
1917-ку шинал, Аьрасатнаву хъун революция хьуну махъ, коммунистурал цала бартбигьин ччисса пикрирдавух бивкIун бур, шагьрулул ва шяраваллил дянивсса оьрму бутаврил тапаватшиву духлаган дуван къахьурчагу, гай гъанхьун дуван ччисса умудру. Гьай-гьай, хъинну ххуйсса пикрирду бивкIун бур. Амма ми ливчIун бур хъинну архсса хияллунува.
Ялагу 1985-ку шинал, СССР-данул «кIула» Горбачевлул канихь хьусса чIумал, мунан чIалан бивкIун бур инсаннал ихтиярду гьарта-гьарза дуварча, Ватан тIутIайх дичинсса кунна. Гьай-гьай, ваналми пикрирдугу оьккисса бивкIун бакъар. ЧIярусса аьсрурдал мутталий Аьрасатнал паччахIлугърай яхъанахъисса инсаннахь, хъинну чансса дакъа, ихтиярду диркIун дакъар. Анжагъ 1861-ку шинал дур дукьан дурну помещикначIа хъудугьулт раэятну бикIаврил тагьар. Аьрасатнал инсан муданагу ялугьлай ивкIун ур «хъунаманал» буюр баннин, дулланмуния бусаннин. Жула инсаннал бакIраву хъинну чанну бакъа бакъар жяматийсса иширттал чулийнмайсса буруккинтту. Ва мунал пикрирдал ссуссукьушиву дакъарча, геннал лагрулий хIасул хьусса хасият дур.
Ттуща Москавливсса ва МахIачкъалаливсса жяматрал чулухасса вакилтал цукун зий буссарив бусан къахьунссар, амма райондалийсса шяраваллал депутатътал кIиссурайх кIисса бишлай бакъар. Ца аваза, цавай машинарттал ккучунну дикIай вай бувчIлачIисса чIумал.
Ттун хIакьину гьаз буван ччива укунсса масъала. Бакъар Ккуллал райондалийсса шяраваллаву инсантал, кьатIув бувккун, бигьалаган бюхъайсса паркру. Учин мукъун, Аьрасатнал ХIукуматрал дачин дурну дур ва чулийнмайсса иширттан хас дурсса программа. Итадакьлай бур мунин арцу. Нава бусласимур щялмахъну къахьун, Ккуллал шяраву бур Хъун дяъвилий жанну харж дурминнан хас дурсса гьайкалгу дусса парк. КIикку дуруна 2013-ку шинал Ххувшаврил кьинилун хас дурсса райондалул шадлугъгума.
Жула шяраваллал сий жура хъунна къадулларча, хIарачат къабулларча, цаманал, жучIана увкIун, къадуллантIиссар. Укунсса паркру бухьурча, суратру къадиширчагу, шяраваллал тарихраву лайкьсса кIантту, инсантурал цIарду чирчусса «Хъамакъабитулул чIиртту» паркрал ца зуманицIун буван хьунссия. Шяраваллавусса оьрчIал багъирдаву тарбия хъанахъисса оьрчIру, паркру бухьурча, сайрданий буцин хъанантIиссар. Буван хьунссия чIиви-кьивисса сахIнагу, инсантал щябикIан бюхъайсса скамейкарттугу хьхьичI бивхьуну. Гьай-гьай, парк бухьувкун, бугьан хьунссия мурхьругу. Учин мукъун, мурхьирдал хъинну сий дагьан дувай гьарца кIанттайра. Лагмасса чапар дувангу ччиссаксса чартту бур Хъуннеххал неххамачIух. Къащи хъанан дикIай телевизорданувух шагьрурдал, шяраваллал чIаравсса паркирдал ххуйшивуртту ва гивусса личIи-личIисса тIанттая, чарттая дурсса жанавартрал суратру ккаккан дуллалийни.
Вай на тIисса затру циняв гьаз буллан аьркинссар шяраваллал депутатътурал. Гьуртту хъанан аьркинссар цивппагу сиптачиталну.
Гьай-гьай, на нава хъинсса аькьлукарнан ккалли уллай акъара. Бюхъай цайминнангу ттун кунмасса пикрирду хIасул хъанай бикIан. Интнил кьинирдугу ялун най духьувкун, бучIия райондалул бакI дургьуминнал буржлув буван ца-ца гектарданийвагу паркру буван шяраваллал бакIчитал. Вай паркру бувансса аьрщи ккаккан дуллалисса хIукмугу цалва депутатътуралли байсса.
Ва макьала чичлачисса ппурттуву кIул хьунни, буккав жула «Илчилийгу», Гъумук буллай бушиву Жагьилтурал парк. Цуксса къаххуйри, лажинни!
ХIажимурад ХIусайнов