Закондалийну низамрайн буцаврил хIакъираву
Федерал ва региондалул законодательствалийн бувну, республикалул циняв школардаву планнал чара бакъа лахьхьин аьркинмур бутIувун лавсун буссар ниттил мазру. АьФ-лул Просвещениялул министерствалул цIакь дурсса дуккаврил программарттал ккаккан дурну дур дарсирдал пландалул 6 вариант, миннувух ниттил мазрал ва литературалул дарсру лахьхьин ккаккан дурну дур 2-3 ссятрайсса. Миккугу, дарсирдал пландалул чара бакъамур бутIа баххана буван къабучIи бувну бур, амма школалул цила хIадур дурмур дарсирдал пландалул бутIуву бюхълай бур ишла дуван ялун ххи дурсса ссятругу. ДР-лул Дуккаврил ва элмулул министерствалул муниципал сакиншиннардан маслихIат бувну бур ниттил мазурдил ва литературалул дарсирдал планну цукун ишла дуллан аьркинссарив.
Цукун сакин дурну дур хIакьину дарсру дишаву?
Республикалул школардай сакин дурну дур 13 ниттил мазрал дарс дишаврил шартIру: оьруснал, яруссаннал, агъуллал, азирбижаннал, даргиял, къумукьнал, лакрал, лазгиял, нугъайнал, рутуллал, табасараннал, цIахъурдал, чачаннал. Ми циняв лавсун бур дарсирдал планнал чара бакъа лахьхьин аьркинмур бутIувун. Школардаву «Ниттил маз ва ниттил мазрал литература» тIисса дарс дишин личIи дурну дур нюжмардий 1-3 ссят.
Махъсса шиннардий чIявусса луттирду лавсун бур
Республикалул бюджетраву тамансса арцу диял къахъанахъисса тагьарданий (высокий дефицит бюджета) ДР-лул ХIукуматрал 2023-2025 шиннардий циняв школарду дузал бувну бивкIссар аьркинсса дарсирдал луттирдал национал-регионал компонент хIисавну (история Дагестана, география Дагестана, культура и традиции народов Дагестана, мой Дагестан, Край в котором я живу) ниттил маз ва литература 1-8 классирттансса 1,1млн экземпляр 777млн къурушран.
Педагогтурал кIулшиву ларай даву
Школардай дарсру дишаврил даража лавай баву мурадрай махъсса шанна шинал мутталий Дагъусттаннал развитиялул институтраву ниттил мазурдил дарсирдал 2730 учительнал кIулшиву ларай дайсса курсру къуртал бувну бур.
Му бакъассагу, 2024 шинал октябрь-декабрь зурдардий ниттил мазурдил циняв учительтурал бувккуну бур ФГБУ-лул базалийсса ялун ххи бувсса дуккаврил программарттал манзилданийссса курсру.
Ниттил мазурдил ОГЭ дуллантIий бур
Утти 8-мур классрал дуклаки оьрчIаща бюхълай бур язи дугьан ниттил мазрал ва литературалул ОГЭ. Му бакъассагу, республикалий дуллай бур ниттил мазурдил сий лахъ даврин ва ми буруччаврин хасъсса мероприятияртту. Мукунмину дур дуклаки оьрчIал дянив ниттил мазрал ва литературалул олимпиадартту, оьрус ва ниттил мазру кIулминнансса конкурсру ва цаймигу.
Учительтуран кумаг баву
Педагогтурал даврих гъира бутаву ва опыт бахханаххи баву мурадрай гьар шинах республикалий учительтуран буллай бур личIи-личIисса профмастерствалул ниттил мазурдил ва литературалул конкурсру, миннувух бур «Ниттил мазрал ва литературалул яла хьхьичIунма учитель» тIисса Щалагу Аьрасатнал профессионал конкурс, Республикалул ятIапрай ххув хьуманал ласайссар 100 азарда къуруш призрал ДР-лул Дуккаврил министерствалул чулуха.
Ниттил мазрай гъалгъа тIуннув?
2024 шинал бартдиргьуссар республикалул 58923 ялапарлув лагма лаган увсса «Дагъусттаннал халкьуннал мазурдийсса диктант» тIисса хъуннасса проект. 2025 шинал октябрьданул 21-нний проект цIунилгу бартдигьинтIиссар республикалул циняв школардаву ва профтехучилищардаву, вузирдаву.
НИИ-лул пишакартал ниттил мазру ахттар буллайнма бур
Республикалий зий бур А.А.Тахо-Годил цIанийсса элму ахттар дайсса педагогикалул институт. Ва хъанай бур элмулул ва методикарттал центр. НИИ-лул пишакартал зий бур республикалул школардал дарсирдансса методикартту хIадур даврил масъаларттаха. Махъсса цаппара шиннардий ниттил мазру ябаврил масъалартту цимилагу гьаз буллай бивкIссар личIи-личIисса кIанттурдай: ХIукуматрал председательнал сакин дурсса батIавурттайгу, дуклаки оьрчIащалсса хьунабакьавурттайгу, тематикалул конкурсирттайгу, акциярдайгу, педагогтуращалсса дискуссиярттайгу. Региондалий тамансса чаранну ляхълай бур ниттил мазру ябаврин ва миннул сий гьаз даврин хасну, мукунсса мероприятияртту дуллай бур ДР-лул Культуралул министерствалулгу, Жагьилтурал иширттал министерствалулгу, Миллатирттал иширттал ва Информациялул ва печатьрал агентствалулгу.Республикалул Халкьуннал Мажлисраву сакин бувну бур хасъсса зузи группа. ДР-лул БакIчинал грантирттансса конкурсрал лагрулий ккаккан бувну бур региондалий ниттил мазру лахьхьин гъира бутлатисса проектирттан арцу итадакьин.
ЦIанасса ппурттуву Дагъусттаннал бакIчи Сергей Меликовлул тапшур бувну, дайдирхьуну дур ниттил мазру лахьхьинсса национал программартту хIадур даврин хасъсса давуртту. Мукунна дайдирхьуну дур региондалий ниттил мазру ябаврил ва лябуккан баврил хасъсса цачIусса (комплексная) программа.Ниттил мазру сахла баврил проблемартту личIлай бур ттигу агьаммину ва тIалав буллай бур къулагъас даву жяматралгу, паччахIлугърал органналгу чулухагу.
ПаччахIлугърал даражалий кьамул бувансса чараннаха цIанагу зий бур.
ХIадур бувссар
ХI. Аьдиловлул