«Ттаттан къаххирая дяъвилия буслан»

Июнь зурул 22 – Аьпалул ва хажалатрал кьини

1941 шинал июньдалул 22-мур кьини – Аьрасатнал тарихраву ца яла пашманмур кьини – Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъви байбивхьусса кьини. Гьантлия гьантлийн арх хъанай духьурчагу жуятура му оьсса шин, бухкъалагантIиссар тачIав Ватандалул ххуллий оь экьибувтIуминнал аьпа.
Гъумучиял школалий тамансса шинну завучну зий дурсса Кьурбанова Зугьра Рамазаннул душ дакIнийн утлай бур цила буттал ппу, ЧIяйннал шяраватусса Кьурбанов МахIаммад Пирбудагълул арс. Ва увну ур 1918 шинал сентябрьданий.

Дяъвилийн увцуну ур байбивхьуну цалчинсса гьантрайва. Талай ивкIун ур гьужумчитурал батальондалуву. Бивтун бур, Варшавалийн бияннинсса, щала Украиннал ва Белоруссиянал фронтирттал ххуллу.
Минскрая арх дакъасса Колядичи шяраву ца къизгъинсса талатавриву хъачIрайн дирну дур щаву. Варшава шагьрулуцIсса талатавриву 1944 шинал кIилчингу дирну кIусса щаву – урчIамур чулийн ттуплил цIалцIи щуну, госпитальдания махъ тIайла увккун ур къинттуллухун.
МахIаммад лайкь хьуну ур тамансса наградарттан – ва ур Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул цалчинмур степеньдалул ордендалул кавалер, ларсун дур «За отвагу», «За оборону Кавказа», «За оборону Киева», «За освобождение Варшавы» медальлугу.
«Ттатта дакIний ливчIунни хьхьичIун къаливчусса, аьмал ххуйсса, иминсса, инсаншиврийсса инсанну. Ттаттан ххирая, цинявппа арсурваврал оьрчIругу лагма лаган бувну, буслан цанма хъуниминная бавсса Агълар-ханнал заманная шихунмайсса тарихрал ишру. Буслан икIайва чIивиний цанма дакIний ливчIмургу: цала нитти-буттая, уссурссунная, шяравучутурая ва шяраву хьусса иширттая.

Ттаттал цукунчIав чIу лахъ къабайва, гьарцаннах вичIидирхьуну, багьайний багьайсса маслихIат байва. Асардай лирчIунни танал кIира хасият: ччатIул хIурмат бушиву ва качарданул ца чIивисса касакрахун кIива граненый стакан чяйлул хIачIайсса. Ттаттал цала мюрш байва качар (на чIивиний качар бикIайва къурхърайсса). Ца канил качарданул къурхъ ларсун, хъатливу чIуен дурну, чIиллух мюрщисса касакирттайх бачIайва. ЧчатIгу мудан цала бухъайва. Бушкъаправу пирамидалул журалий бишайва, мюрш хьусса ччатI, хъатливун лавсун, букайва. Экьи циван къабичара куну, цIувххукун, дяъвилия махъ лирчIсса хасиятри тIива. Жуву, оьрчIавугу, ччатIул хIурмат лавай хьуна.
Дяъвилия буслан къаххирая. Бусайсса зат так ва бия – Украиннавух нанийни тайннал хъаннил солдатнан щиннарагу къадулайва, Белоруссиянавух нанийни тIурча, щин дула увкукун, тайннал хъаннил щинан кIанттай накI ларсун бучIайва тIий. Ттатта ия хъинну захIмат ххирасса: ахъуву, багъраву, ичIува зузисса къаацIайва. Оьна щяивкIун нажагьвагу ххал къашайва, шанай тIурча – тачIав.

Дяъвилия махъ зий ивкIун ур Каспийск шагьрулий «Дагдизель» заводрай аьралий къаралданул кьюкьлуву. Пенсиялийн укканнин хьуну ия заводрал аьралий къаралданул кьюкьлул каялувчи.
Ттатта аьпалухьхьун лавгуна 1994 шинал оьрмулул 76 шинаву. Увччуну уссар Каспийскаллал хIатталлив.
Ттаттал хъуни бувссар мяйва оьрчI ва вайннал кьуния шанма оьрчI.
Аьпа баннав ттул ттатталгу, Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилий талай, къинттуллух зий ивкIсса цума-цагу лаккучуналгу, аьрасатлувналгу!

Зулайхат Тахакьаева