[dropcap]Х[/dropcap]ъамаличу. Учин бюхъанссар ва мукъул хъунмасса кIану бугьлай бивкIшиву ва уттигу бугьлагьишиву инсантурал дянивсса дахIавриву. Уттисса Аьрасатнал хIукуматрал бакI дургьуминнан ваниву бумур аьлтта чIалай, «куначество» тIисса, инсантурал дянивсса хIала-гьурттушиву ягин дуллалияра тIисса баян баву дуллан бивкIунни. Дагъусттаннал циняв миллатирттал дянив муданмагу хъамаличунал, кIулчунал хIурмат бивкIссар.
[dropcap]Т[/dropcap]тун дакIнири нава ялавайми классирттаву дуклаки чIумал, Вихьуллал шяраву цIусса клуб бувну (га диркIххай ура 1958-ку шин), га тIитIлатIисса чIумал Вихьлив бувкIун бия чIявусса артистал, балайчитал. Гайннавух бия лазгиял миллатрал Дурия РахIимова тIисса балайчигу. Га хъамитайпалул, лазги мазрай бакъагу, лакку мазрайгу балай увкуна. На махIаттал хьуну ияв: «Ча кIулссар лазгиял миллатрал инсаннан лакку маз?» — тIий ттухьа нава.
[dropcap]О[/dropcap]ьрчIал дакIниву га хъамитайпалул чулийнмай хъунмасса кьадру-кьимат хIасул хьуна. Яла, хъуна хьуну махъ, бувчIуна балай дакIних лавхьхьуну учин бюхъайшивугу. Ва чIивисса иширайну ттул дакIниву лавхъсса чани оьрмулуву пар-пар тIийнма ливчIуна. Ва ишгу дакIний бувгьуну, Дарбантлив яхъанахъисса чIумал на чIявуну лагайссияв Лазгиял театрданийн. КIулшиву дуссия ттул гайннал цаппара артистуращалгу, режиссертуращалгу. Дарбантлив Лакрал театр бувкIсса чIумалгу, залдануву бикIайва циняв Лазгиял театрданул артисталгу, режиссерталгу. Ва ишгу хъанахъиссар хъамаличушивуну, «куначествану».
[dropcap]Ц[/dropcap]а чIумал на «Илчи» кказитрайн Лазгиял театрданул ккаккан бувсса «Филиал» тIисса пьесалия макьала чирчуссия. Кказитрал хъунмур редактор Качар ХIусайнаеван ттул макьала муксса ххуй дирзун дияхха, ганил га лазгиял миллатрал кказитрайнгума рищун дуллуну дия.
Хъиннура агьамшиву дусса иш бикIай, хъамаличу цамур миллатраясса ухьурча. Му чIумал миллатирттал дянивсса дахIавурттугу гьарта-гьарза хъанай дур, гайннал культуралущал кIул хъанай бур, кIулшиву ххи хъанай дур, миллатирттал дянив хьун бюхъайсса букъавчIавуртту ссуслай дур. Дакъарив, туну? Жула Дагъусттанналсса, аьмну Аьрасатналсса, инсантал бур, цаламур билаятгума вари чинну ккавккун бакъанува, туристалну чил хIукуматирттайх занай. Шикку Дагъусттанналмур туризмалул давурттив шурущи давриву ахир-зума дакъасса бучIантIимур чIалай бур.
[dropcap]Л[/dropcap]акку билаят. Ванил тIабиаьтрал ххуйшиву, ххаллилшиву, аваданшиву шиккусса уртту-тIутIив щинчIав кIул дакъа личIлай дур. Жула инсантал бур ваца цанма Лакку билаятрай кIул дакъасса цичIав дакъани кунма. Ми бяйкьлакьиссар. Оьрму ца кIанай бавцIуну бакъассар, цавай лаглай, гайми ялун най буссар. Ялун наниминнангурхха Лакку билаят кIулну бикIан аьркинсса. Миннахь жува, бугьарами, буслан аьркинссару тIабиаьтрая, ванил чурххайсса уртту-тIутIая, шяраваллал тарихирттая, инсантурая. Шикку, пикри бувсса чIумал, жува анавар букканссагума кIантту бур.
Цаппара гьантрал хьхьичI Ваччату шавайн нанисса мащилий бия ЦIуйшиял шяравасса ца душ. Мунийн-танийн бувккун махъ мунил бувсуна ЦIуйшиял шяраваллил чIарах нанисса неххай 14 гьарахъалу диркIшиву. ХIакьину миннува дурагу ца лирчIун дур. ЛирчIмургу ургала акъа дур. Укун Лакку билаятрая бусанмур чан къахьунтIиссар, туристурал ца кьинисса, кIира кьинисса маршрутру хIасул дулларчан. Му чIумал бюхъайхха щин-бунугу Лаккуй мина дишингума ччан бикIан.
[dropcap]У[/dropcap]ттигъанну Сулайман Стальскийл цIанийсса райондалийсса Куркент тIисса шярава ттучIан увкIун ия Ибремпашаев Рафаэл тIисса хъамаличу цала оьрчIащал, Раджаблущал, ва ванал ниттил чулухасса ссурахъищал, Маратлущал. Вай хъамаллурал мурадгу бия, Лакку билаятрал тIабиаьтращал кIул шаврицIун, Лаккуй хъамаличунал къатлуву мархри итабакьавугу. Гьай-гьай, ва ттун цакьнива Дарбантлив яхъанахъинийва кIулсса инсан ия. На вайннан ккаккан дурссия Вихьуллал шяраваллил лагмасса тIабиаьт. Бувцуссия шяраваллил хьхьичIсса Оьмал-БакIуйнгу. Шиккусса тIутIал ххуйшиврул, чIярушиврул вай бия махIаттал хъанай: «ЖучIа укунсса тIутIив ва уртту къадикIай», — тIий.
[dropcap]Р[/dropcap]аджаб тIимананнив тIутIаяр чартту аьркинну бия. Ва ия геолог хьунна тIий. Мунияту вай ттул куяв Ризваннул цала машиналий бувцуну лавгуна «чартту батIан» Хъуннеххайн. Хъуннеххая вай зана хьуну бия, чарттащал бакъагу, ххюва-ряхва къизил-балугъ (форель) бувгьуну. Шиккува кIицI буван, ганиннин ца нюжмардул хьхьичI ттуйн бакIрайн багьуна Гъуния жула Хъуннеххайн къизил-балугъ бугьан нанисса шама жагьилгу. На гайннахьхьун ттула телефондалул номер буллуссия: «Нажагь балугъ бугьан хьурча, ттуйн оьвчара, на зул сурат рирщуну, «ХIакьикьат» кказитрайн гьан даннача», — куну. Амма зангмур къадуркIуна.
Рафаэллул ттучIа хъамалу шанма гьантта бувна. На ва увцуссия ттущала Къичурлухунсса аьрххилийгу. Бувсъссия на ванахь 1944-ку шинал Ккуллал райондалия Аухнавун, хIатта аьпалул улттуй мяйра шяравалу чирчуну духьурчагу, ялагу дизан дурну диркIшиву цаймигу шяраваллу.