Караматсса чIунил заллу

saev_2Вай гьантрай, мадарасса шиннардий къаивсса цалла Ватандалийн, Дагъусттаннайн Австриянава увкIунни жагьилсса опералул балайчи, караматсса чIунил заллу, цувагу жула лакку оьрчI Аьли МахIанмадов.
Укун гьунар бусса жагьил лакку оьрчI ушиву кIул шайхту, жу мунайн жулва редакциялийн оьвчарду. Жу махIаттал бунну Аьли МахIанмадовлул пахру-ххара бакъашиврул, дакI хъун дакъашиврул, ларайсса мяърипатрал. Концерт дулун хьхьичI кьини цанма мажал бакъашивувагу кIул къабувну, дакI хъун къадурну, гацIана увкIунни жу оьвчайхту. ДакI тIиртIусса, ватандалух ччаву дусса Аьли МахIанмадовлущалсса ихтилатгу аьчухсса, тIааьнсса хьунни.

— Аьлий, ина хъуна хьуну ура Владикавказрай. Буси вилва нитти-буттая, гъурбатрайсса оьрмулия.
— Ттул бутта Шамил Бархъаратусса МахIанмадовхъаясса ур, нину Луиза Гъумучатусса Оьмаровхъал авладраясса бур. На тийх ялапар хъанахъисса жул агьлу-авладрал мукьилчинсса ник хъанай ура. Ниттил буттал ппу, мунил агьлу ярагъуннил усттартал бивкIун бур. Ттул ниттил буттал бутта ХIусман Оьмаровлул КIапIкIайнаву цува заллусса ярагъ бувайсса артель диркIун дур. Ванал Николай II-ма паччахIнан цала каних дурсса ххаржан пишкаш дурну диркIссар. ЦIанасса чIумалгу Москавуллал ва Санкт-Петербургуллал музейрдаву лархъун дуссар ванал дурсса, цалла цIа дирхьусса ххаржантру. Оьмаровхъул тIий вай тийх цIа дурксса ярагъуннил усттарталну кIулну бивкIссар.
Бутталмур агьлу-авладгу Владикавказрай мина дирхьусса бивкIун бур. Бутта Шамил аьралуннал полковникри, цIана отставкалий ур. Ниттилгу университетрал математикалул факультет къуртал бувссар. Ттул нину ва ппугу тийх кIул хьуну бур цаннащал ца.
Жу кулпатраву кIия арс буру. Ттул хъунама уссу Абакар математикалул элмурдаха зий уссар. ЦIана ва цалва кулпатращал Германиянаву ялапар хъанай ур.
— Вил музыкалул чулухунмайсса гьунар щийхчIин буллусса бур, му цукун ялун ливчуна?
— Ттул нитти-буттал бусласимунийн бувну, на ххуйну зананнина, магнитофонгу лавхъун, къавтIун икIайсса ивкIун ура. Му чулухунмайсса гьунар хъунмурчIин ттун буттайхчIин буллусса бур. Буттангу гитаралухун балайрду тIун ххирар. Ттувусса музыкалул чулухунмайсса гьавас хIисав хьуну, нитти-буттал на шамилчинмур классраву гьан увну ура Владикавказрайсса П. И. Чайковскийл цIанийсса музыкалул школалийн. Музыкалулмур школагу, дянивмур даражалул кIулшивуртту дулайсса школагу на архIал къуртал бувссар. Мунияр махъ на увхра Георгиевлул цIанийсса искусствалул училищалувун. КIилчинмур курс буккайхту Санкт-Петербурглив увхра Мариинский театрданучIасса жагьилсса балайчитурал академиялувун, яла – консерваториялувун. 2010 шинал консерваториягу къуртал бувну, на зун ивкIра «Геликон-опера» тIисса Москавуллал музыкалул театрдануву. КIира шинал дянив ва театрдануву тIий ивкIра тенорданул агьамми партиярду.
— ДакIний дурив инава цалчин сахIналийн увксса чIун?
— Цалчин на сахIналийн увкссияв оьрмулул 16 шинаву, «Звездочка Осетии» тIисса конкурсраву. Микку гьуртту хьуну, ттун грамотагу дуллуна.
— Буси инава Австриянавун цукун агьссарав.
— Австриянаву на дуклан увхра Европанаву ца яла хъунмунин ккаллийсса музыкалул ва прикладной искусствалул университетравун. Ва консерваториялияргу ца даражалул лавайсса университетри. Му университетрая ттун интернетрайхчIин кIул хьуна. ЦIана на шиву мастернал шачIанттуй 2-мур курсраву дуклай ура. Шиккусса дуккавугу ламса мазрайсса дур. На школалий ингилис маз лахьлай ивкIра. Ламса маз чан-кьанну кIулссия, амма дуклан увххун махъ мугу хъинну лахьлан багьлай бур.
— Бурив му университетраву Аьрасатнавасса цаймигу студентътал?
— ЦIанакул ттун кIулсса цучIав акъар. Уттигъаннурив университет къуртал бунни машгьурсса опералул балайчи Аида Гарифуллинал.
— Австриянаву кIулну бурив Дагъусттанная?
— Австриянаву Аьрасатнаягума чанну кIулну бур. Утти жу хIарачат банну Дагъусттаннал халкьунная, жулла культуралия, багьу-бизулия, машгьурсса, пагьму-гьунар бусса дагъусттанлувтурал творчествалия тайннангу кIул бан.
Пикрилий буру ттулва гъанчунащал дунияллийх машгьурсса Бархъаллал тIахIунтту тихун ларсун, му сянатращал тайгу кIул буван.
— Австрияналгу, Дагъус­ттанналгу халкьуннал дурив лащаву?
— КIивайнналагу аьмсса хасиятру дур хъамал ххирашиву ва чумартшиву. КIулвагу акъасса, чил билаятрая увкIсса инсаннайн вихшала дишайсса, кумаг бан хIадурсса инсантал бия тай. Му тихун увкIсса гьантрайва асар хьуна ттун.
— Дагъусттаннайнсса ва аьрххи вил цалчинсса бухьунссар?
— Дагъусттаннайн на хьхьичIвагу увкIссара. Бархъаравгу, Гъумукунгу ивссара. Ми кIирагу шяраву буссар ттул гъанчутал.
— Лавгссарав концертир­ттащал цайми билаятир­ттайнгу?
— Аьрасатнал цаппара шагьрурдайн ивссара. Дагъусттаннай концерт ккаккан дуллалиссара цалчин. ТIайлассар, Мариинский театрданущал на чIявусса билаятирттайн – Американавун, Франциянавун, Испаниянавун, Европанал хIукуматирттайн ивссара. Ттулла концертращал лавгссара так Великобританиянавун. ЧIал къавхьуну, январь, февраль зурдардий, гьантIиссара Веналий концерт ккаккан дан, оьвтIий бур Германнавун, бур мукунма оьвтIисса цаймигу кIанттурду.
— Аьлий, вияту, вил гьунардания Дагъусттаннай уттинин кIулну бакъая, щин пикри хьур вийн концертращал оьвчин?
— Ттун хъунмасса гъира бия Дагъусттаннай ттулла концерт ккаккан дан учIан. Ттулла Ватандалийнияр на кIулну ияв Аьрасатнал шагьрурдай. Ттун мукунсса иш асар хъанан бикIайва. Пикри хьунни Дагъусттаннал Культуралул министерствалущал дахIаву дурну, шихун концертращал учIансса. ДР-лул культуралул министр Зарема Ажуевна чIарав бацIаврийну жул мурад щаллу хьунни.
— Туну цукунсса дакIнил асардащал увкIра ина вилла Ватандалийн?
— Яла ххарими ва ххуйми асарду хIасул шайсса Ватандалийри. Нава шикку ялапар хъанай акъанугу, шихунсса аьрххи мудангу ххарисса бикIай. ДакI рахIат шай зунттурдай, хьхьирий, тIабиаьтрал караматшивурттай ябавцIукун. Ттун хъунмасса гъира бикIай ттула ватанлувтуращал кIул хьун, хьунаакьин. Жува буру ца оьтту-ттурчIал инсантал.
— Цукунсса программалущал увкIра Дагъусттаннайн?
— Ттул программалуву бур нукIува машгьур хьусса ариярду ва цIусса балайрду. Ва программа цурдагу шиккура хьхьичIра-хьхьичI ккаккан дуллалисса.
— ЦIанасса чIумал искусствалул, культуралул аралуву машгьур хьуншиврул чIарав ацIансса, ка -кумаг бансса инсан аьркинну ур. Бувкрив дагъусттанлувтурава вил спонсоршиву дансса меценатътал?
— Мяйжаннугу, цIанасса чIун захIматсса дур. Гьар мудангу, гьар ишираву ттул чIарав бацIултгу, кумагчиталгу ттул нину-ппу бур. Дагъусттаннай на уттигу личIину машгьурсса инсан акъара, ттун спонсоршиву данмигу буккан бувар.
— Аьлий, уттиния тихуннай­сса вил планну цукунсса дур?
— ЦIанасса ттул агьаммур мурад ттунма Аллагьутааьланал буллусса гьунар хъиннува аьч бавур, мукунма бигьа дакъасса, амма хъинну тамашасса опералул искусствалийхчIин Дагъусттан дунияллийх машгьур бавур.
— Утти Дагъусттаннайн концертращал увкIукун, лакку балайрдайну тамашачитал ххари бансса пикри бакъарив?
— ТIайламур бусан, ва ххуллухсса ттул концертрал репертуардануву бакъассия лакку балайрду. Дагъус­ттаннайн хъиривмур аьрххи багьаннин мунил ялув пикри банна.
— Барчаллагь, Аьлий! Барачатсса хьуннав вил Ватандалийнсса аьрххи.

Ва ихтилат бувну хъиривмур кьини МахIачкъалалив Къумукьнал театрданул залдануву лахъа-хъунну ларгунни гьунар ххи­сса, ххаллилсса вокалист, дунияллул халкьуннал дянивсса конкурсирдал дипломант Аьли МахIанмадовлул концерт.
Шиккува кIицI лаган, МахIач­къалалив концерт дуллуну махъ Аьли МахIанмадовлул 3 концерт ккаккан дантIиссар Вена шагьрулийсса Петерскирхе тIисса концертирттал залданувугу.
Концертрал цалчинмур бутIуву Аьлил щаллу бунни Италиянал Пуччинил, Чилеал, Вердил, Джорданол оперардал ариярду.
Концертрал кIилчинмур бутIуву бия жулва тамашачитуран чанну кIулсса неаполитаннал балайрду.
Концерт дачин дурну бия Да­гъусттаннал филармониялул художествалул каялувчи, музыковед Ирина Нахтигаль.
Ва концерт дикIантIишиврия чIявучин баян бансса чIун къархьунугу, махIатталсса иш, залмур щапI куну бувцIуну бия. Тамашачиталгу ляличIинува пахъ багьну, мякьну вичIилий бия. Бакъая жулва халкьуннан аьдатсса щютIру ва аьлагъужа. Так баллай бия барчаллагьрай хъатру ришлашисса ва дакIнийхтуну «браво» тIисса чIурду. КIира ссятрайсса концерт­рал программалий циняв балайрду Аьли МахIанмадовлул увкунни цала чIуний, хIатта микрофонвагу канил къабувгьунма. Ва щалла концерт Аьлил цалалу балай тIий ларгунни. Уттизаманнул балайчитурал концертирттай кунма бакъая ва игьалаганцIа буклакисса цайми балайчитал. Цува цуксса увххун унугу, увхшиву кIул къадурну, хъатру ришлай, цува итакъаакьлакьисса тамашачитурал хIурматран Аьлил программалул кьатIувгу цимигу балай увкунни. Концертрайсса балайрду италиянал, неаполитаннал бунугу, Аьлища бювхъунни ххаллилсса чIунийну ва магьирну ми щаллу баврийну маз къабувчIайсса тамашачитурачIан авторнал тIутIимур биян бан, бю­ххан буван.
Музыкалул критиктал, лавайсса профессионалтал цинявппагу кIицI лаглай бия Аьлил чIунил караматшивугу, ляличIисса такьвагу, бюх­ттулсса артистнал даражагу.
Концерт къуртал хьуну махъ сахIналийн лавхъуна ДР-лул культуралул министрнал хъиривчу Елена Гьарунова. Елена Жамидиновнал, Аьли ватандалийсса цалчинсса концертращал барчагу увну, кIицI лавгунни дагъусттаннал сахIна мудан хIадурну бушиву укунсса балайчитал кьамул бан. Дуллунни Аьли МахIанмадовлун Культуралул министерствалул чулухасса ХIурматрал грамота. Мукунна дакIний личIансса бахшишру дунни балайчинан Дагъусттаннал композитортурал.
— Жун пахру бур укун гьунар бусса балайчи жула дагъусттанчу ушиврия. Хъунмасса барчаллагь тIий ура Аьли МахIанмадовлухь ва ххаллилсса концертрахлу. Умуд бур уттиния тихуннайсса вил репертуардануву Дагъусттаннал композитортурал произведениярдугу бикIаншиврий, — увкунни респуб­ликалул Музыкантътурал союзрал правлениялул председатель Хан Башировлул.
Ахирданий Бархъаллал шяраваллил вакилтурал ва гъан-маччаминнал, ва барчагу увну, бахшишран дуллунни цIанихсса ус­ттартурал каруннил дурсса тIахIни.
Ва кьини Аьли МахIанмадов тамашачитурал суратру рищун ацIан уллай, автографру ласлай, сахIналия итаакьлай акъая.

Имара Саидоваimar