Гьунарду чIявусса хъамаличунал бахшиш

Кьурбан Кьурбанов

Вай гьантрай редакциялийн увкIунни, Читтурдал шяравасса, цала тIийкун, ххюцIалла шинай Аьрасатнал цайми кIанттурдай оьрму бувтсса, ХIусайннул арс Кьурбанов Кьурбан. Ва цIанакул яхъанай ур Ханты-Мансийск тIисса шагьрулий. Цувагу ларайсса кIулшиву ларсъсса финансист, экономист, политолог ур. Кьурбаннул бур назмурду чичаврил ва макьанну ляхъан даврил гьунаргу.

Редакциялийнгу увкIунни ссайгъатращал, «Эшкьилул хъару» тIисса шеърирдал луттиращал. Ва авторнал ххюйлчинмур лу хъанай бур Дагъусттаннай лакку мазрай итабакьлакьисса – цалчинмур лу. Авторнаясса хьхьичIмахъгу чивчуну бур, луттирал редакторшивугу дурну дур Дагъусттаннал халкьуннал шаэр Мирза Давыдовлул. Шаэрнал, цайнува цува хьусса композиторнал луттирал хIакъиравусса пикри буслай, Мирза Давыдов укун чичлай ур: «Ва хъун бакъасса луттиравун бивчусса шеърирдал ва вайннуцIун даркьусса макьаннал ттул дакIниву ттюнгъасса асарду чантI учин бувссаксса иш хьунни. Ва дур Дагъусттаннал, хаснура лакку билаятрал тIабиаьтрал ва му тIабиаьт чIюлу дуллалисса захIматрал агьалинал дусшиврул ва хаин дакъасса ччаврил асарду аьч буллалисса, дакIурдил асланшиву аьлтту дуллалисса шаэрнал дакIнил дазу-зума дакъасса уздансса пикри-хияллал чIюлушинна хъиннура уттара дуллалисса караматшиву».
Кьурбаннул уттинин итабавкьусса луттирдал цIардугу укунсса дур: «Жулва кьадар», «Ттул Сибир», «Аьчухсса пикри», «Югралул кьадар билаятрал оьрмулуву». Ва увну ур дяъвилул ветераннал, финансист ва художник ХIусайннул кулпатраву. Ванал нину Шуаьнат школалий учительницану зий бивкIун бур, шяраваллил иширттавух чялишну хIала буххайсса ва «ЦIусса ххуллу» тIисса райондалул кказитрайгу штатрай бакъасса корреспондентну зий бивкIун бур.
1971-ку шинал Новосибирскаллал дахху-ласулул институт къуртал бувну махъ, зий ивкIун ур Дарбантлив къатри дайсса комбинатрай ва Буйнакскалий къатри дайсса «Буйнакск-Промстрой» тIисса трестрай экономикалул отделданул хъунаману. Яла ванайн оьвкуну бур Дагъусттаннал Министртурал советрал къатри даврил ялув бавцIусса секторданул хъунама экономистну. Тания махъ зий ивкIун ур Томскаллал ва Тюменьнал областирдай, ххуй-ххуйсса къуллугъирттай, строительствалул давуртталсса буллалисса трестрал управлениялул хъунаманал хъиривчунугу, «Юганскнефтестрой» тIисса трестрал управляющийнал хъиривчунугу, укуннасса цIанихсса навт буккавриха зузисса идарарттал гендиректорнал хъиривчунугу. Цила чIумал Ханты-Мансийскаллал округрал КПСС-рал партиялул хъунмур комитетрал инструкторну. Ханты-Мансийскалий ва бусравну ур агьалинал дянив шаэр, журналист, жяматийсса ишккакку хIисаврай, ванал творчествалун хас дурсса концерт ккаккан дурну дур 2020-ку шинал культуралул форумрай.
Цала оьрмулул ххуллия, творчествалия буслай, ва ур ниттил ва буттал бияла хъунмасса бивкIшиврий чIурчIав дуллай. «Ттул ниттил, Читтурдал школалул учительницал, маркIачIан чIумал батIайва клубравун, кьинибархан колхозрал давурттай захIмат буллай бивкIсса агьали. Ниттил нагу уцайвав цищала клубравун. Мандолинагу, аккордеонгу хьуссар хьхьичIва-хьхьичI ттун бищун лавхьхьусса музыкалул инструментру. Ттун 15 шин хьусса чIумал, Читтурав дацIан дурссар аьрай ливтIуминнансса ва ятIа-тIар бакъаминнансса гьайкал. Гьайкалданул сиптачигу ивкIссар ттул ппугу, кIия арс ва ва кIива душнил лас аьрая зана къавхьусса буттал ппу ХIасан-ХIусайнгу рязину. Шяраваллил агьалигу гьурттуну дацIан дурссар ва гьайкал. Гьайкалданий буттал цала дирхьуна талатавурттал сценарду, буттал ссурахъил, Гъумучиял школалул директор Ибрагьим Чалабовлул, кьалан бивтун чивчуссар шеърирду ва суратру. Оьрус мазрайсса махъру жу лавсъссия машгьурсса совет шаэрнал назмулува, лакку мазрайми ххару чичин ттуйн тапшур бувна, на ттуйрасса жаваблушинна ва вихшала кIулну хIарачат бувссия. Буттал яла ттул назмулийх «къалай» дурккуна, вана укун нагу, бутталгу дурссар ва давугу. Ва дия буттал ттухь дирхьусса творчествалул цалчинсса дарс».
ХIурматрай дакIнин утлай ур Кьурбан Кьурбанов, Гъумучиял школалий ниттил мазрал дарсру дирхьусса учитель Шагьимардан Акниевгу. «Шагьимардан ия Заннала пагьму буллусса шаэр, лакку балайрду ва макьанну чичлачисса. Цал, балайлул дарсирай учительнал ттухь увкуна: «Кьурбан, вин райондалул радиолувух балай учин багьлай бур». На къарязи хъанай уссияв. Макьан 6-мур классраву дуклакисса Шахьуватусса Шакир ХIасановлул аккордеондалий дуцинтIиссар увкуна. На ялагу къарязи хъанай уссияв, навалу къаучинна тIий. Учительнал кIукIлуну цIувххуна, щищал учин ччай ура куну. Бусав жулва классный руководитель ПатIимат МахIаммадовнал арс Шамил Каримовлущал ччай ушиву. Га ия ттул дус, ганал чIу ххуй бизайва. Учин мукъун, ттул гъалгъа яла махъ Дагъусттаннал халкьуннал артист хьунтIисса Шамил Каримовлуяр. Яла учительнал цIувххуна ттухь, цумур балай учин ччай ура куну. Ва суалданун жаваб дулунгу хIадурну акъассияв. «Вяркъу Къянив лавгуна тIар» тIисса балай уча увкуна. Га бия ванал цала чивчусса балай. На къарязи хьуссияв. Учительнан хъинну къаччан бивкIуна. Га хъювсулну занан ивкIуна классравух. Яла, паракьат акъа, цIувххуна, циван къаучин ччай ура ттул балай куну. На бувсъссия, ттунма къабувчIлай бушиву, вяркъу муксса архну циван левххун лавгссарив, мунияр гъанну ттул шяравалу Читтур дунура. Га, хъиннува хъювсул увккуну занан ивкIуна, канихьсса аьсавгу щяв къуч дуллай. Га аьсаврал чIу щалва классравух лехлай бия. Яла, цакуну, дакI чанна хьусса куна, авцIуну, махIатталну цIувххуна: «Циванникьай, вин, ттул хьхьичIунсса дуснал ХIусайннул арснан, къабувчIайсса, циваннив вяркъу Къянив лавгсса? Къян хъинну архсса шяравалур. Вяркъу– литературалул сипатри, Къяннал агьали цачIанма хъамал бучIаврия ххарину, зюннав-дачIу руцлай бур, цулчIа къавтIун бизлай бур, циняв жанаварт балайрду тIий бур». На, учительнал тIутIимунихгу вичIи дирхьуну, ялагу, на му балай къаучинна тIий авцIура. Га балай ттун, жагьилсса адаминан учин лайкь бакъассану чIалай бия». Дуснащал Шамиллущал ванал таний увкуну бур райондалул радиолувух цанма ххуй бизайсса цайми балайрду. Ва иширавагу чIалай бур, цуксса учительнал хIурмат бусса ухьурчагу, чIаважагьил Кьурбан гиччава най унува кьянкьасса хасиятрал заллу ушиву, оьрчIан кунмасса балай бур тIий, «Вяркъу Къянив лавгуна тIар» тIисса балай учин бакIрайн къаласаврийну. Ва ялагу, пикри байсса, хIисав ласайсса, личIлулсса ивкIшиву. Читтур гъанну бунува, архсса Къянив лавгсса вяркъу ванан кьамулну бакъашиву. Кьурбан буслай ур цайнма хъунмасса асар биян бувшиву ниттиуссил, Ххюлусматусса МахIаммадов Исмяиллулгу. Ва оьрмулул 17 шинаву аьрайн лавгун ур, аккордеонгу хъарайх бувтуну РейхстаграчIасса парадрай гьуртту хьуссар тIий ур. Машгьурсса балайчи Мариян Дандамаевалгу ниттиуссил аккордеондалухун балай учайссия тIий ур. Новосибирскалий цува институтраву дуклакисса ппурттуву, оьвкуну бур ванал ниттиуссичIан цачIана хъамалу. Ниттиуссия личIи хъанахъийни танал аккордеондалий дурцусса макьан ванал дакIнива къадурккун дур, ниттиуссу дунияллия лавгун махъ, танан аьпалун кунма, та ниттиуссил дурцусса макьандалухун ванал, «Ттул Сибир» тIисса назму чирчуну, балайлийн кIура даен дурну дур. «Ниттиуссил пагьму-гьунар на ттула дакIниву, гьайчали кунма, Дагъусттанная Сибирьнавун лавсун лавгссара. Га гьайчалттул на уттигу яуллай уссара ттула творчествалул ххуллий», – тIий ур.
Гьаннайсса, укун авадансса бур ва жула бусравсса лаккучунал, хъунмур оьрму гъурбатрай бувтсса Кьурбанов Кьурбаннул оьрмулул биография. Мирза Давыдовлул махъру ххуй бивзуну, жугу ванал хъирив тикрал буллай буру: вил шеърирдал ва макьаннал щаращи жюржу тIийнма личIаннав, ХIусайннул арс Кьурбан Кьурбанов!
Гьай-гьай, хъунмур оьрму гъурбатрай лавгсса, марцIну лакку мазрай гъалгъа тIисса ва хъамаличунащал гъалгъа тIун жунгу тIааьнну бия. Вагу, ниттил маз яхьуншиврул «языковая среда» дикIан аьркинссар, чара бакъа маз чIявуну ишла буллан аьркинссар, ичIува, кIичIираву, школалий бакъаний маз къалахьхьайссар тIутIиминнал тарап къатIайлашиву ккаккан дуллалисса барашиннар. Ябан ччарча, ниттил маз ччиний ябан шайссар.
«Илчилул» литературалул лажиндарай дуккинссар буккултрал жул хъамаличунал «Эшкьилул хъару» тIисса луттиравасса назмурдугу. Кьурбан Кьурбановлул умуд бур, вай цала чивчусса балайрду твочествалуха, музыкалуха зузисса коллективрдан ва балайчитуран мюнпатну лякъинссар, ишла булланссар тIий. ЧIатIий буру ванан цIакьсса цIуллушиву ва цIу-цIусса луттирду итабакьлансса ва цIусса макьанну ляхъан дуллансса гъирагу, шавкьгу, эшкьилул хъаругу.
ПатIимат Рамазанова