Ирсирая ирсирай най бикIаншиврул

Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилий Ххувшаву ­ларсун 80 шин шаврин хасну баян бувсса «Без срока давности» тIисса Дунияллул халкьуннал дянивсса сочинениярттал конкурсрал региондалул ятIапрай цалчинсса кIану бувгьунни лаккуоьрчIал, Къизлардал 1-мур гимназиялул 5-мур классраву дуклакисса, Ваччиял шяравасса Камиллул ва оьрус миллатрал душ Иринал арс КьурбанмахIаммад Маккуевлул.

КьурбанмахIаммад чIярусса шиннардий МахIачкъалаллал 22-мур лицейрал директорну ивкIсса МахIаммадхIажи Асадуллаевичлул арснал арсри.
Цала сочинениялуву КьурбанмахIаммадлул чивчуну бур цала ниттия бавмур, бувсун бур тай захIматсса дяъвилул шиннардий Иринал ниттил ниттин ккавкмуния, халкьуннай фашистътурал буллай бивкIсса зулму-къиялия. Бишлай буру ванал чивчумур.
«Ва иш хьуну бур 1941-ку шинал октябрь зурул 25-нний Брянщиналий Хацунь тIисса шяраву. Ттул дадал ниттил ниттин Зоя Семиехинан та чIумал 13 шин диркIун дур. Му ялапар хъанай бивкIун бур Хацунь шярава цаппара километралул манзилданий дирхьусса Осиновые дворики тIисса шяраву. Кулпатраву шанма душгу, Николай тIисса арсгу ивкIун ур. Душман ххявххун цалчинсса гьантрайва Николай Брянскаллал вацIравун лавгун ур партизаншиву дуллан.
Ца ппурттуву кулпатрал ялун хар-хавар бакъа хъунмасса бала бивну бур. Фашистътурал чул бувгьуминнал маз бувну, Николай партизаншиву дуллай усса кIул хьуну, ванал нину-ппу, ссурвал аьщун бизан бувкIун бур. Ппу хIаятраву немец аглан буллай, миннащал гъалгъатIий унува, нину, шанмагу душгу бувцуну, къатрал махъсса хIаятравухчин вацIлувун лирхъун дур. ВацIлувух Хацунь шяравалличIан нанисса чIумал, гужсса биту-ххиту буну, гиккува бакIрайн багьсса аьрщарал чIаттираву вас-ццахлий хьхьу руртун дур. Щаллусса хьхьуну ккаччал ав-ав тIисса чIу кьакъабагьуна тIий буслан дикIайва тIар ттул ниттихь, та чIун дакIнин дутлай.
КIюрххила бувккун, хъунма хIал къавхьуну, шяравун бивну бур. Шикку ккавкмунил ццахханну руртун дур. Щала шяравалу ччурччуну ляркъуну дур. КIичIирттаву ливтIусса мюрщи оьрчIал, хъаннил, къари-къужрал кьаркьаллу диркIун дур. Яла кIул хьуну бур Хацуннайн карательтурал кьюкьа дуркIун диркIшиву. Гьантлул хьхьичI, октябрь зурул 24-нний, ясирну багьсса жула аьралийтал ххассал буллай, ЯтIул аьрал шяравух нанисса душманнал разведчиктурал кьюкьлуйн данди бавцIуну бур. Ва талатавриву шама немецнал саллатI ивкIуну ур. Мунихлу шяраваллил жяматрая кьисас лавсун бур душманнал. КIюрххицIуннай карательтурал кьюкьа дуркIун, къатраву цIухла бихьлай бивкIун бур. Жагьилсса душничIа ивкIусса немецнал саллатIнал янна ляркъуну, му кару-ччаннай мярду бивщуну, къапулийн лавхъун бур. Мукунма, ярагъ лабивтун лявкъусса инсантурай оьсса зулму бувну бур. Яла шяравусса циняв буккан бувну, аьщун бивзун бур, щийчIав рахIму къабувну.
Яла ми буччин чIаххув-чIарахсса шяраваллава букIлан бивкIун бур гъан-маччами, хIала-гьурттуну бивкIми. Му кьини шяравун увкIун ур немецнал ивкIуссар тIий кьаивтсса Зоял ппугу. Му, захIматсса щаву дирну, сагъну ливчIун ур. Амма щавурдал аьйплу увсса, хъунма хIал къабувну ивкIуну ур. Зоял уссу Николай тIурча, Брянскаллал вацIрава зана къавхьуну ур. Инсантурая бавну бур, вацIлуву немецнайн тIайла бавцIуну, лихъан кьаст дурсса Николай ва мунал дус немецнал бивтун бивчуну, «партизан» тIисса чичрурдугу лачIун дурну, чIаххувсса шяраваллавух мукунминная цукун кьисас ласайссарив ккаккан буллай занай бивкIшиву.
2011-ку шинал октябрь зурул 25-нний шяраваллил жямат аьщун бивзсса кIанттурдай тIивтIуну бур «Хацунь» тIисса Мемориалданул комплекс. Му тIитIлатIисса мажлисрай гьуртту хьуну ур Аьрасатнал президент Владимир Путингу.
На ниттищал ивссара му мемориал дусса кIанттурдайн. Ххал бувссар миккувасса музейгу. Шикку дия мукунма шяраваллил халкьгу аьщун бивзун, ччурччусса 1000 шяравалу ккаккан дурсса карта. Бия Германнал аьралуннал 156-мур артиллериялул полкрал командирнал Хацунь шяраваллил жямат аьщун бизаврил хIакъиравусса рапортгу. Ваний ккаккан бувну бур циксса инсантал аьщун бивзссарив. Фашистътурал рахIму-цIими къабувну бур мюрщисса оьрчIай. КIира шинава ацIра шинавун бияннинсса оьрмулул оьрчIру цивппалу кьакъабитан, мигу аьщун бивзун бур. Мукунсса 60 оьрчI бур. Зоял кулпат, бувну чIивисса къаттагу, Хацуннайва бавцIуну бур. Му къатта цIанагу бур мемориалданух лажинну бурувгун. Ванил заллухъру цIанагу ттул нину-ппу бур. Махъва-махъ шикку ялапар хъанай буссия Зоял хъунмур ссу Клавдия.
Хацунь шяравусса оьсса зулму Оьруснал халкьуннал чулухунмайсса фашистътурал геноцидрал барашиннану хъанахъиссар.
Ттул ниттил бава-ттаттахъан му зулму цала яруннин ккавкссар.Вайннал бакIрачIан чIявусса бувкIссар, дурхIуссар захIматшивуртту, ккавкссар ккаши-мякь. Брянскаллал аьрщарай фашистътал хъунмасса хIаллай къирмишан дуллай бивкIссар.
Цила ниттил ниттин ккавкмур ттухь бувсунни ттула ниттил. Нагу ттула оьрчIахь, оьрчIал оьрчIахь бусанна, кIулну бикIаншиврул, дакIний бикIаншиврул. Укунсса ишру хъамабитан къабучIиссар.Тай захIматшивурттугу дурхIуну, гихуннайсса никирттан оьрму буллусса жула бава-ттаттахъал аьпа ябан аьркинссар».
Андриана Аьбдуллаева