РайхIанат Буттаева: «МакIрагу сценалий бура»

РайхIанат Буттаева цила наслулущал

Жула цIанихсса артистка бувсса кьинигу барча дан, цал уттигу цуппагу ххал хьун, вай гьантрай жу хьунабавкьуру Аьвдуссаламлул душ РайхIанат Буттаеващал. Хьунни жул дянив чIиви-хъунсса ихтилат.

— Цукунсса хьуна вил Лак­­рал театрданувун­сса ххуллу?
— Ттун чIивинияцIава ххирая театр, балайрду, къавтIавуртту. Навагу чялишну гьуртту шай­ссияв школалул ва шяраваллил самодеятельностьрал ишир­ттавух.
Шяравун Лакрал театр бу­чIаву ттунсса тирхханнуя. Цавагу спектакль, концерт лях гьан къаритайссия. Артистал махъунмай лавгун махъ цукссагу хIаллай дакIнива гьалаксса асарду къалагайва. Навагу театрдануву зун хияллай бикIайссияв.

 

ТалихIиндаран, Гъумук ца шадлугърай балай увкуну, театрданул директор Минкаил Аьлиев ва актертал, ттул лагма лавгун, театрдануву зун бучIан рязи хьунцIа, ита­къабавкьунав. Му иширая бувсукун, ниттил гьужум бувна, ша къаласунссар куну. Комсомолданул каялувчитураща бювхъуна нину кIукIлу лаган дан. Театр ттун найбуна ххира хьуна. 1955 шиная 2003 шинайннийн зий бивкIра. ДакIнил ларсъсса даву кьаритан къашайссар. Ттунгу цIуцIаву, къашайшиву цияв къакIулссия, муксса гъирарай бачайссияв театрданувун, бигьалагай кьини къаччиссия. Цинявппа оьрчIругу театрдануву хъуни хьуссар. Душнин пьесарду дакIних кIулну бикIайссия. ХIакьинусса кьинигу макIрагу сценалий бура, хьурдай ца роль дугьан тIийнма бикIара.

[pullquote]Ттун ттула талихIгу театрдануву лявкъу­ссар. ХIасан ттул учительну хьуссар. Га на театрдануву зун бучIаннин цIа ларгсса артист ия. Ганал рухIгу, жангу театр бия. Гьарца ишираву ттула чIарав ацIайсса лас ия.[/pullquote]

Ххарисса ва пашмансса кьинирдугу, захIматшивурттугу чансса къаккаркссар. Ци захI­матшивуртту ккаккарчагу, театрданулла на лахъгу, бусравгу бувсса.

— Цукунсса хьуна цалчинсса роль?
— ЦIу бутIуй ттухьхьун дулайва оьрчIал ягу чIава душварал роллу. Цалчинсса роль хьуссар А. Мухтаровлул «Аланнул кулпат» тIисса спектакльдануву Юзгюль тIисса чIаважагьилнал роль.

— Ина чIаважагьилнал роль усттарну дугьав­рия хIакьинугу дакI­нийн бутлай бикIай чIяву­ссаннал.
— Хъиривмур роль хьуна Д. Жабарлил «Севиль» тIисса пьесалуву 14 шинавусса Гундюзлул роль.
Цалчинсса роллаву яла дакIний лирчIунни Къумукьнал театрдануву зузисса Шагьимардан Аьбдуллаевлул чивчусса «Широкая дорога» тIисса пьесалул спектакльдануву дургьусса Москавлиясса студентка Катял роль.

[pullquote]Ттун чIивинияцIава ххирая театр, балайрду, къавтIавуртту. Навагу чялишну гьуртту шай­ссияв школалул ва шяраваллил самодеятельностьрал ишир­ттавух.
Шяравун Лакрал театр бу­чIаву ттунсса тир­хханнуя. Цавагу спектакль, концерт лях гьан къаритайссия.[/pullquote]

Премьералийн МахIачкъалалия Гъумукун бувкIун бия хьхьичIунсса теат­рал ишккаккулт. Профессор хьунаавкьуну, нач хьуну, ливхъун нанисса кIанттай ттул ччанная ус лирккуна. Пьесалуву къаликкан аьркинссия. Профессорма хъирив оьвтIий ур: «Катяй, ява ва ус ласи», — тIий. Микку тамашачиталгу гурну хъатру ришлан бивкIуна. Премьералия махъ, бусравсса хъамал бусса кIанттай ттущава къахьун аьркинсса иш хьунни, тти нава буккан бан­ссара тIий, ххажалатрай бура ца мурцIув щябивкIун. Шагьрулиясса хъамал: «Ва чIивитIу чув бур», — тIий, бувкIун, ттуя дуцири цIарду дурунни. Муни Шагьимарданнул бувсуна ччанная ус лирккун дуний личIаву яргсса лахIзану хьушиву.

— Цумур хьуна яла дакI­ний лирчIсса роль?
— Ми лап чIярусса дуссар. Шинай мукьва премьера шай­ссия. Гьарца пьесалуву агьаммур роль дулайва ттухьхьун.
ДакIний лирчIуна ХIасан Буттаевлущал цалчин дургьу­сса «Кречинскийл хъатIи» спектакльдунуву, Шиллердул «Макру ва ччаву» спектакльдануву Луизал, Минкаил Аьлиевлул «Буттал шяраву» спектакльдануву доярка Жариятлул, Минкаил Аьлиевлул «ПартIу ПатIима» спектакльдануву Бахттуншал, Раиса Хубецовал «Ниттия дурксса цIаниву» Хансиятлул, Курди Закуевлул «Хъявринсса ччавриву» Маймайкил роллу.
— Артистнал оьрмулул ца агьамсса бутIа лагай гастроллай. Буси яла асардай ливчIсса аьрххилия.
— Буссия замана. Гьарца шяраву театр бучIаннин ялугьлай бикIайссия, ссавур дакъа. Шяраваллал инсантуран мунияр ххи­сса дялахъру цамур къадикIайва. Клуб нажагьсса шяраву бакъа къабикIайва.

[pullquote]Цалчинсса роллаву яла дакIний лирчIунни Къумукьнал театрдануву зузисса Шагьимардан Аьбдуллаевлул чивчусса «Широкая дорога» тIисса пьесалул спектакльдануву дургьусса Москавлиясса студентка Катял роль. Премьералийн МахIачкъалалия Гъумукун бувкIун бия хьхьичIунсса театрал ишккаккулт.[/pullquote]

КьатIув бишай­ссия спектакллу. Къутаннайгу, дуниял дарщу-дарккуну духьурча, чIаркIув бишайссия. Буран бусса чIумал хъинну захIматну бикIайва, декорация мурчал ласлай.
Театр шяравун бувкIсса баяйхту, ахттайн чIун хьуннин­ма чартту бивхьуну, цанма щябикIансса кIантту бувну, щя-щябивкIун бикIайва агьали. Ттукрай, дучрай декорациягу дирхьуну, бахьтта лагайссияв шяраваллавун. Ус щалла къадуцаншиврул, шярава буккайхту, лирккун, бачIва ччаннахь бачайссияв ягу тIатIан кIану къалирчIсса усру лаххайссия инсан хьунакъаакьинсса кIанттайх нанийни. АпатIирттащагу, Аллагьнал цIими ххи хьуну, цимилвагу ххассал хьуссару.

Ца базилух кьурукIинттул, Маччайннал махIлалийсса щархъавун спектакль ккаккан бан лавгун буну, Къурлату нани­сса чIумал, марххала бувну, ца кIанттай ччан ливчуну, арснащал ахьния багьавай ливчIсса кIанттай, махъа нанисса бурттигьул каниха бувгьуну, ххассал бувссару. Акъания, неххай бакъа къабацIанссияв жу, гъинттул марххала бавссукун бакъа лагу-къалякъинссияв. Шунив хъамаллураннийн лавгун, гайннал кьакьан бувну, гъили лаган бувну, тIайла бувкссару.

Гьарцагу шяраву хъинну хIурматрай кьамул байвав. Щала миллатран бусравну, кьимат бюхттулну бияв ласгу, навагу. Гьарца шяраву хъамалгу бия. Цалчин гьантта бивкIсса хъамаллурайн хаингу къавхьуссару. ХIасан ивкIуну шанна шинава, аьрххи багьну ттула шяраву Кьубав бунува, лагма щархъавасса инсантал букIлай бия, жижара бан бучIан къашаврия начну буру тIий.
— Оьрмулул бугьарасса инсантурал дакIурдиву дахIалай чинсса кIану бувгьусса артист ур вил лас, Дагъусттаннал халкьуннал артист ХIасан Буттаев. Буккултран тIааьнну бикIанссар му дакIнийн утарча.

— Ттун ттула талихIгу театрдануву лявкъуссар. ХIасан ттул учительну хьуссар. Га на театрдануву зун бучIаннин цIа ларгсса артист ия. Ганал рухIгу, жангу театр бия. Гьарца ишираву ттула чIарав ацIайсса лас ия. Кьюкьала къабивзун, ичIаллил кушулуцIунгу кумаг байва. Театрданувунгу, гастроллайнгу жущала архIал буцлай, хъуни барду шама арс – Камил, Жамалу­ттин, МахIаммад ва душ Зулайхат. Вайнная бивзунни урчIва оьрчI, вайннаягу – ацIния кIива оьрчI.

Ххаришивурттугу, къумашивурттугу, захIматшивурттугу оьр­мулул ххуллий чансса къаккар­ккунни. Ми духIансса цIуллушиву Заннал чурххахьхьун дулаврийнгу щукрулий бикIара.
— Ци чIа учинна вила аьзиз­сса театрданун, инава дакIнийсса тамашачитуран, лакрал миллат­ран?
— На 2003 шинал, ттулла цIуллу-сагъшиву сававну, лавг­ра театрданува. Амма театрданул каялувчитурал ттухсса къулагъас тачIав чан къадурунни. ДакIнихтуну барчаллагьрай бура гайннайн. Ххарину ва пахрулий бура жула театр респуб­ликалий хьхьичIунсса ххуттай бушиврия. Зий бур гьунар бу­сса цIу-цIусса артистал, гайннан тIайлабацIу чIа тIий бура. Ттунма ххирасса лакрал миллатрайнгу барчаллагьрай бура нава хъун баврихлу.

Ххарину бура миллатрал культуралуву ттула захIматрал бутIа бишин нясивну лякъаврия. На цал къушлийн ша бивзсса, ттула хьхьичI цIу-ччатI бивхьу­сса инсантуравасса сагъну буминнахьхьун цIуллушиву дулуннав, жуятува батIул хьуминнангу алжан булуннав!

— Барчаллагь хъунма­сса, РайхIанат Аьбдуссаламовнай. Инава хьурдай тIисса роль дугьан­сса вила хиял бартлавгун лякъиннав!

Ихтилат бувссар
Зулайхат Тахакьаевал