ЦIуллу-сагъшивруцIунсса маслихIатру

Къалпузрал ккирттарая байбивхьуну, хъувардайн бияннинсса
хайр-мюнпат

[dropcap]Б[/dropcap]ахлахисса къалпузир­ттал бувцIуну бур шагьрурдал кIичIиртту.
Къалпуз хъанай бур бахчалул ца яла хайр бумур ахъулссану. Мунил марцI байсса бур ччаруллив, ттиликI, дуккан дайсса дур чурххава щин. Къалпузравусса С, В1, В2, витаминнал, каротиндалул ва цаймигу чур­ххан хайр бусса затирттал хъинну ххуйну зузи дай­сса дур инсаннал ххютту-ка, кумаг бу­сса бур къюкIлил ва туннурдал азардан.

ХIакинтурал чIявуну къалпуз букан бучIи бувай ччаруллаву, ттиликIраву чартту хъанахъисса инсантуран, подагра, анемия дусса инсантуран. Къалпузраву бусса бур биялсса клетчатка, цал кумаграйну чурххаву чан шайсса холестерин, цувгу хъанахъисса яла хъунмур багьанану атеросклерозрал.

Къалпузрал буккан байсса бур сси чур­ххавату, ххуй дайсса дур лажиндарал чIалачIин.
Къалпуз 4-5 гьантлий дачIра ххюттуйн кIи-кIира килоксса канарча, ччаруллава къун буккан байсса бур.
НацIу-кьацIу ххираминнангу, сахарный диабет думиннан­гу бучIиссар къулпуз букан ссая­чIав нигь дакъа, ччяни лялияй­сса качар буну тIий муниву.

Зул хIави кунмасса чурххан хъис зарал къабантIиссар къалпузрал, хайр бакъа. Муниву калорияртту хъинну чансса буну тIий. Къалпузрал кьинирдугу дан бучIиссар, мунищал лухIи ччатIгу канай.

Къалпуз вив букан бакъа, ялтту бугъангу бучIисса азардуну хъанай дур экзема ва псориаз.
Къалпузрал кьинирду дуллалийни, лавсун вивату кIукIлумур къалпуз, бишайсса бур ми азардал дурсса щавурдай.
Дайссар мукунна къалпузрал маскардугу, кисайлуву бивхьуну ягу кисай къалпузрал щинай атил дурну рутайссар лажиндаравун, ца 20 минутIрайгу риртун яла шюшайссар.

Къалпузрал ккиртту духовкалуву кьакьан бувну, ябувара кIинттулнин. Миннуяту дурсса отвар хIачIларча, лагь шайсса дур ччаруллацIун ва къюкIлицIун дархIусса дурух­лурду, кумаг шайсса бур ревматизм дусса инсантуран.

ЛяличIинува къа­лпуз бучIи буллай бур колит ду­сса чIумал, бугу-букаван, ккир­ттая отвар дурну, хIагу-хIачIаван. 500 мл. щаращисса щинайн 100 грамм ккирттал дирчуну, тамансса хIаллай дарчIан, ду­ккан диртун махъ хIачIайссар мукьийлла, ххюйлла гьантлун бачIи-бачIи стакан.

Жува къалпузрал хъуварду сан къабуллай бикIару. Миннуягу хайр бусса бур къавахърал хъувардаяксса. Къалпузрал хъуварду гьавуну ягу мюрш бувну, накIлищал хIачIарча (1:1), хъинну кумаг байсса бур чурххаву­сса щиртри (паразитру) буккан. Ялагу вай аьркин байсса бур хъахъицIуцIиялул (желтухалул) къашавайсса инсантуран.