Буттарссу Ххадижат

Ххадижат

Вай декабрьданул дягьантрай жул ххира­сса буттарссу Ххадижат аьпалувух хьуну хъанахъиссар шин. Амма ттулла дакIмур тIурча, ттигу-шилагу тамахIрайнна дикIай, гайннал ужагърайн нава ияйхту, хъягу-хъяй, ттула хьунин ххирасса ва ххари­сса буттарссу букканссар тIий …

ЧIяйннал шяравасса Аьвдуллагьлул ва Уммуразиятлул хъунмасса кулпатрава Хъун дяъвилийн лавгссар кIия арс – АьлилхIажи ва Сулайман. Хъуними уссурвал аьрайн лавгукун, къатлул хъунмур хъаргу дагьссар буттайн Аьвдуллагьлуйн, ниттийн Уммуразиятлуйн ва хъунмур ссийн Ххадижатлуйн. Дяъви байбивхьусса шинал Ххадижатлун диркIун дур 14 шин. Колхозрал давурттай фермардай, къурув, зун халкь биялну къабивкIссар ва мунияту чIавасса оьрчIру, душру, аьрайн лавгминнахлу захIмат бакIрайн лавсун, зий бивкIссар. Ххадижатлул бакIрайн лавсъссар Бярув фермалийсса ницалсса буллан.Та чIумал ницай гъай чайсса диркIссар хъинну чIярусса хъуру ва мунияту миннуха хъинну хIурматгу буллан аьркинну бивкIссар. Шяраваллил чулийсса сунух ялавай лавгун, кIюрххила ницалссагу бувну, миннун дукансса дирчуну, ппаллу лавкьуну, миннуйх чIатлугу бувккун, хъуру гъай тIун хIал бикIансса даражалийн биян байсса бивкIссар. Шаппай зана хьуну махъ тIурча, 4-5 мюрщисса цила уссурвавралссагу бувну, ниттищал колхозрал давурттайн къурувгу лагайсса бивкIссар.
1943-ку шинал колхозрал ятту къутаннайн куч бан лавгсса ппу, Аьвдуллагь, ссатиржан хьуну, шавай зана хьуну махъ накьлу хьуссар.
Аьрая Сулайман тIима уссияту чагъар бучIайва тIий, буслан бикIайва жул буттарссу Ххадижат, амма танайн аьрайн чивчусса чагъарданий бутта ивкIусса къабувсъссия чайва, уссил яхI гъагъан къабан. АьлилхIажи тIима уссу ятIа-тIар бакъаминнавух хьуссар. Хъун дяъви байбишиннин хьхьичIсса шиналва бувкIсса АьлилхIажинаясса чагъарду уттигу ябуллай буссар Аьбдуллаевхъал кулпатраву. Ленинград шагьрулий аьралий къуллугъ буллалисса АьлилхIажи чичлай ур 1940-ку шиналсса чагъарданий цува командирну ивтшиву ва мунияту ца шин уттигу дан багьлай бушиву. Муния махъ, 1941-ку шинал дяъви байбивхьуну махъ, мунаяту хавар къабувкIссар.
Жул буттарссу Ххадижат буслан бикIайва душманнайнсса сси чIуллай, уссурваврах ялугьлай, сситтул вибувцIуну булувкьуну зий бикIайссияв тIий.
Цурда шардасса давурттаха зий дуну, ниттил цуппа гьан бувнав тIива шанна хъу ттихIлай байбишин. КIюрххила баргъ щуннин лавгун, хIуй булувкьусса Ххадижатлул ахттакьуннин шанна хъу ттирхIуну дур. Ялун дуркIсса нину диркIун дур цила хъуних луглай, къаляхълай.
Дяъви къуртал хьуну , Ххувшаврищал зана хьуссар шавай Ххадижатлул уссу Сулайман. Цикссагу шиннардий умудрай ялугьлай бикIайва буттарссу ххирасса уссих АьлилхIажинах. Муния махъ, Лахъи-Аьлихъал тухумраясса шяравучу МахIаммадлун щар хьуну, Ххадижат бивзссар Каспийск шагьрулийн. Хасъсса дуккавугу дурну, буттарссу зун бивкIссар ттучандалул хъунмурну. Зувиллийсса шинну дурссар му даврий зий.
Цила лас МахIаммадлущал хъунигу бувну, дуккингу бувну, щаллу бувссар мукьа оьрчI ва ца душ. ДухIан багьссар буттарссин ххирасса хъунама арснал Анвардул ва куяв Сайпуллагьлул жагьилсса оьрмурдацIа шаврил дардругу.
Дазу-зума дакъа ххирассия буттарссин уссурваврал кулпатру, миннал ца магъи хьуну бикIайссия, цила лякьлул оьрчIая жу личIи къабайссияв. ЧIири къаличIайва буттарссил жуйх цинявннайх дачIинсса ччаву цила уздансса дакIниву.
Буттарссил оьрмулул 90 шин там хъанахъисса чIумал, цинявппагу мачча-гъан бавтIун, кIицI ларгссия юбилей. Му кьинилийн бувкIуна ЧIяйннал шяравасса ч1явусса агьлу. Ххадижат-буттарссу барча буллалисса ихтилатру чIявуссаннал бувна. Навагу, буттарссин хас бувну, бувссия цаппара шаммарду. Тикрал банна миннувасса цаппара:

Ина бувсса захIматру
Циняв цачIу биширча,
Москавуллал хъун шагьру
Машан ласун хьунссия.

Уссурвал аьрай буна,
Буттагу накьлу хьуну,
Ниттин ва мюрщиминнан
Ина ттарцIну хьуссара.

Уссурваврах ялугьлай,
Душманнайнсса сси чIуллай,
Вил кIунттиву арцул мирхь
Пар тIий бивкIссар паргалну.

Буттарссуй, жул ххирасса,
ДакI уздансса, ххаллилсса,
Вила гъанминнаннияр
Ласналминнан ххирасса.

Буривавли, буттарссуй,
КIа буттахъал шяраву –
КIай лухччай ва бизанттай
Вил ша къабивзсса кIану.

Ласкъатта ина бувссар
Цайминнан эбратранну,
Кулпат тарбия бувссар
Чил дахIалай учинну.

Дяъвилулгу ветеран,
ЗахIматралгу ветеран,
ХIалалссар вин, буттарссуй,
Хъазамрай мусил цIуку!

Вай декабрьданул дягьантрай жул ххирасса буттарссу Ххадижат аьпалувух хьуну хъанахъиссар шин. Амма ттулла дакIмур тIурча, ттигу-шилагу тамахIрайнна дикIай, гайннал ужагърайн нава ияйхту, хъягу-хъяй, ттула хьунин ххира­сса ва ххарисса буттарссу буккан­ссар т1ий …
Арсен Аьбдуллаев,
ш. ЧIяйми