Къапу-КIаландалул ва «Кази-Кумух» мукъул хIакъиравусса ттулами пикрирду

Гъумукун буклакисса кIан­ттайсса къурнил байбихьулий къапу бан дакIнин багьаврил пикри оьккисса бакъар: шагьрулул цIагу, му байбихьлахьисса кIанугу чIюлуну, ххуйну ккаккан бансса даву хъанай дур.

Амма макетрах бурувг­сса чIумал, архитектуралул чулухасса мяъна щала дурчIлай дакъар: кIа ци журалуллив, кIай чурттурду чун наниссарив, кIайми чIирайсса куцру хьулурдурив, чIавахьулттурив, му хьулул ялувсса башнярду цукун­ссарив. Жула зунттал кIанттул архитектуралуха лархьхьуну чIалай дакъар.

[dropcap]Б[/dropcap]юхъай ттуща гьарзад лаласун къахъанай бикIангу, кIулминнал бувчIин банхьуви тIиссара.
Утти «Кази-Кумух» оьрусрайсса цIанил хIакъираву. Циваннив къакIулли, мунил ялув бяст-ччаллу буллай сукку хьуну бур. Ай, «Кази-Кумух» къа­тIайлассар, «Гази-Кумух» бикIан аьркинссар тIисса. ХьхьичIва-хьхьичI кIулну бикIан аьркин­ссар му цIанил закондалул хху­ттавусса хIалкьазия. Дагъусттаннал официалсса кIанттурдал цIардал сияхIрай му ци цIанилу буссарив жува къакIулнуния бакъару, циняв Гъумуксса идарарттал адресру цукунсса дуссарив. Яла ччи-ччинал ччи-ччикун мукунсса цIарду даххана къадайссархха, му хIукмулул органнайн багьайсса затри.

Ттун кIулссаксса, цIанил тагьар укунсса дур. Гъумук, Гъумек, Гумик диркIун дур илданул, паччахIлугърал цIа. Шанма махIлалувасса цаннийн учай­сса бивкIун бур цал Кьивадиял, яла Гъумучиял махIла куну. Яла махъ, Кьивади хъун хъанай, илданул цIа Гъумучи мунил центр­данул цIанийн кIура дарну дур. Гъази тIисса цIагу Гъази Кьаландарал заманнай щалвагу илданунни дуллуну диркIсса, ца шяраваллин дакъар. Му Гъази-Гъумучи тIисса цIанилу кIулну бур щамхалатравун бухлахисса циняв агьлу, миннал вив тIурча, бивкIун бур цанма-цанмалусса мазурдий гъалгъа тIисса личIи-личIисса агьлу, миннаву лакгу.

[dropcap]О[/dropcap]ьруснал официалсса чичрурдавун му шяраваллил цIа дагьну дур Кази-Кумух тIий.
Утти махъа-хьхьичIа «Кази-Кумух» къатIайлассар, «Гази-Кумух» бикIан аьркинссар тIий бур сукку хьуну цаппара патриотътал. Туну му чIумал аьркинни «Гази-Гумух» бикIан, цанчирча ГЪ ца мукъуву К-лийн, гамуниву Г-лийн буцлацаву цукунсса затри? Оьрусрай учиннача: «Логика где»? Ай, КАЗИ му ГЪАЗИ бакъарча, КЬАДИ-ри тIисса затгу хIучча бакъасса затри. Цаппара мазурдиву аьраб­нал чIу ДЗ буссар цавайннал Д-лий, гайминнал З-лий лалавсун (бурги цIардавугума: Рамазан / Рамадан, Хизри /Хидир ва м.ц. Мисаллу буцин бюхъанссар хъинну чIявусса.
Мунил ялувсса бястругу аьркинсса бакъар, официалсса цIа КУМУХ дуссаксса. Амма му цIа кIикку дикIан аьркинни лакку мазрайгу: я Гъумучи, я Гъази-Гъумучи.

Текстрал хIакъираву. Текст ттун лахъи бувккун чIалай бур, муксса лахъисса текст щил ккалантIиссар? Ттул пикрилий, аьркинни цайми-цайми кIанттурдайсса къапурду був­сса куцгу ххал бан, миннува жуцIунма бавкьумур лаласун. Гъумучиял гербрал хIакъираву. Ттун къакIулли дуссарив цурда Гъумучиял герб. Ттун бувчIлачIиссаксса, хантурал гьаттардийсса шамхалтурал лишан бунуккар микку рищара тIий. Мугу дикIанссарча чув-дунугу, амма Гъумучиял ца агьаммур знакну цIана кIа БурхIайсса къалалул барурду чIалай бур ттун.
Къапугу аьркинни хьхьичIа заманнул къапурдаха лавхьхьу­сса бикIан, чарттай цIурцIусса барельефругу ишла дан. Амма ми ххирану дацIлайгу духьун­ссар.
На ттуламур пикрира бусласисса.

Цайми-цайминналгу бусан­ссар цалами пикрирду.

Роза Эльдарова