Хъин вихшалдарайсса хьунабакьаву

31-2015_9Июль зурул 25-нний Дагъусттаннайн бувкIунни Китайнал Халкьуннал Республикалул вакил Ли Хуэй бакIчисса агьамсса делегация. Китайнал Халкьуннал Республикалиясса делегациялул Дагъусттаннайнсса аьрххилул агьаммур мурад бия инвестициярду дучIан дуллансса кьутIирду чичинсса, экономикалул,
социал политикалул ва цаймигу арардавусса хIала-гьурттусса дахIавуртту хьхьичIуннай дансса. ДР-лул Президент Рамазан АьбдуллатIиповлул жучIанма цалчин Китайнава бувкIсса хъамал, хIурмат-кьиматрай хьунагу бавкьуну, кIул бунни республикалийсса тагьарданущал.

Ли Хуэйемлул бувсунни 20-30 шинал мутталий Аьрасатнал цаппара субъектирдащал хIала-гьурттуну зий, цIакьсса дахIавуртту дуршиву ва утти Дагъусттаннащалгу зун хIадурну ва рязийну бушиву. Му бакъассагу, Китайнал вакилнал бувсунни, гихуннайсса Дагъусттаннащалсса уртакьшиву даву мурадрай, Аьрасатнал Президент Владимир Путиннущалсса, Президентнал аппаратрал чиновниктуращалсса ва Аьрасатнал МИД-ращалсса ирглийсса хьунабакьаврий маслихIат ккаккантIишиву МахIачкъалалив дунияллул халкьуннал дянивсса конференциярду, саммитру ва заседанияртту дуллансса.
Хьунабакьаврий, мукунма, маслихIат ккавккун, Дагъус­ттаннаясса делегациялийн оьвкунни октябрь зуруй Харбин шагьрулий хьунтIисса Китайнал ва Аьрасатнал ЭКСПО-лий гьуртту хьун.
Ва аьрххилул лагрулуву Китайнавасса бусравсса хъамал гьуртту хьунни Республикалул Конституциялул кьини Поэзиялул театр тIитIлатIисса шадлугърай, бивунни Дарбант шагьрулийн.
Республикалийн бувкIсса лавайсса хъамаллуращалсса хьунабакьаву Дагъусттаннал экономика хьхьичIуннай даврин бакъассагу, агьалинангу мюнпат бусса хьунссар тIисса умудрай къуртал хьунни.
Дагъусттаннайн укун хъунасса хъамаличу учIаврийну цукунсса хайр-мюнпат хьунтIиссарив бусласисса цIухху-бусу бансса пикри хьунни жунгу.
Ислам МахIаммадов, Аьрасатнал Чичултрал союзрал член, ДР-лул ПаччахIлугърал 1-мур классрал советник:
— ХьхьичIва-хьхьичI Да­гъус­ттаннайн укун хъунасса хъамаличу, Китайнал Халкьуннал Республикалиясса вакил Ли Хуэйем учIаву му жучIанмасса хIурмат хъанахъиссар. Дагъусттан Республикалул Конституциялул кьини Поэзиялул театр тIитIаврил мажлисрай му гьуртту шаврийнугу жулла сий хъиннура гьаз хъанахъиссар. Дагъусттаннал агьалинал дуллалисса ххаллилсса давурттая, жулва оьрмулия хъунасса хъамаличунал бусантIиссар цалва агьалинахьгу.
Китайнал Халкьуннал Рес­публикалул ва Аьрасатнал мудангу диркIссар дусшиврийсса дахIавуртту. Хаснура махъсса шиннардий Китайнал хъуниминнащалсса хIала-гьурттушиву Аьрасатнал Президент Владимир Путиннул хъиннура цIакь дуллай зий ур. ХIакьинусса кьини, жулва билаятрай кризисрал тагьар дусса чIумал, экономикалул ва культуралул дахIавуртту хьхьичIуннай даву мурадрай, укунсса хьунабакьавурттал Аьрасатгу, Китайнал Республикагу, Дагъусттангу хъиннува цачIун буллалиссар.
Ли Хуэй цува Да­гъус­ттаннайн увкIун, Рес­пуб­ликалул Президент Рамазан АьбдуллатIиповлущал хьунаакьав­рилгу дагъусттаннал агьалинал дакIурдивун бучIантIимунийнсса хъин вихшала рутлатиссар ва хъиннува гъан буллалиссар китайнал халкьуннащал.
Мяйжаннугу ва хьунабакьаву хьунни хъинну мюнпат бусса ва гихуннайсса уртакьшиву чялиш дуккан дансса.
Чичу, аьлимчу хIисаврай, на чIа тIий ура Дагъусттаннал аьрщарайнсса бусравсса хъамаллурал аьрххи-ххуллу хъин дайдихьурттансса хьуннав, дуллалимуниву тIайлабацIу хьуннав тIий.

Кьурбан Оьмаханов, ДГУ-рал преподаватель, «Нур» кказитрал хъунама пишакар:
— Китайнал вакил жулла республикалийн учIаву – му Да­гъусттаннан бакъассагу, Аьра­сатнангу хъунмасса мюнпат бу­сса хьунабакьаву хъанахъи­ссар. ХIакьинусса кьини анаварну хьхьичIуннай хъанахъисса экономика душиврун ккалли­ссар Китайнал. Агана жущара миннащал хIала-гьурттуну зунсса кьутIирду чичин бю­хъарчан, муния хъунмасса хайр хьунтIиссар.
Бюхъайссаксса хIарачат буллан аьркинссар укунсса хьунабакьавуртту ччя-ччяни дуллан. Му бакъассагу, тайннал экономикалул ва цаймигу арардаву­сса опыт ххалбаву, лахьхьаву мурадрай, жувагу занан аьркинссару тайнначIан. Цанчирча хIакьину машиностроениялул, агропромышленный комплексрал ва цаймигу арардаву хъинну хьхьичIун ливчуну зий дуну тIий Китайнал Республика. Му бакъассагу, тайнначIа жучIаранияр хьхьарану дур, сайки дурагу дакъар коррупция. БучIия, мукунсса ва цаймигу хайр-мюнпатсса масъалартту дузрайн буккан баву мурадрай, тайннал опыт жунмагу лахьхьин. Ттун ялагу кIицI лаган ччива, укунсса даражалул хъамал жулла республикалийн бучIан баву – му Дагъусттаннал БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул хъунмасса бияла хъанахъишиву. Умуд бур ва хьунабакьавугу жулва агьалинал оьрмулуву хъин чулиннайсса дахханашивуртту дансса хьунссар тIисса.

Хизри Илиясов, чичу, шаэр:
— Китайнал вакил ва бусрав­сса делегация Поэзиялул театр тIитIлатIисса мажлисрай гьуртту шаврия на хъинну ххари хьура.
Ттун шаэрнал зумувну ва хьунабакьаврил хIакъираву кутIану учин ччива.
Китайнал адабиятраву дур аькьилшиву, амма Дагъусттаннал адабиятраву кунма цIаран лавхъсса асарду бакъар. Дагъус­ттаннал адабият дур асардан лавхъсса къавтIи, амма миннуву чанни китайнал поэзиялуву куннасса аькьилшиву. Китайнал ва Дагъусттаннал вакилтал экономикалул ва цаймигу арардаву хьунабакьлакьаву бакъассагу, маданиятирттал мажлисир­ттайнгу занарчан, ми кIирагу адабият авадан хьунссия тIий.

Камил Давдиев, ДР-лул Миллатирттал дянивсса арардал ва диндалул сакиншиннарал комитетрал председатель:
— Ли Хуэйем бакIчисса делегация Дагъусттаннайн бучIаву му хъинну агьам­сса ишри. ХIакьинусса кьини щалла дунияллий Китай хъинну хьхьичIуннай хъанахъисса республикалун ккаллину дур. ЧIявусса билаятирттай вайннал зузи дурну дур хъуни­сса инвестициярдал проектру. Жулла хIукуматран Китайнащалсса хIала-гьурттушиву дакъа чара бакъасса ва хъинну мюнпатсса дур, хаснура махъсса ппурттуву, Баргълагавал хIукуматирттащалсса дахIавуртту хьхьара дурксса чIумал. Ва хьунабакьаврий Китайнал каялувчитуралгу кIицI лавгунни Аьрасатнащалсса дахIаву хъинну агьамсса хъанахъишиву ва гихунмай хIарачат буллантIишиву Аьрасатнал цаймигу регионнащалсса хIала-гьурттушивугу дуллансса.
Китайнал посолнал ва ишбажаранчитурал Дагъусттаннайнсса аьрххилул гьану бизлазиссар кIирагу республикалул экономика хьхьичIуннай даврин ва инвестициярду гьарза даврин. Ва делегация цуппагу сакин хьуну бия Китайнал Машлул, промышленностьрал Банкрал вакилтурая, хъунисса компаниярдал делегатътурая, цив­ппагу гидроэлектростанциярду бавриха, машиностроениялуха ва цаймигу арардаву зузисса вакилтурая.
Хъамал хьунабавкьуну махъ, Республикалул ХIукуматрал Председатель Аьбдуссамад ХIамидовлул ми кIул бунни республикалул инвестициялул проектирдащал.
Китайнал пишакартуран хъинну къулай дирзунни гид­роэнергетикалул, аграрно-промышленный комплексрал, туризмалул, связьрал арардавусса проектру. Ва аьрххилул лагрулуву ттун хъинну дакI даркьунни Китайнал делегация туризмалуцIун бавхIусса Дарбант шагьрулийн лагавугу. ХIасил, утти Дагъусттан тIайланма Китайнал провинциялущал хIала-гьурттуну зун­сса чаран хьунссар. Шиккува кIицI лаган, экономикалул потенциалданийну ва агьалинал сияхIрайну Китайнал цумур духьурчагу провинция архIал дишин бюхъайссар Европанал ца хъуннасса паччахIлугъращал.
Учин бюхъанссар, утти жулла республикагу хIадурссар чил билаятирттая, хаснура Китайнава, хъунисса инвестициярду дучIан дуллалисса проектирдавух хIала-гьурттуну зун. Му бакъассагу, ва хьунабакьаврий Китайнал делегациялул кIицI лавгунни Дагъусттаннал халкьуннал экст­ремизмалийн къаршисса, респуб­ликалийсса жяматийсса ва политикийсса тагьар къулай даву мурадрай дуллалисса давуртту лавайсса даражалий дирхьуну душиву. Цинявппагу цачIун хьуну, хъин чулиннайсса давурттив дуллайри жува хьхьичIунмайгу хьунтIисса, чил билаятирттащалсса ва Аьрасатнал цаймигу регионнал халкьуннащалсса уртакьшивугу мюнпатсса ва лахъи лагансса хьунтIисса.

Марзижат АхIмадова, «Российская семья» НОК-лул председатель, политикалул элмурдал доктор:
— Дагъусттаннайн Китайнал посол бакIчисса ишбажаранчитурал делегация бучIаву му хъуннасса агьамшиву дусса ишри. Ва аьрххи сававну, цIакь хъанахъиссар кIирагу респуб­ликалул дянивсса машлул ва экономикалул дахIаву. Яла-яла ва хьунабакьаврий хъинну ххуй бивзунни Китайнал вакилнал, жагьилтурал политикалул аралувусса дахIавуртту цIакь даву мурадрай, Дагъусттаннаясса жагьилтурал делегациялийн цачIанма оьвчаву. Республикалул Президент Рамазан АьбдуллатIиповлул, ва пикрилуцIунгу авкьуну, махъ буллунни Китайнал жагьилтуращал цачIусса проектру ххалдигьаву мурадрай жулва жагьилтал тайнначIан тIайла буккан. Хъунмасса умуд бур ва хьунабакьаву жулла республика хьхьичIуннай дансса ва агьалинан мюнпат бусса хьунссар тIисса.
И. Саидова