Барча, СунбатIул, байран!

СунбатIуллал шяравалу, Дагъусттаннай дакъагу, Аьрасатнавугу гьарнан кIулссар цIа дурксса муххал ххуллул усттартурал мина душиву. 160-хъул шинну хьуну дур вайннал муххал ххуллийн зун лавгун. СунбатIлия бувккун бур муххал ххуллучитурал 32 династия.

ХьхьичIа-хьхьичI муххал ххуллу бихьлан лавгун ур Тамаза тIисса жагьил. Ванал ппу ивкIун ур Арчил тIисса гуржиричу, нину — сунбатIлищар Аьйшат. Буслан бикIай, Тамаза муххал ххуллучинал сянат лахьхьин Ингилиснавунгу лавгссия тIий. Ва зий ивкIун ур Ростоврая Владикавказрайн, Саратоврайн бияннинсса муххал ххуллий ва цала 2-гу арснаягу хьуну бур муххал ххуллучитал.
1885-ку шинал Аьрасатнал паччахI Александр III-нал итабавкьуну бур 12,5 млн. къуруширттал Ростоврая Бакуйн муххал ххуллу бишин. 1893 шинал муххал ххуллу бивссар Порт-Петровскалийн, яла МахIачкъалалив, 1899-кусса шинал — Бакуйн. Та чIумал «Аьраблинка» тIисса Азирбижаннал станциялий, Грозныйлийн, Назраннайн, Батайскалийн бияннин сунбатIул зий бивкIссар.
СунбатIлия хьхьичIа-хьхьичI­сса мастер хьуну ур Мурти Саймаев тIисса адамина. Ва оьрмулухун зий уссия тIар Батайскалийн путевой обходчикная, хъунама мастернайн ияннин.
Ванал хъирив, Ростоврай училищагу бувккуну, муххал ххуллул мастер хьуну ур Ибрагьим Ибрагьимов. Зий ивкIун ур «Мамедкъала» тIисса станциялий. «Ирбул-Ламу» ва «Булагъ» тIисса, ванал бан бувсса кIанттурду бур цIанагу шикку. Ванал чIявусса сунбатIуллан кумаг бувссар муххал ххуллий даву лякъин.
Ванаяр мукьах Мамедкъалалив, яла МахIачкъалалив мастерталну зий бивкIссар Аьбдул Аьбдуллаев, ванал уссил арс Оьмар МахIмудов ва цаймигу.
Колхозру хьуннин «Кабак-Аьбдуллул», цала жиплива арцу дуллуну, машан ларсун дур 1700 гектар аьрщарал цала уссил арс Аьлиллул чIаххувсса ккуллал яттил кIилакин дуллан, 1935-ку шиналнин арендалий пудратрай. Муххал ххуллийн цалчин лавгун бур шярава Адухъул, СалихIхъул, Насруллагьхъул.
1960-ку шиная шийнмай Дагъусттаннал муххал ххуллу бур сунбатIуллал канихь. ХьхьичIа-хьхьичI муххал ххуллул инженер хьусса Рамазан СутIаевлул Ухссавнил Ккавкказуллал МахIачкъалаллал дистанциялул хъунаману 20-хъайсса шинну дурссар. Рамазан техникалул элмурдал кандидатри, муххал ххуллул тягалул генералли.
Дарбантуллал дистанциялул хъунаману 30 шинай зий ивкIссар Мямма СултIанов, кадралул отделданул хъунаману, Жамалуттин Оьмаров, муххал ххуллул ревизорну — ХIасан Оьмаров, Ссапар Мусалаев ва цаймигу. Грозныйлив 70-ку шиннардийн ияннин мастерну зий ивкIссар Муси Мусиев.
Таний Рамазан СутIаев, цIана Адамов Захар РИИЖТ-равун (Ростовский государственный институт инженеров железно-дорожного транспорта) целевойсса направлениярду дуллуну, ва институт къуртал бувну, муххал ххуллийгу, халкьуннал хозяйствалул отраслирдайгу зий бивкIссар, цIанагу зий буссар 35-нная ливчусса сунбатIуллал арамтал ва душру-хъами. РИИЖТ-раву физик-математикну чIя­русса шинну дурссар дарсру дихьлай сунбатIличу Муса МахIаммадовлул. ЦIанагу ванал душ Наташа, элмурдал докторгу хьуну, зий буссар тивува.
ЦIанасса Дагъусттаннал му­ххал ххуллул хъунаману, РИИЖТ-гу бувккуну, зий ур Захар Адамов. Институт къуртал байхту, Захар зий ивкIссар Грозныйлий паркрал дежурныйнал хъунама инженернайн иянцIа. Ва ур Ростовуллал муххал ххуллул отделениялул хъунаманал 1-ма хъиривчугу.
Дагъусттаннай цир, Аьрасатнавурагу дакъахьунссар хIукуматрал 17 ларайсса награда – Лениннул орден, ЯтIул ттугълил захIматрал 7 орден ва цаймигу бахшишру ларсъсса шяравалу, СунбатIул бакъа­сса. ВКП «б»-лул Обкомрал 3-ма секретарьну зий ивкIсса Камил Манаповлул ларсъссар Лениннул орден, 1943-ку шинал – Лениннул 16 орден хъазамрай ларчIссар 16 муххал ххуллучинал, 11 сунбатIличу лайкь хьуссар «Почетный работник путей сообщения» тIисса цIанин, 2 хьуссар «Тягалул генерал»
1948-ку шинал Лениннул орден ларсъссар Садикь Оьмаровлул. Ва зий ивкIссар Ростоврая Бакуйн бияннинсса муххал ххуллул отделениялул хъунама ревизорну, ВКП «б»-лул обкомрал хьхьичIра-хьхьичI тIиртIусса отделданул (промышленностьрал ва транспортрал) хъунаману, хьуссар «Тягалул генерал». ЧIирисса СунбатIуллал шярава хьуссар 2 генерал.
МахIачкъалалив ххуллул (ПЧ-лул) мастерталну зий бивкIссар Исрапил Исрапилов, МахIаммада Расулов. Муххал ххуллул отделениялул экономисталну, бухгалтерталну, поездрал проводницахъулну, кассирталну зий бивкIссар 13 хъамитайпа.
«Славалул 2-мур даражалул орден» ларсъссар АьбдурахIим ХIамзаевлул, 3-мур даражалулмунингу ккаккан увну 1 барз хьуннин, Совет хIукумат лирну, къаларсъссар. Къизлярдайх муххал ххуллу бихьлахьийни Къаякантуллал мастер Гьарун Мирзаевлун «Орден дружбы народов» дуллуссар.
Гьар шинах август­рал хьхьичIра-хьхьичIсса алхIат­кьини хъанахъиссар СССР дунийгу, ттигу Муххал ххуллучинал кьинину.

СунбатIул, СунбатIул,
ТалихIрал минай!
Муххал ххуллучитал —
ЗахIматрал агьлуй!

Барча зул ххаллилсса кьини – Муххал ххуллучинал байран!
МахIмуд Аьлилов,
ш.СунбатIул

Тамаза

Ванияр ттуршлийсса
Шиннардил хьхьичIва
Маэшат бан ппухълу
Лагайсса бивкIссар.
ИвкIссар цагу лавгун
Тамаза тIисса,
Аьрасатгу бивтун,
Ингилиснавун.

Та чIумал арсвавран
Дулайсса диркIссар
Буттая бутIурайн
Хъарас ва ххаржан.
Тамазалгу цала
ОьрчIан кьариртссар,
Муххал ххуллул сянат,
Бусравсса касму.

Мунал оьрчIалли, тIар,
КIапкIайлияту
Цалчин муххал ххуллу
Буллай авчусса.
Мунал оьрчIалли, тIар,
Цалчин СунбатIлив
Муххал ххуллул янна
Чурххайнгу лархсса.

Уттирив бакъассар
Шяраву къатта
Акъасса къатлуву
Муххал ххуллучи.
Утти, гьич, къалякъай
Шяраву цучIав
Муххал ххуллий кулунг
Галай къадурсса.

Буссар миннавугу
ЗахIматрал вирттал,
Пагьму-гьунарданул
Хъинну паргалсса.
Чаннаннил ххуллурдай
ЗахIматру бувну,
Лениннул орденну
Хъазамрай ларчIсса.

Дуссар жул шяраву
Уттигу аьдат
Ппухълуннал кьариртсса,
Муххаяр цIакьсса.
КIира ччисса тIутIул
Мурадрал шанийн
Муххал ххуллучинал
Кьяпа бутайсса.

Дуссар жул шяраву
Цамургу аьдат,
ИвкIума ласайсса
Буттал шяравун.
Мунах бацIан байссар
Бюхттулсса чару
Муххал ххуллул лишан
Варакьрай дурксса.

Агь, ххуллул усттартал,
ЗахIматрал вирттал,
Уссания нава
Кьудратрал заллу.
ДацIан давияв зун
На мусил гьайкал,
Шяраваллил дянив
Зиярат буллан.

Башир ХIажикьурбанов,
ш. Дарбант. 1992 ш.