Зул дуаьрду кьамул дуваннав!
Ххирасса лакрал жямат! ДакIнийхтуну барча тIий буру Зумаритавал байран!
Циняв бусурманнан мубараксса Рамазан барз къуртал хьушиву исват буллалисса ва ххаллилсса байрандалущал гьарца дагъусттанлувнал къушлийн духханнав ххаришиву, талихI-тирхханну, паракьатшиву ва барачат. Вихну буру исламрал лавайсса даражалул рувхIанийсса ххазинартту кумагну хьунтIишиврийн жулва жяматрал имандалул даража лавай бавриву, республикалул миллатирттал дянив аслахIшиву, хIурмат-бусравшиву цIакь шавриву. Циняв дагъусттанлувтуран чIа тIий буру цIакьсса цIуллушиву, талихI-тирхханну, тIайлабацIуртту ва барачат! Чурхру цIуллуну ччяни зана хьуннав Украиннал аьрщи нацизмалуцIа марцI дуллалисса жулва вирттал. Бусурмантал — дакьаврил, дузалшинналул ва ччаврил умматри. Ислам – цинярда элмурдал бакIщаращир, гьарца хъинмунил дайдихьур, хъиншиврул гьанури. Исламрал рукнурдал мукьилчинмур рукну Рамазан зуруй зума дугьавур. Мунияту гьар цилла шартIирдащал, рукнурдащал, адабирттащал кьамул хьунсса куццуй жува хIарачат барду Рамазан барз, зумарду дугьлай, Аллагьнаха эбадат дуллай, хъиншиву, хъинбалартту буллай, гьан буван. Зу дургьуцири зумарду Аллагьнал кьамул дуваннав, зул дуаьрдахьхьун жавабру дулуннав. ЯлунчIилгу Рамазан зурул хIурмат буруччин, Аллагьнаха эбадат дансса цIуллушиву дулуннав!
Зумаритаврил кьини
Зумаритаврил кьини хъинну ххирасса кьинир. ХIатта Аллагьу Тааьланал Алжан му кьинир ляхъангу бувсса, Алжаннавусса яла хъунмур мурхьгу му кьинир бивщусса. Жабраил малаик вахIишиврий ихтияр увсса кьинир. Мунивусса фазиларду, хъиншивуртту чIяруссар. Му кьини хъинсса аьмал баву, Аллагь чIявуну кIицI лагаву хъинссар. Дуаьлухьхьун жаваб дулайсса, бунагьру шюшайсса, Аллагь цIимилийну ургайсса кьинир. Му хьхьуну баргъ лавгун махъ, Эдрал чак булланнин, кIичIирттаву, мизитирттаву, къатраву, чув бухьурчагу, такбирду бишавугу суннатссар, баянну оьвкуну. Эдрал хьхьу дуркIувкун, гьарца ливтIусса муъминтурал рухIру, ссаврунная лухччинийн лирккун, цалла къатрал лагма ккуранну дурну дикIайссар тIар. «Жугу, зу кунма, дунияллий вай къатрал, ми хъуслил заллухъруну бивкIссару: жугу дакIнийн багьияра, жухлуну цадакьагу бувара, жул гьаттайн зияратгу бувара, жунгу жува бувсса хъинсса аьмал бакъа къалявкъунни», – тIун дикIайссар тIар.
Му кьини, ливтIуминнал гьаттайн зияратгу бувну, миннаяту цадакьагу бувну, ххуйсса яннагу ларххун, ххуйсса хIалалсса дукра дурну, кувнначIан кув лавгун, хIалалшивугу ласаву хъинссар тIар, суннатссар тIар.
Шаввал зуруйгу хъинмуния
Май зурул кIинний, бусурманнал календарьданийн бувну, байбихьлай бур шаввал барз. Ва зуруйгу ряхва гьантлийсса зума дургьуну хъинссар. Кувннил хъирив кув низамрай ряхва гьантлийсса зума дугьарча хъинссар, личIи-личIину ца-ца кьини дугьлангу бучIиссар. Зума дугьлай байбишин бучIиссар Зумаритавал байрандалул хъирив кьинилия тIайла хьуну. Рамазан зуруй зума лях лирчIминнангу шаввал зуруй хъирив лахъарча хъинссар. МухIаммад Идавсил (с.аь.с.) увкуссар: «Рамазан зуруй ва Шаввал зурул ряхва гьантлий зума дургьума оьрмулухун зума дургьуну ивкIманаха лащантIиссар» (Муслим, Абу Давуд, Нисаи).
Закат исламрал ламур
Зумаритавал байран гъан хъанан дикIайхту, Аллагьнал уммат цала хъуслия закат буккан буван, цадакьа бан чялиш буккай. Идавсил (с.аь.с.) хIадис бур: «Зула хъус закатрайну дуруччияра» тIисса. Ссалли жулла захIматшивуртту, баларду бигьа байсса?
– Аллагьнайнсса дуаьрдал;
– Жуйвасса паризартту биттур баврил;
– Мискинтуран цадакьа баврил;
– Кьуръан буккаврил.
Жунма кIулсса куццуй, закат хъанахъиссар исламрал ххюрагу рукналул шамилчинмур рукнану. Закат буккансса хъусгу дунура, къабуккайсса инсаннал дин барткъалагайссар. Закат хъанахъиссар Аллагьу Тааьланал лагъартуннансса хIакь.
Ккуллал райондалул имамну зий ивкIсса ппурттуву Сиражуттин-хIажи Кьурбанов «Ассалам» кказитрай укун буслай ур закатрал хIакъираву:
– Чак баву диндалул ттарцIну духьурча, закат хъанахъиссар исламрал ламуну. Чак баву Аллагьнал жуйва бивхьусса буржри, чурххал эбадатри, закатрив хъуслил ялувсса бурж ва эбадат хъанахъиссар. Ми кIивагу цанницIун ца бавхIуну буссар. Кьуръан буккайсса инсаннан кIулссар Аллагьу Тааьланал чак кIицI лавгсса аятраву закатгу кIицI лагайшиву. Мунийну жунма бувчIлачIиссар закат къабуккайсса инсаннал дин-ислам щаллу къашайшиву. Закат буккаву ялув бакъассар так хъус чансса, закат буккан кьудрат дакъасса инсаннай. Инсаннахь ихтияр дуссар, агар цана кIулну ухьурча дин дусса, мискин, пакьирсса бусурмансса инсан цува ялапар хъанахъисса шяраву ягу шагьрулий, тIайланма закат мунахьхьун булун. Чара бакъа имамнахьхьун ягу закат батIлатIисса инсаннахьхьун булун аьркиншиву дакъассар. ЦаманайхчIин буллунунияр, тIайланма мискинчунан буллуну хъинссар тIий бур. Аллагьу Тааьланал тавпикь дулуннав! Амин.
ХIадисру
***
МарцIшиву – имандалул дачIир.
***
Янна лаххайнигу, дукра дукайнигу урчIамур чулуха байбихьи.
***
Нагу, ятинтурай аякьа даймагу алжаннаву цачIу бикIантIиссару.
***
Гъанминнащал дахIаву дакъама алжаннавун къауххайссар.\
***
Бусурманчу бусурманчунал уссур, мунай зулмугу къабантIиссар, хиянатшивугу къадантIиссар. Цала уссил мюхтажшин биттур дайманан, Аллагьнал мунал мюхтажшин биттур дантIиссар.
***
Инсантуран бувсса хъинбала – цадакьари.
***
ХьхьичIва-хьхьичI алжаннавун оьвчинтIиссар ххаришиврувугу, захIматшиврувугу Аллагьнайн щукрулий бивкIминнайн.
Цадакьа баву дунияллул ттарцIну дуссар
Аллагьу Тааьланал дуниял мукьра затрай дацIан дурну дуссар: аьлимтурал элмулий, хъуниминнал аьдлулий, мискинтурал дуаьлий, аваданминнал цадакьалий. Аллагьналгу инсантал дунияллийн ца куццуй ляхъан къабувну бухьувкун: кув дуну, кув дакъа, кув мискинну, кув ттуршаману, мискиннан цадакьа баву дунияллул ттарцIну дуссар. Мукун бухьувкун, инсаннал цала чурххая, кулпатрая ххишала шайсса зат духьурча, му цадакьалун дулаву суннатссар. Цадакьалун дулунмур дакъахьурча, чIа тIинахь ххуйсса жуав данссар, мугу цадакьари. Канийну, мазрайну хъинбала баву – цадакьари. Элмулия цанма кIулмур бусаву – цадакьари. Лажин тIайлану ургаву – цадакьари. Ххуллийн тIайла ацIан аву – цадакьари. Ххуллияту чару-зат гьаз баву – цадакьари. Хъинбалдарал ххуллий лавсъсса ша – цадакьари. Хъу дугьаву – цадакьари. Мурхь бугьаву – цадакьари. Халкьуннал дянив маслихIат баву – цадакьари. Гьарца хъинбала – цадакьари. ХIасил, цадакьа бан ччай дулунмур дакъаманал муъминтураха ххуйсса дуаь данссар. Цадакьа бан яла чири хъунмамур чIунгу: гьарца нюжмар хьхьу, нюжмар кьини, Рамазан барз, бусурманнал байраннал кьинирду, зул-хIижжа зурул ацIвагу гьантта, миннул хъиривсса шанмагу гьантта, мухIаррам барз, хаснува Аьшурдул кьини, мавлудрал гьантри, баргъ-барз бувгьукун, гъарал кьаркьувкун, хIаж байни, ссапарданий уккайни, ца даву дайдишайни, бала ялун нанийни, цIуцIавуртту диллан диркIувкун, ца бунагьравун агьувкун, мукунма, цайми-цайми иширттавугу, та барчагу, баву хъинссар. Бан-хьун тIий кьабитаву къахъинссар. Дунияллий сагъну унува бавугу хъинссар, ивкIукун вихлува цаманал бувмурнияр.
«НасихIатуль аьвам» («ГьунчIукьатIан») луттирава
Зумаритавал ссахI буккаврия
ЛачIайну ссахI буккан захIмат хъанай бухьурча, Имам Абу ХIанифанал мазгьабрайн бувну, арцуйну буккан ихтияр дуссар. Абу ХIанифанал мазгьабрайн бувну, ца ссахI 3 кило ва 700 гр хIисав бувайссар. Арцуйну буклай ухьурча, ният дуванссар: «На ният дував фаризасса зумаритавал ссахI Имам Абу ХIанифанал мазгьабрайн бувну арцуйну буккан ттухлува (ягу щарссанихлу, оьрчIахлу, цама пурман лавсъсса инсаннахлу) хъунасса Заннайн Аллагьу акбар» – куну.
ХIадур бувссар П.Рамазановал
