Апрель зурул 12-нний оьрмулул юбилей кIицI ларгунни миллатрал хIакьсса патриот, политикийсса ва жяматийсса ишккакку, бизнесмен, спортсмен, «Усстар-М» Финансирттал ва промышленный союзрал президент, НурмахIаммадлул арс Мяммаев Мяммал.
[dropcap]Ю[/dropcap]билей цума-цанналгу оьрмулуву дурмунил кьимат бишлашисса, гихуннай дантIимунилгу пикрирду бувайсса чIун дур. Мяммал оьрмулул ва захIматрал ххуллурдал хIасиллу дуллан бивкIукун, ца гьантта хьуну бакъар кIулшивурттал хъирив къаагьсса, оьнма гьан бувсса. ЧIявусса оьрчIру бусса кулпатраву хъуна хьусса, чIивину унува захIматрал кьадру кIул хьусса оьрчIаща республикалул кьатIувгу ккаккан бан бювхъуну бур цала бюхъу ва гьунар.
Увну ур Мямма 1957-ку шинал Ахъушиял райондалийсса ЦIуликъяннал шяраву, ххишала бакъа бусравсса НурмахIаммадлул ва ПатIиматлул кулпатраву. Мукьилчинмур классравун ияннин дуклай ивкIун ур буттал шяравусса школалий, гихунмайми классру къуртал бувну бур чIаххуврайсса Бархъарав. 1975-ку шинал дуклан увххун ур Дагъусттаннал паччахIлугърал педагогический институтравун. Му хьхьичIунсса хIасиллай къуртал бувну, цаппара хIаллай 5-10-ми классирттахь оьрус мазрал дарсру дихьлай ивкIун ур Ахъушиял райндалийсса Тебекмащиял школалий. Муния махъ Мямма, цува рязину, лавгун ур аьралуннаву къуллугъ буллан. Армиялия зана хьуну махъ давривугу, спортравугу итххявхсса, сивсусса жагьилнайн тапшур бувну бур терроризмалийн къаршисса МВД-лул «Набат» тIисса группа вардиш буллан ва муний каялувшиву дуллан. АрхIала ва шикку политзузаланугу зий ивкIун ур. 1990-ку шинал дуклан увххун ур СССР-данул МВД-лул Юридий академиялувун, мугу къуртал бувну бур хьхьичIунсса хIасиллай.
1997-ку шинал Мямма Мяммаев ивтун ур АьФ-лул ПрезидентначIасса Дагъусттаннал постпреднал хъиривчуну. 1999-ку шинал, Дагъусттаннал аьрщарайн ярагъуннищалсса къачагътурал кьюкьри ххярхсса чIумал, Мямма ивкIссар ЦIуссалакрал райондалийсса ополчентурал штабрай каялувшиву дуллай.

[dropcap]Э[/dropcap]кономикалул хасъсса кIулшивурттугу ларсун дур ванал США-нал Колумбийский университетраву. Аьрасатнал финансирттал академиялуву бувккуну бур «Финансы и кредит» тIисса Европанал банковский курсру. 2000-ку шинал ванал бувккуну бур Аьрасатнал МИД-лул Дипломатиялул академиягу. Жаваблувсса къуллугъирттай зий вардиш хьусса, цала бакIрайн ларсъсса цумур-цагу даву кIанийн дуртун дайсса каялувчинайн 2002-ку шинал тапшур бувну бур Дагъусттаннайсса «Единая Россия» партиялул отделениялул комитетрай каялувшиву дуллан. 2003-ку шинал «Единая Россия» партиялул чулуха увчIуну ур Мямма Аьрасатнал Федерациялул ПаччахIлугърал Думалул мукьилчинмур батIаврил депутатну.

Ванал каялувшиндарай хьуссар «Ислам против терроризма» тIисса, АьФ-лийсса конфессиярттал лидертал, бусурман хIукуматирттал вакилтал, Госдумалул депутатътал ва цаймигу политикийсса ва жяматийсса ишккаккулт гьуртту хьусса хъунисса даражалул форумру. Ва жаваблувшиву ххисса къуллугърай зузисса ппурттуву, Мямма Маммаевлул, буниялагу хъуннасса къулагъасрайн лавсун бур Аьрасатнал ва бусурман билаятирттал дянивсса экономикалул хIала-гьурттушиву хьхьичIуннай даврил масъалартту. Бусурманнал ва Аьрасатнал билаятирттал арарду цIакь даву ва хьхьичIуннай даву мурадрай сакин бувсса «Глобус» тIисса дунияллул халкьуннал бизнес клубрал президентгу хъанай ур Мямма. Му клубрал президентну зузиссаксса хIаллай хьунаавкьуну ур бусурман билаятирттал каялувчитуращал ва дурну дур кIицI лагансса цикссагу мюнпат бусса давуртту.

ХIакьинусса кьинигу ванал кIулшивурттугу, даврил опытгу Дагъусттаннай бакъассагу, республикалул кьатIувгу тIалавну бур. ЦIанагу ванайн ччя-ччяни оьвчай ДГУ-луву ва МГУ-луву студентътурахь экономикалул ва геополитикалул лекцияртту буккин.
Ци ккалли дара вила захIматрал ххуллий ляличIисса дарсну, насихIатну тIисса суалданухьхьун жаваб дуллай, Мямма тIий ур: «КIулшивурттал бияла. Цинявппа ххуллурду тIивтIуссар кIулшивурттал».
Гьай-гьай, буллуссия суал Украиннай сукку бувсса дяъвилул хIакъиравугу. ЦIувххуссия дяъвилул хIакъиравусса пикрирдаягу.
– Цукунсса, ци мурадрай буллалисса бухьурчангу, дяъви бур дяъви. Гьай-гьай, хъуннасса нигьачIаву дусса масъала тикку хIасул хьуну бивкIшиву цинявннан аьвамсса зат бур. Ва тагьардануву тIурча, Аьрасатнал Президентнан, хасъсса дяъвилул операция байбишаву бакъасса, цамур ххуллу ливчIун бивкIсса ххай акъара. КIицI лаганна, Путиннул каялувшиву дуллалисса чIумул мутталий Аьрасатнал паччахIлугъ цIакьну ччаннай дацIан дуршиву. ЧIумуцIун дархIусса диялдакъашивурттугу дия. Амма, ци учирчангу, цал ттигу тикрал буллай ура: Владимир Путиннул жула билаятрал кьуват, даража чIалачIи бунни, баргълагавал билаятирттал хьхьичI лергъ къаувкунни, – тIий ур НурмахIаммадлул арс Мямма.
Буниялагу, хъинну авадансса бур Мямма Мяммаевлул биография. ТIалавшинна ва жаваблувшиву хъуннасса къуллугъирттай зузиссаксса хIаллай лайкь хьуну ур ХIукуматрал чулухасса наградарттан. Ва ур Дагъусттаннал лайкь хьусса экономист, Аьрасатнал социал элмурдал академиялул хIакьсса член.
Цумур-духьурчангу даву дузрайн дуккан дан гьунар ххисса, опыт бусса Мямма цIанагу республикалийн туристътал кIункIу баву мурадрайсса агьамсса проектирдаха зий ур. МахIачкъалалив «Люкс» отельдануву ванал тIивтIуну бур миллатирттал дукрардал ххаллилсса ужагъ, пикрилий ур уттигу Машлул центр тIитIинсса. МуницIунна хIасул дуллай ур ччяни дунияллия лавгсса цала арс Шихамирдул цIанийсса, ахIвал-хIал кIюласса кулпатирттавасса итххявхсса оьрчIан кумаг баву ва ми машгьур баву мурадрайсса, фонд.
Уттисса никиран цукунсса маслихIат банссия куну цIувххукун, Мямма тIий ур: «Жагьилтал арцу лякъин, ччяни авадан хьун ччисса бур. На миннахь учивияв, арцул пикри къабуллай, цал даврих луглагияра, зуяту инсантал захIматралли бантIисса куну».
КIицI лаганну Мямма цала миллатгу, миллатрал ирсгу, мазгу ххишала бакъа ххирасса чув ушиву. Ва чIарав къаавцIусса, чялишсса гьурттушинна къадурсса даву нажагьсса дакъахьунссар буттал шяраву.
ИчIува Мямма ур оьрчIан эбратрансса ппу. ХIат-хIисав дакъа ххирар ванан, цивппа ччаннай бацIан буллай, хъунмасса захIмат бивхьусса, оьрмулул угьара хьусса цала ппу НурмахIаммад. Ванан ппу, ца гьантлийссавагу, вайми уссурссунначIа кьаитансса чара бакъар. Ппу цувагу ур арс ялун къаувкIун манзил лях гьарчан, дакI лаян дан къахъанай, дарих уклан икIайсса, аькьилсса къужа, хIакьсса зунтталчу.