Жул мурад жуйнна дурсса вихшала лайкь давур

saev_3Цалчинва цалчин жу цIу-цIусса технологияртту лахьлай, жура дуллалисса къатри цIакьну ва усттарну дуллан хIарачат буллан бикIару. Строительствалувугу ишла дуллан машан ласайссар гай яла цIакьми, хъуннасса хIаллай дияйсса ва багьлул ххирасса материаллу. Жулла даву дакIнийхтуну, марцIну даврийнур инсантурал жуйн вихшалагу дишинтIисса. Жул мурадгу жуйнна дурсса вихшала лайкь давур, — буслай ур АьбдурахIин ХIаммацаев.

Имара Саидоваimar
ХьхьичIава хIукуматрал давурттай зузисса инсантал, хъунмасса хIаллай ирглий бацIлай бивкIхьурчагу, къатта-къушлил дузал буллай бия. Утти­рив къатрал дузал шаву инсантуран яла захIматмур масъалану бур. Тиха-шихасса ялун дучIаймур дакъасса инсаннан ца харжирацIух къатта-къушлил дузалшинна дуван хъинну захIматну бур. Мунияту цIанасса чIумал инсантуран цахъис дунугу куклушинна хьунни личIи-личIисса строительный компанияртту къатри дуллай байбивхьуну бушиву ва ми къатрахсса багьа тамансса чIумул мутталий, бутIра-бутIрайх бавчIуну, чан-чанну тIий булун бюхълай бушиву. Строительный компаниярдугу хIакьинусса кьини хъинну гьарза­сса дур. Агьалигу ташвишну бикIай цумунийн вихшала дан хъинавав тIий. Цалла даву дакIнийхтуну марцIну, хIарамзадашиву дакъа дуллалисса пишакартураягу халкьуннан ччяни баяй. Укун кIулну ур чIявучин «СЕВКАВСТРОЙМОНТАЖ» ООО строительный фирмалул директор ХIаммацаев АьбдурахIин Халидович.
— АьбдурахIин Халидович, буси виява. Та хIасул хьу­ссар зул компания?
— Ккуллал дянивмур даражалул школагу къуртал бувну, дуклан увхссияв таний жул, жагьилтурал, дянив хъинну сийлий бивкIсса Дагъусттаннал ПаччахIлугърал Политехнический институтрал строительный факультетрайн. Таний институт къуртал бувсса циняв пишакарталгу тIалав байссия хасъсса пишардай зун Аьрасатнал личIи-личIисса шагьрурдайн. Нагу, институт къуртал байхту, тIайла увккунав Омск шагьрулийн. Та шагьрулий зий ттунна ккаккан дурсса чIун къуртал шайхту, увкIун МахIачкъалалийн, зун увхссияв «Дагагропромстройрал» шяраваллил строительствалул комбинатрайн. Микку зий уссияв цехрал начальникну тамансса шиннардий. Яла, хIукуматрай цаппара дахханашивуртту хьувкун, пикри хьуна нава заллусса строительствалул фирма сакин дуван. 2005 шинал тIиртIуссия «СЕВКАВСТРОЙМОНТАЖ» тIисса, хъунисса къатри, миннул проектру ва личIи-личIисса строительствалул давуртту дувайсса, фирма. Муния шихунай зий ура ва фирмалий.
— Буси вилла компаниялия, микку зузисса пишакартурая ва цукунсса тIалавшинна дуссарив минная.
— Мяйжаннугу, цумур духьурчангу строительствалул компаниялул дуллалисса даву цукунчIавсса щилтагъшиву къадурну, хъинну ялув бавцIуну, чIярусса тIалавшиннардугу хIисавравун ларсун щаллу дуллан аьркинсса дур. Мунияту, аьркинну бур, къатри дуллай байбишиннин, за кIулсса пишакартал цачIун бувну, миннащал маслихIат ккаккан. Мукунсса пишакартурал дурсса ххалбигьавурттаяр хъар хъанахъисса дуллалисса къатрал цIакьшиву. Жул фирмалийгу къатри дуллай байбишиннин, ми дуван нанисса кIанай, дайссар инженернал хъиривлаявуртту ва топографиялул съемкарду. Миннал кIул байссар цукунсса аьрщарал къатру дурив, чун бияннин ва цуксса куртIсса гьанурду бутIин багьлай буссарив ккаккан буллалисса хъиривлаявуртту. Ми ххалбигьавурттайн бувнур дувайсса къатрал проектругу. Вана вай яла захIматми ва агьамми масъаларттахар зузисса топографтал, геологтал ва проектировщиктал. Мукунна дуссар ттул фирмалул проектру дуван ихтияр ларсъсса лицензиягу. Проектировщиктал хIисавну, даву дуний кьутIирду дурну, уцайсса 20-хъул пишакар уссар хIакьинусса кьини ттул фирмалущал уртакьну зий. Ми пишакарталгу тIалав байссар жу «Даггражданпроект» тIисса институтрава ва Политехнический институтрава. Къатри дуллансса заказ ларсун махъ на миннащал зунсса кьутIирду дайссар. Строительствалул давриву тамансса опыт бусса ттун хъинну пахру багьлан бикIай вай укунсса яла захIматми пишардугу лавхьхьуну, хъинну сий дуну зузисса оьрчIру чIявуми лакравасса хьунабакьлай тIий. КIицI лаганна цалла даву лавайсса даражалий кIулсса, Москавуллал Картографиялул ва геодезиялул институтрал кIулшивуртту ларсъсса, хъинну захIматсса топографнал пиша язи бувгьуну зузисса Хъусращиял шяравасса ХIажимахIадов Аьбдуллагьлул цIа. Ваналли дувайсса топосъемка ва инженернал ххалбигьавуртту.
— Цукунсса къатри дур­ссар ва дуллай буссар ина каялувшиву дуллалисса компаниялул?
— Жул фирмалул проектгу дурну, дурсса ва дуллалисса къатри дуссар МахIачкъалалив. Буйнакск шагьрулийгу ялун нанисса шинал бувну къуртал бан най буру «Дагестан» тIисса кинотеатр. На нара проектгу дурну, «Дагвиноращал» цачIуну зий, Дарбантуллал райондалий­сса Хазар тIисса шяраву буллай буссар 350 миллион арцунсса, къюмайтIутIул цIусса гьаннарду ххяххан бувайсса, шинай 8-хъул миллион тIутIул жалгъарду бан бюхъайсса, хъинну хъунмасса комплекс. Мура Хазарданул хозяйствалий буллай буссар, кIинттулгу, гъинттулгу 10 000 тонна ахънилссаннул ядуван бюхъайсса, Италиянал технологиярттайнусса комплекс.
Му бакъассагу, жул фирмалул зузалт буссар Манасккантливсса щинаххуллурдал проектру буллайгу. Вай шиккусса давурттивгу пикрилий буру цIусса шинал ахирданийннин дурну къуртал дан. Щинаххуллурдал проектру буллай ва миннул инженернал ххалбигьавур­тту дуллай зий буру ТIиляратIиял райондалийсса шяраваллавугу. Уттигъаннугу бувну тапшур барду, Губденнаясса заказчиктуран дурсса, чIяру зивурду дусса къатри.
ЦIанакул на зий ура Ухссавнил Ккавкказнавусса Аьрасатнал халкьуннал рувхIанийсса цашиврул фондрал президент ва ВицIхъав буллалисса гидроэлектростанциялул гьану бивзсса ишбажаранчи Оьмаров Шяъбан Щейховичлущал. Ванащал архIал 1-мур МахIачкъалалив буллай буру 12 зивулийсса, 3 подъезд дусса къатри. ЧIал къавхьуну байбишин най бур ВицIхъавсса гидроэлектростанция буллайгу.
— ЗахIмат шайхьунссархха хъуннасса конкуренция дусса цIанасса чIумал заказру духхингу?
— ХIукуматрал хъунисса стройкарду дуллан жухьхьунна ихтияр дулуншиврул, аукциондалий электрон журалий жулва документру бишайссар. Жура уттинин цукун­сса стройкарду дуллай бивкIссарив, цукунсса документру буссарив, ци пишакартал буссарив бусласисса документация ххалдиргьуну махъ, гайннал баян бувайссар цинявннал дянивсса маша. Муна мукунсса ца заказри «Дагвинорал» баян бувну бивкIсса кIа на нукIува кIицI лавгсса къюмайтIутIул цIу-цIусса гьаннарду ххяххан бувайсса, Италиянал технологиярттайн бувну, Молдавиянащал ва Румыннал «Хоретто» тIисса фирмалущал цачIуну Хазардай жу буллалисса комплекс. Ва буниялагу жунна хъинну хайр­сса, ДР-лул Президентналгу жулла республикалийсса къюмайтIутIул бакIлахъия чIяру даву мурадрай кьамул дур­сса, ххаллилсса проектри.
— АьбдурахIин Халидович, цIанакул строительный компаниярттугу чIярусса дур, ми къат­ригу строительствалул тIалавшиннарду дуру­къарччунна дуллай буссар тIутIаврийн ци учинна ина?
— Мяйжаннугу 90-ку шиннардий дуллай бивкIсса цаппара къат­ри личIисса ялув бацIавугу дакъа дуллай бивкIун бур. ХIакьинусса кьинигу ми мукун дуллай бивкIсса къатри тапшур дан къахъанай, хIукуматрал кьамул къадуллай ливчIун бур. Утти дуллалисса циняв къатрал ялув хъинну кьянкьану бацIлай буссар. Шагьрулул Архстройнадзорданул къатри дуллай байбишиннингу проектрал экспертизагу дурну, гихуннай къатри дуванцIа гьарица ша­ттирал ялув бавцIуну ххалбуллайнма бикIайссар. Нажагьли цукунчIавсса щилтагъшиву ля­къирча, миннал строительствагу дацIан дурну, танмихI бувайссар. Гьарица стройкалуцIун авхIусса ца-ца инспектор уссар. Ми инспектортал проектрахгу буруг­лай, ххал буллай, ялув бавцIуну буссар къатри дуллалисса гьарца шаттирал.
— Муштаритурал зучIатура къатри машан ласуншиврул, ми зулва чулухунмай кIункIу баншиврулсса конкуренция цукун духIару зу?
— Цалчинва цалчин жу цIу-цIусса технологияртту лахьлай, жура дуллалисса къатри цIакьну ва усттарну дуллан хIарачат буллан бикIару. Строительствалувугу ишла дуллан машан ласайссар гай яла цIакьми, хъуннасса хIаллай дияйсса ва багьлул ххирасса материаллу. Жулла даву дакIнийхтуну, марцIну даврийнур инсантурал жуйн вихшалагу дишинтIисса. Жул мурадгу жуйнна дурсса вихшала лайкь давур.
НукIува увкусса куццуй, хIу­куматралмур стройка жу аук­циондалийн электрон журалий жулва документру бивхьуну, яла гайннал баян бувсса ттурглийхчIин цинявннал дянив маша баян бувнур духхайсса. Жулла арцух дуллалисса чIяру зивурду дусса къатри дуллай байбихьлахьини, хасъсса органная ихтияргу ларсун, гьарца документация дузал дурну духьурча, цукунчIавсса бахчаву къадикIай.
ЖучIату къатри машан ласаймигу, хъунмурчIин, жу кIулсса, жу дурсса давурттив кIулсса инсантал бур.
— Цукунсса шартIру ду­ссар зучIату къатри ласун ччиминнан?
— БакIрай 30% авансралгу буллуну, кьутIигу дурну, лирчIми арцу дулун бюхъайссар шинал мутталий. Яла, къатри дурну къуртал хьуну махъ, документру щаллу хьуннингу тамансса чIун дуссар арцу дулун рухсат буллалисса. Документру дузал бувну, къатри тапшур буллалийни циняв арцу щаллуну дуллуну дикIан аьркинссар.
— Цукунсса тIалавши­ннарду дикIай къатри машан ласун ччисса муштаритурал?
— Къатта-къуш машан ласласими бикIай жагьилсса кулпатру. Ми цинявннангу ччан бикIай школа, оьрчIал багъ чIарав буну. Жу къатри дуллалисса район нукIура шагьрулул планировать дурну дурсса дур. Гикку школагу, оьрчIал багъгу бувну бур. Утти жугу жура дуллалисса къатрал подвал ва цалчинмур зиву поликлиникалухьхьун дулун ччай буру. Мунил хIакъираву Минздравращал маслихIат ккаклай зий уссар Шяъбан Щейхович.
— АьбдурахIин Халидович, къатри дуллалийни цукун­сса захIматшивуртту хьунадакьай?
— ЗахIматшивуртту къатри дуллалийни личIисса къадикIай, захIмат шай так къатри дуллай байбихьлахьисса документация дузал дуллай, личIи-личIисса идарарттайх лечлай.
Утти къатри дуллай байбивхьуминнан хъинну бигьану бур. ХьхьичIава строительный материаллал хъирив занай, ми дучIан дуллай, хъуннасса чIун лагайссия. ЦIанакул тIурча так арцу духьурча ччимур журалул стройматериал ласун бюхълай бур.
— Къатри цукунсса давурттащал дузал дурну щаллу дайссар зу?
— Къатрал циняв чIирттугу бувщуну, чIавахьулттугу бивхьуну, газ, ттукI ва щингу дурцуну, муххал нузгу дирхьуну, лирчIми давуртту цуманан цукун ччай дурив цалла щаллу дувайссар. Агана жу дурсса планировка ххуй дизлай дакъахьурча, залуннаща къатравусса дахханашивур­тту цалла дувангу бюхъайссар. Къатта-къуш ласун, жул строительный компаниялия кIул хьун ччиминнаща цимурца кIул буван бюхъай­ссар МахIачкъалалив Мичуриннул цIанийсса 62-ми къатравусса офисравун бувкIун.