Инвестициярттал ва туризмалул каширду

Июньдалул 6-нний Аьрасатнал МИД-рал Культуралул центрданий хьунни Дагъусттан Республикалул экономикалул, инвестициярттал ва туризмалул каширдал (потенциалданул) хъуннасса презентация. Муний гьуртту хьунни АьФ-лул кьатIаллил билаятирттал иширттал министр Сергей Лавров ва региондалул каялувчи Сергей Меликов.
Сергей Лавров кIул хьунни Дагъусттаннал компаниярттал хъуними проектирдащал, республикалул халкьуннал касмурдащал ва кIанттул усттартурал сурсатирттащал. Экспозициялия Аьрасатнал министрнахь бувсунни Сергей Меликовлул. Ванал ккаккан дунни шяраваллил хозяйствалуву, хаснува къюмай тIутIи бугьавриву, промышленностьраву, туризмалуву ва халкьуннал касмурдаву, транспортраву, энергетикалуву хьусса хьхьичIуннайшивурттая.
Аьрасатнаву хъунисса проектирдан ккалли дуванссаннун хIисавссар: пюрунтру байсса завод «Салаватстекло» ва полимердал турбарду байсса предприятие «Эксонор»; керамикалул плиткарду дайсса предприятие; Хьхьирил зуманийсса Каспийскаллал кластер; КЭМЗ концерналул цIусса вертолетру; «щюллисса энергиялул» хъунисса объектру.
АьФ-лул МИД-рал бакIчинал лавайсса кьимат бивщунни Дагъусттаннал экономикалул ва инвестициярттал каширдан. Ванал тIимунийну, промышленностьрал ва туризмалул проектру, мукунна шикку ххяххан дуллалисса ахъулсса ва ахънилсса тIалавну дикIантIий дур чIявусса билаятирттай. Дагъусттаннал цIа дурккун дур культуралул ва тарихрал аваданшиврул, шикку хъамаллурах ялугьлай бур туристътурал личIи-личIисса ххуллурду ва ххаллилсса тIабиаьтрал суратру.
«Дагъусттаннал дахIаву дурну дур 60-нниха лирчусса паччахIлугъирттащал. Жул министерствалул ва дазул кьатIувсса вакилханалул шайсса кумаг буллай бур му ишираву», – увкунни Сергей Лавровлул.
Ванал бусаврийну, дагъусттанлувтурал Ватандалул цIа дуккан дурну дурну дур личIи-личIисса бутIраву.
МИД-рал бакIчинал бувсунни миллатирттал ва диннал дянив цашиву цIакь давриву дагъусттанлувтурал бихьлахьисса захIматраягу.
КIицI бунни дагъусттанлувтурал Ватан дуруччавриву бивхьусса захIматгу, вай къучагъну талай бивкIшиву Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул чIумалгу, хIакьину хасъсса дяъвилул операциялул майданнайгу.
Дагъусттаннал бакIчинал бувсунни республикалийсса тамаша бан лайкьсса кIанттурдаяту. Миннуву дур Европанаву яла лахъмур шяравалу – Къуруш, Тобот неххайсса жюружани, къундалул бакIу (бархан) Сары-кум ва дунияллий яла хъунмур бяр – Каспий.
«Жул республикалий бур ссапар бувансса (путешествие) ва туризмалунсса кIанттурду. Каспий хьхьирил зуманий бур нукIузаманная ливчIсса лианардал вацIа (реликтовый лиановый лес), Ухссавнил чулий – барханну ва дюнарду. Кьиблалул чулий – къундалул пляжру. Баргълагавал чулий, зунттаву тIурча – Сулакьуллал каньон. Дагъусттан бур Аьрасатнал яла кьиблалиймур регион, микку бавкьуну ялапар хъанай бур ацIвахъул бикIлил миллатру. Шикку Дарбант аьвзалзаманнул шагьрулун хьуну дур 5 азаллийсса шинну, цаппара районнал хъуншяраваллан тIурча, дянивну хьуну дур азаллийсса шинну», – увкунни республикалул бакIчинал.
Аьрасатнал МИД-рал площадкалий ванал бувсунни республикалул хьун дурсса хьхьичIуннайшивурттаятугу.
Спорт. Махъсса шиннардий Дагъусттаннал спортсментурал дурххунни сайки 30 олимпий медаль. Цакуну шама дагъусттанлувнал ларсунни UFC-рал лаваймур даражалул медаль. Уттава буклай бур Дагъусттаннал футбол: ххув хъанай дур МахIачкъалаллал «Динамо». Утти ва команда дур Аьрасатнал лаваймур лигалуву.
Транспорт. Региондалий цIу буккан буллай бур Р-217 ­«Кавказ» федерал ххуллул ца бутIа. Пландалий ккаккан бувну бур 2026 шинайннин га 4 щуттайх заназаврил тагьарданийн буцин (перевести в 4-х полосное движение). Аэропортрай буллай бур самолетру леххайсса ва ликкайсса цIусса ща (полоса). Республикалул ХIукуматрал хIадур бувну бур МахIачкъалаллал хьхьирил машлул порт лябуккан баврин хасъсса мероприятиярттал комплекс.
АПК. Дагъусттаннал билаятрай цалчинсса кIанттурду бугьлай бур хъуни гъаттара ва ятту ябавриву. Республикалул цалчинмур кIану бугьлай бур къюмайтIутIи бугьаврин хаснугу. ХьхьичIунсса ккаккияртту хьун дуллай бур ахъулсса, ахънилсса ва ппиринж ххяххан бавривугу.
Дунияллул халкьуннал дянив хIала-гьурттуну зузаву Дагъусттаннал кьирийгу, хьхьирийгу дазурду дур ххюра паччахIлугъращал. Дагъусттаннайх най дур дунияллул халкьуннал дянивсса транспортрал коридор «Север-Юг». Шикку хъинну дузал дурну дур муххал ххуллул, машинарттал, хьхьирил ва гьавалул транспорт.
Туризм. Дагъусттаннайнсса туристътурал мугьали ялу-ялун хъун хъанай бур. 2024 шинал республикалийн бувкIун бия сайки 2 млн хъамаллурал.
«600 азаруннаха ливчусса инсантурал бигьалаган язи дургьуну дия Каспий хьхьирил къундалул зумарду. Пляжрай бигьалагаврил жучIасса каширду яла хъинми дакъар. Масалдаран, ттигума хьхьирил зумардацIух бакъар хъунисса, дунияллул даражалийсса ттизаманнул пляжирттал комплексру», – увкунни Сергей Меликовлул.
Ванал бувсунни республикалул яла хъунмур туризмалул проект бартдигьаврил хIакъираву. Каспий хьхьирил зуманийсса кластер бувну махъ 2030 шинайннин дузал хьунтIий бур туристътал бацIансса 14,5 азарва кIану. Тиккува бувантIий бур Щалагу Аьрасатнал оьрчIал центр «Дагестан».
Сергей Меликовлул бувсунни мукунма Дагъусттаннал культуралул инсантал цачIун буллай бушиву ва кумаг буллай бушиву дунияллул халкьуннал дянивсса дахIавуртту гьарта дуван.
Ахирданий ванал бувсунни республика сирсуну хьхьичIуннай най душиву дузалшиндарал ххуллийх.
Мероприятиялий гьуртту хьунни сенатортал, Госдумалул депутатътал, федерал министерстварттал, паччахIлугърал корпорациярттал вакилтал, дипломат миссиярттал бакIчитал.
Площадкалий бия АьФ-лул экономикалул лябуккулул министр Сергей Назаров, Федерациялул Советрал председательнал хъиривчу Илияс Оьмаханов, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал председатель Заур Аскендеров, ДР-лул ХIукуматрал председатель Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимов.
Выставкалий ккаккиялун дирхьуну дия республикалул цIушиннарду ва хьхьичIуннайшивуртту.
Ва кьини МИД-рал площадкалий Дагъусттаннал ва Россотрудничествалул къулбасру дунни ттинияр тихуннайсса цачIусса мероприятияртту даврил хIакъиравусса рязишиврул кьутIилий.