Миллат ятин шайсса шаэрнацIа хьувкунни

Абачара ХIусайнаев

Цуппа бивкIулулгу язиминнайн цIалхъанну хъап учайрив къакIулли. Ягу цукун кьиматрайсса инсаннайн хъап увкуссарив бувчIлачIисса жунмаривав мукун кьурчIи бизлазиссагу? Оьрмулухун хъама ритан хьуншиву къакIулли, Абачара ХIусайнаев дунияллия лавгун ур тIар тIисса хаварданул къума-банд лаган бувну, жува редакциялий куннащал кув зума къабахълахъи­сса та кьини. Махъсса шиннардий миллатрал бакIрачIан, миллатрал язисса арс-душваврал бакIрачIан аьсивсса кьинирду чансса къадуркIунни. Ваниннин ттуршлихъайсса шиннардил хьхьичIва, хIакьину лакран кIулсса-къакIулсса шаэр, Гьуйятусса ХIажихIусайннул тIийкун, ттигу тава «къия дурнал дуниял, зулму бувнал замана» бур. ХIасил, аьсив хьунсса, жува буруккинттаравун бувтсса, къуркъасса къювулул, къащилул ва сситтул кьарчI бикIан бансса ишру цагу-кIивагу къавхьунни. Амма жулва коллективраву, кувннахьхьун кув аьдатрай аьчухну ала-ссалам къабуллай, дакIру зия шаврил зума къабахъла­хъисса кьини кIира-шанна хьу­ссар. Миннуватусса цар бявкъусса февраль зурул кьурчIисса кьини. Аьлимчу ва чичу Абачара ХIусайнаев хар-хавар бакъа дунияллия лавгсса, лавгшиву лаласун захIматсса, дакIругу, асардугу лигьулул хьун буллалисса та кьини. Миллат ятин шайсса язинацIа хьувкунни. Миллат ятин шайсса шаэрнацIа хьувкунни. Абачара ХIусайнаев жун так хъуна­сса чичу ва аьлимчу акъая. Га ия жущал архIал, жуяр ххишаласса хъар дургьуну, миллатрал кказитрай зузисса, жун, жагьилтуран, оьрмулуву адаврай къуццу тIунгу, зунгу, чичлангу лахьхьин буллалисса инсан. Жагьилсса журналистътурал чирчусса макьаларду ганал ца лях гьан къариртун дуккайва. Га яла лащинмур, хьхьарамур макьалалул авторнангу къаччан къабикIанну маслихIат байва. Аьйгу, дакI зия къахьунну, кIукIлуну дайва, цIагу, гъира бутанну, лахъа-хъунну дайва. ТIайламур бусан, гьарцагу калима, гьарцагу хха ххалуйх лахлахисса уну, ттун ганая нигьгума дикIайва. Яла дургьуну ттуллами макьаларду ккалан икIайрив къакIулли, планёркалийн къаувкIссания тIун бикIайссияв. Кказитрай рирщусса макьаларттая ихтилат гьаз бувайнутIий цурда планёркагу къаччиссия. Къажагьилсса бунува, жул наставниктурал, Дагъусттаннал халкьуннал шаэр Юсуп Хаппалаевлул ва Абачара ХIусайнаевлул, планеркардугу къакьаритайва. ДакIний бур, планерка къадайсса ца кьини хъунама редакторнал секретарьша бувкIунни кIюрххила , вийн Абачара ХIусайнаевич оьвтIий ур тIий. Нара ттигу ца дюкъархъусса макьала чирчуну дикIантIиссар тIий бура. НахIакьдансса ццах бивкIун бия дакIний. «Дагъусттаннал правда» кказитрай бивщусса шеърирдащал барча бан оьвтIий ивкIун ия. Ца-кIива шеърилия цIа дайхтурив, нагу бура школалий дуклакийнива ттунма ххира хьусса Хъударщиял шяраваллил БакIуй мащилийсса фермалул агьали (кьисса «НакIливух оь хIала буххаву») ттунма ххира хьун бувсса , Мюахъиял шяраватусса Барзулавхъал Бадрижатлух хIурмат багьан бувсса ( кьи­сса «Бадрижат»), ттула оьтту-ттурчIавун Лакку билаятрах­сса ччаву руртминнавасса яргсса чичул, аьлимчувнал ва литературоведнал мукъурттил хъару хьун дурну. ЛяличIисса инсаннал кьиматран ккаллину. Буниялттунгу, игу-ия га ляличIисса. Жухава, хъин инсантал хъанахъиминнаха, къалавхьхьусса. Чичаймуниву ца, оьрмулуву цама къашайсса. МарцIшиву, тIайлашиву ччисса, заманалул ххараххуппилия ва ччанакрур­ттая рязи акъасса. ХIасил, га акъая так мукъурттийну лахьхьин буву. Цала багьу-бизулийну, цала къуццу тIутIаврийну га кIункIу-хъит буллай ия жу ххуймуничIан, марцIмуничIан, рувхIаниймуничIан. Аьркинну буркьай хIакьину жунма гукунсса инсантал! Аьркинну бур жула оьрчIрувагу цахъис жуярва талихI буну яхъананшиврул, мивагу ххуймур гьаз булланшиврул. Редакциялул летучкардай ихтилат багьтари, га капитализмалул агьали мискиншивручIан, хъямалашиндарачIан ва зул­мурдачIан буцинтIиссар тIий, мудангу балаллий икIайва. Миллат ятин шайсса язинацIа хьувкунни. Миллат ятин шайсса шаэрнацIа хьувкунни. КъакIулли ттунма хIат-хIисав дакъа ххирасса шаэртал циваннив циняв Хъусрахь ляхъан куну бивкIссагу. Вагу буниялттунгу ссигъа бур. Гьунардал цIанихсса миналий ув­сса МахIаммад-Загьид Аминовгу чIалачIин дакъа ххирассар ттун. Ца ппурттуву Абачара ХIусайнаевич ва МахIаммад-Загьид Аминов бяст-ччал бувну буссия ца укунсса иширал ялув: МахIаммад-Загьид ия, дакI оьсса инсаннал творчество ккалли дуллан къабучIиссар, инсаннал пагьму-гьунарнияр, дакI-аьмал хьхьичIунссар тIий. Абачара ХIусайнаевич тIурчарив, дакI оьсса инсаннал гьунарданунгу кьимат циванни къабищун, гьунар гьунардихха тIий. КIинеххал дянив ливчIсса кунма, нава бикIайссияв вагу тIайлар, тагу тIайлар, кIиягу тIайлар тIисса навагу тIайлара тIий. Утти­рив бувчIлай бур иш ссаву бивкIссарив. МахIаммад-Загьид Аминов ия кьянкьашиву дан багьний кьянкьасса, зун­ттал тIабиаьтран маччасса. Абачара ХIусайнаевичма увагу хасиятраву зунтталчувнаха къалавхьхьусса, лапва кIукIлусса. Цува инсаннан къаччан бикIан байма акъанугу, цала дакI хъиншиврул , га ия дакI оьсса инсан гьунар бусса ухьувкун, мунахгу рахIму-цIимилий ябитлати­сса. Циванна на хIакьину Абачара ХIусайнаевлул, творчествалияр, хасиятрая чIявуну гъалгъа тIутIисса. Га ци пагьму-гьунарданул заллу ивкIссарив цIуницIа мукIру хьуншиврул,-цIунилгу ккалан аьркинни ганал произведенияртту. Чичул цалванияр хъинну ганал чивчумуния щилчIав къабусай­ссар. Абачара ХIусайнаевлул чивчумургу ккалай неъмат ласаймурди. Му бакъассагу, ушиву къакIулли лакраву ганаяр чIявусса хьхьичIвасса шаэртал жунма кIул бувсса цама аьлимчу. Ушиву къакIулли цайми чичултрал творчество гананнияр хъинну кIулсса цама литературовед. Азарийлагу хIайп, ччяни лавгунни дунияллия «лявхъу кIану лавай бан яру ливчуну» нанисса шаэр. Лавгунни инсап дакъуя инсан къашайшиву кIулсса лаккучу. Лавгунни язима. Миллатрал цIа-кьини бюхттул дуллалима. Наварив бура, хIакьину гагу, га кунмамигу жущала бивкIссания, цуксса захIматну бикIанавав цичIаввагу ялтту-лултту гьан битан къашайсса миннан вай хIакьинусса гъургъазардугу, къиялий­сса агьлугу, агьалинал аьзаврайсса агьру ва угьругу, чIяву-чIявусса иширттаву духхин дурсса миллатрал иш-тагьаргу чIалай. ЧIярусса, куртIсса мяънарду лякъай ттун Абачара ХIусайнаевлунгу, ттунагу дазу дакъа ххирасса Гьарун Саэдовлул «Леххаву» тIисса шеърилуву. Леххаву тIий унутIий шаэр, «аьзизсса миллатран хъинбаларду буллан» ва «уттиратти аьрщи цIулаган дуллан». ДакIнийхтуну ххари хъанайгу бура Абачара ХIусайнаевлул аьпа уттава буллалисса турнир дикIу, юбилей дикIу мунал буттал шяраву хъанай душаврияту. «Ххаллилсса хияллу дакIниву бусса» инсантал му даврил лагма лаглай бушивриятугу. Лахъа-хъуншивуртту дурагу къаччисса шаэр Абачара ХIусайнаевлул рухI ххари хьунтIиссар буттал шяраву чIири-хъунсса уттарашинна шаврияту. Буттал шяраваллил цIа-кьини бюхттул дуллай лавгун тIий мунал щалва оьр­му. Дуллу-дунияллий Лакку билаят бивкIун тIий мунал дакIнил хъунмур ххазинагу.

ПатIимат Рамазанова
«Илчи», № 35,
31 август 2001 шин

Кувннал кувннахь зума бахъансса дакI дакъа­сса кьурчIи кьинирду жул коллективраву танияр махъ тамансса хьунни. Миллатрал бакIрачIан аьсивсса кьинирду дуркIунни. Вай аьраттал­сса иширттал хIакъираву Абачара ХIусайнаевлул, Юсуп Хаппалаевлул, ХIасан КIуруховлул ци учинавав тIисса пикригу ччя-ччяни буххай бакIравун. ХIасан КIуруховлуйн бувккукун, дакIний бур нава Абачара ХIусайнаевлул ттулла макьалалия цIа дувайхту, Лениннул цIа дурссаксса ххари хьунна учайхту, Ленин къаххирасса ХIасан хъунмасса хIаллай хъяй ивкIсса. Цамур чIумалгу, ялтту уккан дуллусса ттул макьалалухгу урувгун, ява Абачара ХIусайнаевлулгу ххюва бишинсса даражалийсса дур, Лениннунгума ххуй дизан­сса дур увкусса. Ци бухьурчагу, хъунмасса бахтти-талихIрал заллу нава бухьунссара: лакрал бур учинсса чичултращал, язи-язими чаннацIурттащал ца идаралий зунсса, миннал дарсру лаласун­сса тIайлабацIу хьусса.