Ссалли иссиявт вакссава кьурчIи бувсса?
Ххал барча, мамашраву бусса бур цанма хасъсса алкалоидру, цивппагу хъинну чIявусса. ЛухIи иссиявтраву бухьурча пиперин, ятIул куркуллуву (стручок) бусса бур тIабиаьтралва антибиотик капсаицин. Жура-журасса бур ятIулмур мамашрал (ятIулмунийн мамаш кунугу учай) куркулливгу, амма цуксса аьнтсса бурив мамаш, муксса гужсса дур вайннул цIуцIавурттайхсса рищавугу.
ХьхьичIва-хьхьичI мамашрал бухлаган байсса бур бактериярду, мунияту бухьунссар, кIирисса билаятирттай машгьурну бур мамаш. Агарда вай продукты консервантрал кIанай ишла буллай къабивкIссания (холодильникру букканнин) вайннал иш къумашиврун багьанссия. Мамашрал кьацIлил микрофлора марцI дуллай дур бактериярдацIа, яла щала организмгу марцI дуллай дур бактериярдацIа. Мамашрал щиртраягу марцI байсса бур инсаннал чурх. Му бакъассагу, бактериярдайну хьусса хьюму ласавугу (диареягу) хъин дайсса дур.
Муданма дукралувун ишла буллалисса иссиявт-мамаш хъинсса бур къюкIлин ва туннурдан, туннурду кIукIлу байсса бур, оьттуву холестерин (оьккимур) чан байсса бур, давление лагь дайсса дур.
Магърибуллал инсантурал хьхьичIара иссиявт-мамашгу бивчуну, мазьру дайсса диркIссар остеохондроз, невралгия, радикулит думиннал цIуцIи кIанттайх дуккан.
Мамаш-иссиявт бакьай аьвкъу-гъели хьусса чIумал, вайннул инсан гьухъа итан айссар, чурххал кIиришиву лагь дайссар.
— Ца стакан щаращисса щинавун ца къеп иссиявтрал бивчуну, ххуйну хIалагу бувну, цахъис хIаллайгу бивтун, ницIахун хIачIайссар. Ялагу ца зат: кьакьари цIий байбивхьусса чIумал, ца касак цIусса мамашрал куркуллул ккухIияра, зун кьакьарттул цIуцIаву хъама дитантIиссар.
Жула чурх тазану, жан ххину бикIаншиврулгу бучIиссар укунсса дарув:
Ца чяйлул къуса иссиявтрал ягу мамашрал хIала дайссар 200 гр. ницIащал ва 500 гр. зайтундалул нагьлищал: гьантлун 4-5-ла ца дукра дукай къуса ва даруврал канарча хъинссар, 3 зурува ялагу бучIиссар тикрал дан.
Амма иссиявт-мамаш кьарал дакъа ишла буллангу къабучIиссар, маслихIат ккаккан аьркинссар хIакиннащал.
Т. ХIажиева