Дагъусттаннал Муфтиятрал баян бунни бусурманнал ца яла ххирамур ва хъуннамур байран — Кьурбан-байран душиву июль зурул 9-нний. Ва кьини яла хъинмур, Аллагьнал хьхьичI даража лаваймур аьмалгу – хIайван биххаву дур. Кьурбан биххаврийну Аллагьнал жула имандалул цIакьшиву ххал дуллалиссар ва мюхтажминнан кумаг бан гъира бутлатиссар, агьалинал дакIурдивун хъиншиву рутлатиссар. Каши думанал ва кьини Кьурбан бивххун, лагма-ялттуми рязи бувансса тавпикь Аллагьу Тааьланал дулуннав, циняв хъинми аьмаллу кьамул баннав, бунагьирттал ялтту учIаннав. Агьалинаву рахIму-цIими ххи буллалисса, ххуймур чантI учин буллалисса ва байрандалул барачат щалвагу миллатрайн, умматрайн бияннав! ХIажлийн лавгми цIуллуну шаппайн зана хьуннав, дуниял паракьатну личIаннав! Амин.
Зул-хIижжа барз хъанахъиссар бусурманнал яла ххирами зурдардивасса барзну. Хъиннува ххирассар ва зурул хьхьичIсса 10 гьантта. Ва зурул 10-мур кьини дикIайссар бусурманнал ца яла хъуннамур байран – Кьурбан-байран (Эд аль-АдхIа). Зул-хIижжа зуруй бусурманнал байссар диндалул ца аслуну хъанахъисса хIаж. Ва зурул 9-мур кьини Аьрафатрал кьини хъанахъиссар. Ва кьини 1000 сура «ал-Ихляс» (Кьулгьу) бувккуну хъинссар. Идавсил( с.аь.с) хIадисраву бувсун бур, ва кьини азарва Кьулгьу бувккуманал циняв бунагьру шюшайшиву. Цамур хIадисраву МухIаммад Идавс (с.аь.с) тIий ур: «Аллагьнан яла ххирами кьинирду Зул-хIижжа зурул хьхьичIсса ацIва гьанттар».
Му зурул хьхьичIсса 9 кьини, хаснува Аьрапалул кьини ва хьхьичI кьини, зума дугьаву суннатссар, хIаж буллалисса хIажитал личIаннин, миннал къадугьайссар. Байрандалул хьхьичIсса кьини Аьрафатрал кьинири. Мунил хъиривсса 3 гьантлийн (11-мур, 12-мур, 13-мур кьини) учайссар «ташрикьрал гьантри» куну. Аьрапалул кьини, кIюрххил чаклияту байбивхьуну, гьарца чаклил хъирив, паризасса бикIу, суннатсса бикIу, такбир бишаву хъинссар 3-мур ташрикьрал кьини ахттакьун чак баннин.
Аьрапалул кьини, баргъ лавгун махъ, кIичIирттаву, мизитирттаву лахъсса чIуний бюхттулну бишавугу суннатссар, эдрал чак булланнин. ХIажлив уманал, такбир къабивхьуну, «лаббайк» учайссар. Мукун лахъсса чIуний такбир бишаву хъанахъиссар га шяраву ягу шагьрулий бусурман ялапар хъанай бушиврул лишанну. Мува такбир бишайссар Кьурбандалул кьини ва ташрикьрал гьантрай гьарца паризасса чаклил хъиривгу. Кьурбан-байрандалул хьхьу, эбадат дуллай, уттара давугу хъинссар, суннатссар. Щалла хьхьу уттара дан къашайманал шайссаксса данссар. Мугу къашайманал хъатIан чак ва кIюрххил чак мизитраву жяматрай бан хIарачат бувача. Хьхьу дачIи хьуну махъ байрандалул чаклийн бачиннин чурх шюшавугу хъинссар.
Эдрал чак шаппа буллалиманангу цалва кулпатращал, чIаххувращал, гъан-маччаминнащал бувну хъинссар.
Кьурбан биххаву Кьурбан-байрандалул кьини ягу хъиривсса шанма ташрикьрал гьантрай хъинссар. Кьурбан биххайссар балугъравун увхсса бусурманчунаха. Идавсил (с.аь.с.) увкуссар: «Ттул умматрава яла лайкьминналли кьурбан биххайсса», – куну. Кьурбаннун биххан бучIиссар варани, оьл (ниц) ягу ятту (ппалулсса ва гъалулсса). Кулпатраву ца инсаннахлу кьурбан биххарчагу, суннат биттур баврил чири щалва кулпатрайн бияйссар. Му кьурбангу адаминал цаятува цалва биххаву хъинссар, цама вакил увнунияр. Мукун бюхълай бакъахьурча, цама вакил увну, мунахьхьун пурман булунссар. Хъанниллив цама вакил аву хъинссар.
Цаманал биххарчагу, цаятува биххайма чIарав ацIаву суннатссар. Бивхсса Кьурбандалияту, ца базу бунугу, шакъархьунна мискинтуран дулун ялувссар, гайннал цанма ччимур бан, ччарча дукан, ччарча даххан. Так аваданманан дулурча, кьурбан хIисав къашайссар. Яламур шархьун, цаллагу дуркуну, цанна ччинангу дулунссар. Яла хъинмур – винма барачатран шаппа ца касак кьабивтун, лирчIмур мискинтурайх дачIаву. Ягу бучIиссар дикI, шанма бутIуйх дарчIуну, ца бутIа мискинтуран, ца – чIаххувран ва гъан-маччаминнан булун, цагу винма кьабитан. Кьурбаннул дикI махъун диртун, кьакьан дурнунияр, дуркуну хъинссар. Мунил бурчу бикIу, дикI дикIу даххангу къабучIиссар, садакьалун дулунссар, ягу укра цаманан дулунссар, ягу цалла дуркуну, ишла дурну мюнпат ласунссар.
Кьурбан биххайни учайссар: «Бисмиллагьи-р-рахIмани-р-рахIим. Аллагьумма салли аьла МухIаммадин ва аьла али МухIаммад». Яла такбир буккайссар. Кьурбаннул кьини цадакьа буллай, гъан-маччаминначIан, чIаххуврачIан хъамалу занай, ливтIуминнал гьаттардийн зиярат буллай, хъамал кьамул буллай, кувннал кув барча буллай гьан дувайссар.
Макьала хIадур дурссар «НасихIатуль-аьвам» («ГьунчIукьатIан») тIисса луттирайн
чул бивщуну
