал бяст-ччаллий дуккан хъит тIун дикIайва. Ккуллал райондалий яла хьхьичIунмур кIанттай дикIайва хъунисса колхозру: Ккуллал, Хъусращиял ва 2-мур ЦIувкIуллал, вайннул хъирив лаян хIарачат буллай жулссагу дикIайва. Агьали захIматрал бувгьунугу, байгьунугу бикIайва. Мюрщи оьрчIрува гьавас буну, хъуниминнаяр махъун къабагьан захIмат буллай бикIайва. Ттуршва ттал 80 чIи ласурча, му ларайсса ккаккиялунсса ишъя.

Мукун лахъсса ккаккияр­ттахлу Паша лайкь хьуну ур ЗахIматрал ЯтIул Ттугълил ордендалун, Социалист захIматрал Виричувнал хъиривсса цIа дия му.
Удаманну зий унува, заочнайну къуртал бувну бур Шяраваллил хозяйстволул техникум. Яла зий ивкIун ур Шяраваллил советрал хъунаману, ревизионный комиссиялул хъунаману.

Пенсиялийн увккун махъ кулпатращал ивзун ур шагьрулийн. Кьура шин хьуну дур МахIачкъалалив ялапар хъанай. Хъуни бувну, ччаннай бацIан бувну бур 6 цала, 3 душнил ятинну ливчIсса оьрчIру.
– Ппу шяраваллий дакI цIий икIайва. «Ургу, ттул арс, хъунама арс хIисаврай вийн аманат дуллай ура вила ниттищал хъунмасса захIмат бивхьуну дурсса къатри. КIай лекьан маритара», – тIий икIайва. Цувагу Лаккуй, цала гьалмахтурачIа, чIявусса ччатI архIал бувкусса хIухчалтрачIа, уччара тIий, аманат бувна. ХIарачат банна буттал аманат ликъаян, шяравусса къатри ядан, буттал цIа дуруччин, – тIий ур АбутIалиб.