Мурхьру жува бугьару интту ва ссуттил. Вай кIирагу чIумул мурхьру бугьаврил дур цилла хъин-къахъиншивуртту. Ссу­ттил мурхьру жучIава, кьиблалий, гьава гъилиний, къабувгьунаща вания тийнмайгу бугьан бюхълай бур. Вай бугьаншиврул ляличIисса кIулшивуртту къааьркиннугу, жура къулагъас дуван аьркинсса цаппарасса кIанттурду бур.

* * *
Лахъ шайсса мурхьру (20 метралийн бияннин) къатрачIату 30-35 метралул, лагьми (6 метралийн бияннинсса) 4-5 метралул архну бугьира, вайннул мархрая къатрал гьанулун зарал къахьун. Мурхьру бугьлайна мукунма хIисавравун ласун аьркин­ссар коммуникациярдачIанмур манзилгу.

* * *
Мурхьру бугьансса кIану язи бугьлайна хIисавравун ласира пулансса мурхьиран (къатIлун) чани, гъилишиву, щин ххира-къаххирашиву. Мурхьру бугьансса кIану чIивисса бухьурча, лахъми мурхьру ухссавнил чулух (вайминнунсса баргъ ва чани къабашлан), лагьми чани ва гъилишиву ххисса кьиблалул чулух бувгьуну хъинссар, укунсса чIумал циняв мурхьирдансса кIанугу, баргъгу биял хьунтIиссар.

* * *
Мурхьру бугьлайна хIисав­равун ласира вай кувннил чIарав кув бакьа-къабакьавугу. Масалдаран, гьивхьхьул мурхь чIарав бакьайсса сайки цавагу мурхь бакъар. Гьивчулсса къахъин­ссар цIулитулмунил ва ккурмузулмунил (алыча) чIарав, ахъвазан тIурча, – кьурчIи бяълилул чIарав. Шикку иш мурхьирдава нанисса химиялул цачIуншиннардивугу (чIаравмур мурхь, бас буллай, ххяхлан къабитлатисса), цайми-цайми затирттавугу буссар.

* * *
Мурхьру, бугьлан хьхьичI, ца ягу цаппарасса ссятирдай щинаву бивтун хъинссар. Хаснува мархри цахъи кьакьлан бивкIсса бухьурча. Укунми мурхьру хIатта ца гьантлийссагума щинаву бивтун хъинссар.

* * *
Мурхь бугьан хъунтIа дуклайна аьрщарал ялувра-ялувсса къат (яла буллугъмур) тийннай дукьира. Вай аьрщи, цIараркIусса оьргъашиврущалгу (перегной) сайки ца лагрулий хIала дурну, мурхь бувгьусса хъунтIа дуцIин дуван дирчуну хъинссар. Мурхьру бугьлайна цIаракIин бувасса пара къабичайссар, вайннул мурхьирал мархри ччуччин бувайссар.
Аьрщи ларсса, бярув кунна­сса духьурча, вайннувух хъаласса къунгу хIала бувну хъинссар. Ва, ялуннагу къун чIярусса духьурча, ларсса аьрщи хIала дурну хъинссар.

* * *
Мурхьирайн бувгьуну махъгу щин дутIин аьркинссар (1 ягу 2 бадра). Аьрщаравусса хъатругу дуруччин, кIинттулсса микIлачIрурдаягу буруччин, бувгьусса мурхьирал кюнтIуллул ялттура ялттугу мурхьирдая кьатI хьусса чIапIал ягу ахъува ттирхIусса урттул (ягу нухьхьал, опилкарттал) къат дурну хъинссар.

* * *
КIи дяркъусса кIанттурдай, кIинттул дуканмунил хъирив багьсса кIулли ва цаймигу зиянчитал чIявусса аьрщарай мурхьру, ссуттилнияр, интту бувгьуну хъинссар.

Ссуттил мурхьру бугьаврил ххуйшивуртту

Ва чIумал бугьансса мурхьру (къатIри) инттунияр багьрал чансса-бунугу кьювкьуну бикIай.
Ва чIумал вайннуха личIисса къуллугъ буллан къааьркинни. ДутIайсса щингума бугьлайна дуртIуми гьахъанахъиссар гъараллу чIярусса ссуттил.
Ссуттил мурхьру бугьаврийну аьрщарай дуваймур чIярусса инттусса жулла чIунгу, гужгу буручлачиссар.
Ссуттил бувгьусса мурхьирдал мархри инттухунмай, кIинтнивагу чантI куну, ялун нанисса интту бугьантIиминнулминнуяр ца-кIира нюжмардул хьхьичI ххяхлай байбишайссар, ссуттил бугьлайна хьусса щавурдугу ччянира хъин хьуну, бувгьуну махъ мархри татануксса чIунгу хьуну.
Дурсса хъиривлаявурттайн бувну, ссуттил бувгьуми мурхьирдал ахъулсса интту бувгьуминнуйнияр хъунисса ва сокрал дурччусса шайсса дур.