ЦIусса къуллугърайсса жагьилсса специалист

Ванал гьунар най бунува хIисав хьуну бивкIун бур цува Геннадий Онищенконгума

Роспотребнадзорданул идара хIисав хъанай бур халкьуннал ихтиярду дуруччаврил ва агьалинал ялапаршинна сагъ-саламатсса, цIуллусса дикIаврил ялув бацIаву дуллалисса къуллугъну.
ХIакьинусса кьини Роспотребнадзорданул Дагъусттаннайсса управлениялул каялувчину зий ур, цала оьрмулул шиннардих бурувгун, ца шаттиралгу хьхьичI нанисса, итххявхсса жагьил – Оьмариев Залимхан Мирзал арс. Ккуллал шяравасса Оьмариевхъал цIа машгьурсса дур Лаккуйгу, Дагъус­ттаннайгу. Дагъусттанлувтуран ххуйну кIулссар Санэпиднадзорданул каялувчину цикссагу шиннардий зий бивкIсса Элеонорал ва АхIмад-Хан Султаннул цIанийсса МахIачкъалаллал аэропортрал генеральный директорну ивкIсса Мирза Оьмариевхъул. Вай бусравсса нитти-буттал кIилчинма арсну хъанай ур Залимхангу.

Залимхан Оьмариев

Увну ур Залимхан 1987 шинал МахIачкъалалив, шиккува дуклай ивкIун ур Республикалул чIявупрофильданул лицейраву. Лавайсса кьиматир­ттай вагу къуртал бувну, дук­лан увххун ур Дагъусттаннал паччахIлугърал Медициналул академиялувун. Москавлив­сса Сеченовлул цIанийсса Медакадемиялувун перевод ларсун дур мукьилчинмур курсирава, тивува интернатурагу бувккуну, аспирантурагу къуртал бувну хьуну ур ххаллилсса специалист.
Цала даву ххуйну кIулсса, гьунар ххисса зузала тай шиннардий Роспотребнадзорданул Москавуллал территориялул управлениялул хъунама хIакинну зузисса Геннадий Онищенкол цачIана увцуну ур – центральный аппаратравун. Тикку, специалистная айивхьуну, яла хъунаманал хъиривчуну зий Залимханнул аруллахъул шин дурну дур. Ва зий ивкIун ур биологиялул чулухасса нигьачIаврия агьали буручлачисса ва инфекцияртту ва вирусру ххал дигьлагьисса отделданий. Му отделданий зузиссаксса хIаллай даврил аьрххилий Залимхан ивну ур ацIвахъул чил билаятирттайн. Эпидемияртту ппив хьусса кIанттурдайх уклай, цикссагу къашайшалтран кумаг бувну бур ххассал хьун. «Эбола» вирусрал щатIул агьали кьатI буллалисса ппурттуву хIакинтурал кумаграл бригадалувух лавгун ивкIун ур Африканавунгу.

[dropcap]В[/dropcap]анавусса пишалул пагьмугу, гъирагу чIалай, ва ивтун ур Роспотребнадзорданул Тульский областьрал управлениялул каялувчинал хъиривчуну. Шиккугу, давугу цила кьаралданий дачин дурну, гьарцагу масъала аьркинсса даражалий щаллу буллай ивкIун ур. Муния махъ, Аьрасатнал паччахIлугърал хъунмур санитар хIакин Анна Поповал маслихIатну ккавккун, гьан увну ур Тульский областьрал хъунама санитар хIакиннал хъиривчуну.
Залимхан хъанай ур АьФ-лул ХIукуматрал граждан къуллугърал 2-мур классрал советник. Цаяра ва цайминная хъунна­сса тIалавшинна дусса, цала пишалул аралувугу, цайми-цайми иширттавугу чантI увкусса жагьил Роспотребнадзорданул Да­гъусттаннайсса управлениялул каялувчинал къуллугърайн ияву махIаттал хьунсса ишгу бакъар.
Вай гьантрай, цIусса къуллугъгу барча бан, чIиви-хъунсса ихтилатгу бан жу хьунабавкьуру Залимхан Оьмариевлущал.

– Залимхан, бавкьуну бурив вицIунма ва къуллугъ, хъанай бурив тIайлабацIуртту? Буси вила даврия.
– Ва даврий зий ттул шин шавай дур. ХьхьичIва Роспотребнадзорданул Дагъусттаннайсса управлениялул кIанттай буссия Эпиднадзор. Му инсантурал цIуллу-сагъшиврун нигьачIаву дусса къашайшивуртту, вирусру, инфекцияртту, лагма-ялттусса тIабиаьтравусса чапалшивуртту ххал дигьлагьисса идарая. Роспотребнадзорданул тIурча, ялув бацIаву дайссар хъунисса организациярттай, учреждениярттай, компаниярттай, предприятиярттай, ишбажаранчитурай, ми низамрал ххуттава къабукканшиврул. Яла агьаммур ялув бацIавугу дуссар аптекарттай, дукра дуллалисса, дахху-ласу дуллалисса, инсантуращал хIала-гьурттушиву дусса идарарттай. Школартту, ясли-багъру, кIулшиву дулаврил идарартту муданма янилу бувгьуну бикIан аьркинссар.
Вай кIицI лавгсса масъа­лартту щаллу баврил ялув бацIлацIисса структурар жул ва, контрольно-надзорный тIий, Прокуратуралул кунна, жугу ялув бацIаву дайссар.
– Совет заманнай кунна, дуссарив уттигу «внеплановый проверкарду»?
– Дакъассар. Дунияллий дахханашивуртту хьунни, ва структуралувугу хьуссар. Производствалул идарарттай, ттучаннай, «защита бизнеса» тIий, ми ма­съаларттаха зузисса хасъсса идарартту буссар. Жулмур идаралийн буккайссар, агьалинан нигьачIаву дусса ци-бунугу ца агьамсса иш буни, ппив хъана­хъисса азарду, эпидемияртту ва м.ц. Масалдаран, «Ковид» кунмасса бала ялун биярча, мукунма шагьрурдай чIявусса агьали чапалсса щинал, дукралул ягу, ссал-бунугу загьрулул хьуну, азарханардайн багьлагьисса тагьар духьурча.
– Ци шикаятирттай бучIай зучIан инсантал?
– Ми бикIай дахху-ласу­лул ва дукия-хIачIиялул пред­приятиярттацIун бавхIусса, шагьрулуву халкьуннал янилусса кIанттурдай ччюрк, цIинцI дичлачисса иширттацIун бавхIусса, аьлагъужа бусса идарарттацIун бавхIусса.
ЧIявусса инсантал бучIай хIачIайсса щин чапалну дур, мунинсса чаран лякъияра тIий. Щинал тагьар тIурча, буниялагу ххуйну дакъар. Ми марцI дуккан къадурну хIачIан къабучIину бур. Цикссагу шиннардий ремонт къадуллай лирчIсса щинал система чIивисса мутталий щаллу дан къашайхха. Хъунмасса харжгу, чIунгу аьркинни му даххана дуван. Жу ялув бавцIуну буссару, ми давуртту дуллай бурив, бакъарив ккаклай, хасъсса идарартту щурущи буллай. ХIукуматрал дуссар инвестиционный программартту. Миннуйн бувну, хIалли-хIаллих тIий щаллу дуллалиссар. Къадуллалисса кIану бухьурча, шагьрулул хъунаманайн баян байссар, иширахун багьарча, аьчIагу дишайссар.
– Эпидемиологнал къа­чIивисса опыт бусса пишакар хIисаврай, ци учинна вирусирттал республикалийсса тагьардания?
– Ва шамилчинсса шин хъанай дур жучIара ковид дуну. ЦIанакул му паракьат хьуну дур, дайдихьулий куннасса нигьачIаву муния дакъар. Къашайшалт захIматшиврухун багьлай ба­къар, муницIунна пневмониялулмур тагьаргу лагь хьуну дур. ХьхьичIра гьарцагу кIилчинма инсаннай гьутрурдал къашайшиву диркIхьурча, цIана учин бюхъанссар му 90% бигьану лаглай дур куну.
– Му прививкардал бияларив, ягу?
– Му вирусрал цилла ляличIи­шиву дур, чIявусса инсантурайнгу дирну, популяциялуву цилла цурда паракьат дайсса тIабиаьт дуссар мунил. Вирус дирсса инсантал литIларча, мугу диркIлакIиссар. Мунияту, цилла цурда дуруччиншиврул кунна, му паракьат шайссар. Гьай-гьай, прививкардалгу бияла хъунмассар, эпидемиологтурал хъиривлаявуртту дурссар, миннун хасъсса дарурттугу, хъин баврил тагьаргу кIул хьуссар. Яла гриппралмур ма­съалагу мува куццуйссар. Гьашинусса сезондалий гриппрал 7 инсан ивкIуну ур. Миннал цанналлагу прививка дакъая. Цивппагу цIуллу-сагъшиврул диялдакъашивуртту дусса бия. Прививка духьурча, цумур-цагу азар бигьану лагайссар. Къадарча, мюрщисса оьрчIал, гьутрурдал къашавай­сса бугьарасса инсантурал тагьар захIматшиврухун дагьлагьиссар.
– ЦIана жучIара полиомиелит ппив хьуну дур тIий бур. Агьали тIурча, махъаллил хъанай бур прививкарттая…
– Ттул пикрилий, медициналулгу, хIукуматралгу чулухуннайсса агьалинал вихшала кьуркьуну ччиссагу чансса бакъар. Социал сетирдавух фейкру, суратру гьан дуллай, щялусса информация ппив буллай бур прививкардайн къарщисса. Цала мурадру щаллу баншиврул, бакъамур бумурну ккаккан буллай бур.
ЭпидемиярттацIун бавхIусса, инсантуран бувчIин бан захIматсса чIявусса масъалартту бур. Цалагу, оьрчIалгу цIуллу-сагъшиву дуруччин нитти-буттал пикри буван аьркинни. Прививкартту чара бакъа дуван аьркинссар. Аьрасатнал регионнаву Да­гъусттан хьхьичI ххуттай бур лахъай азардал: мусикъеп, коклюш, паротит, полиомиелит. Прививкартту къадурну къабучIиссар. На ттула 2 шин хьун дурасса душнин дурссар. ЦIана щала дунияллийсса халкь вакциналийн хъарссар. Ми къадурну занарча, чIявусса инсантал литIлатIисса иш хьун бюхъайссар. Масалдаран, 1950-ку шиннардий полиомиелитрал цикссагу оьрчIал оьр­мурду лавсъссар, цикссагу инвалидтал хьуссар. Прививкарттал мукунсса нигьачIаврия байщун буллалиссар.
– Прививкартту дурмигу, къадурмигу ца школалий дуклан къабучIи буллалиссар тIий бурхха…
– Школалийн оьрчIру къазанази баврийну масъала чулийн буккан бан къашайссар. Ми личIи-личIисса классирттаву дуклан аьркинссар. Ца классраву буни, миннайн кувнная кувннайн лахълахъиссар азар бигьанна. Гьавалий му къалахъайссар, мунияту, ца школалий бунугу, ца классраву, лавкьусса кIанттурдай цачIу къабучIиссар.
– Буси буккултрахь вила кулпатраягу.
– На ташулул хьуссара 2016 шинал. Ттул кулпат Аминал нину-ппу Ккулатуссар, цуппа хъунма хьуссар МахIачкъалалив. Ташу бувну махъ, ттущал Москавлив бувкIун, МГУ-лул чил мазурдил факультет къуртал бувссар ЯтIул дипломрай. Жул ХIава тIисса кIира шинавун биявайсса душгу бур.
– Лаккуйн гьансса чIун шайрив?
– Лакку кIану мудангу ттул дакIниву буссар. Ттатта аьпалул хьунни, бава дуссар. Социальный сетьру дуккайхту, Инстаграмрай «ХIухчу» тIисса блог бан дакIнийн багьуна ттун. Жула буттал кIанттух, лакку мазрах, багьу-бизулух миллатран ччавугу дагьаншиврул, гъирагу бикIаншиврул. Инсантал буттал аьрщарайн зана хъананшиврул. ЧIун шайхту, на чара бакъа лагайссара Лаккуйн. КIий кунма ттун цамур кIанай ххуйну къабикIай. Москавлив унигу, лакку маз къабаллай, Лакку кIанттухсса мякь багьайва.
– Оьнасса чIумал ссаха зун икIара?
– Давриха чIун къадикIай, думур чIунгу луттирду ккалай гьан дара.
– Ци учинна «Илчилул» буккултрахь?
– Лакку маз бакъахьурчан, миллатгу бакъассар. Гъалгъа тIутIияра, лахьлахьияра лакку маз. Уттигъанну, совещаниялий бунува, ДР-лул ХIукуматрал председательналгу увкуна, агана на даврил аьрххилий зучIан учIарча, кабинетраву столданий миллатрал кказит бакъахьурча, ттун му зат къабувчIинссар куну. Гъалгъа къатIурча, подпискагу дурну, кказит ххал булланвагу аьркинссар куну. Ттун му хъинну тIааьн бивзуна. Нагу тIий ура жула циняв лакрахь, зува бусса кIанттайн чара бакъа бучIан буллалияра жула лакку кказит, ккалай акъахьурчагума, итталу бикIаншиврул, ниттил мазрахсса гъира дакIниву чантI тIий бикIаншиврул.