Зий буру цIанасса чIумул тIалавшиннардай

26_ilchi_10ЦIанасса заманнай ужагърай машина бакъасса, миннуцIун бавхIусса къайгъурдащал хьунакъаакьайсса инсан нажагьсса ухьунссар. ХьхьичIва цалва масъалартту щаллу буллай, очердай бацIлай, инсантуран хъунмасса хIаллай ялугьлан багьайва. ЧIиви-хъунсса масъалалулшиврий цимилгу гьан багьайва миннуха зузисса идарарттайн.ХIакьинусса кьини, агьали азурда къабуллай, вай масъалартту бигьану щаллу бансса чаран ляхълай бур республикалул ГИБДД-лул управление. Утти шофертуран диялсса куклушиннарду хьунни. МашинарттацIун бавхIусса масъалартту утти инсантураща, шаппа щябивкIун бунува, электрон журалий щаллу бан бюхълай бур. Амма чIявуми уттигу ми куклушиннарду ишла дуллай ба­къар. Цивппа аьдат хьусса куццуй, инсантал уттигу идарарттайнма бувкIун щаллу буллай бур цалва масъалартту.

Машинартту сияхIрай бишаврил, шофернал ихтиярду ласаврил, ххуллул низамрал тIалавшиннарду дуруччаврил ва цаймигу Госавтоинспекциялийн багьайсса масъаларттаха, хаснува ми масъалартту электрон журалий щаллу бавриха, зий дур Буйнакскалийсса МРЭО – Межрайонный регистрационно-экзаменационный отдел. Ва отделданий каялувшиву дуллай ур полициялул майор МухIадлул арс ХIажиев Мирзахан.

Электрон журалул къулайшиннарду ишла дан ччисса инсантурая ДР-лул ГИБДД-лул тIалав дуллай бур ва идаралийн багьай­сса цинявппагу масъа­ларду www.gosuslugi.ru паччахIлугърал хIаллихшиннардал портал­данийхчIин буван. Электрон журалул хIаллихшиннарду ишла даврия бувчIингу бувну, гьарта-гьарзану бувсун буссар
­www.gibdd.ru тIисса гоставтоинспекциялул сайт­рай.

Ва жаваблувсса къуллугъ, чIа­васса оьрмулух къабурувгун, (Мирзаханнун дурагу 28 шин дур) вихшала бувну бур зун гъирагу-шавкьгу дусса, давугу цил багьайкун дан кIулсса, Карашрал шяравасса лакку оьрчIайн.
ГИБДД-лул хьхьичIунсса пишакартурава Мирзахан ивтунни ва къуллугърай, итххявхсса, бюхъу-бажар бусса ушиву хIисавравун лавсун.
Органнаву зунсса хияллай ивкIсса Мирзаханнул бувккуну бур хъинну сий дусса ва ххуй­сса кIулшивуртту дулайсса Краснодардайсса Аьрасатнал МВД-лул университет ва Аьрасатнал МВД-лул Ростовуллал юридический институт. ГИБДД-лул управлениялий Мирзахан зий ур 2006 шиная шихунай.
МРЭО-лул хъунаманал къуллугърай зий ванал дахьра ца шин хьуну дур. ЧIирисса чIумул мутталий ванал цимурца низамрайн дурцуну, цува каялувшиву дуллалисса идара ца яла хьхьичIунмурну хьун бувну бур. Идаралувусса низамгу, марцIшивугу найдуна итталун дагьлай дия. Гьарта-гьарзасса хIаят дахьлаган дурну дия тIутIавун, щюллишиврувун. ХIаятраву личIи бувну бия мушакъатминнал машина бацIан бансса кIанттурду. Отделданул хъунама цува ялува авцIуну ур, мушакъатминнан ккаккан бувсса кIанттурдай цайминнал машинартту бацIан къабаншиврул. Мукунминная 5000 къуруш аькIлул ласун ккаккан дурну дур. Гьарица дуллалисса даву инсаннан рахIатшиву даву мурадрайсса дур.
Цимурца хIисавравун лавсун, уттизаманнул тIалавшиннардай щаллу дурну дур идаралул къатри. МРЭО-раву дузал дурну дур шиккун цала аьркиншиндарай бувкIминнансса къулайсса шартIру. Цинявппагу кабинетирттаву, фойелуву дирхьуну дур кондиционерду. ХьхьичIава кунма, цIана шиккун цалва мурадрай бувкIсса инсантуран хъунмасса хIаллай очердай ялугьлай бацIан багьлай ба­къая. Отделдануву бия кьинибархан инсантурал масъалартту щаллу буллай зузисса мукьва чIавахьулттих щябивкIсса инспектортал. Гьарица инспекторнал бия цалва-цалва щаллу байсса масъалартту. Электрон журалийсса хIаллихшиннарду ишла дуллалиминнащал зузисса инспектор личIисса ия.
Отделдануву личIисса кабинет бия экзаменну кьамул дайсса. Экзаменну дулаву тIайлану, марцIну нанишиву чIалачIи дан бивхьуну бия камерартту. Залдануву нанисса экзамен камералувух кьатIувминнангу чIалай дия. Экзаменну дулавриву мяйжаннугу цукунчIавсса щилтагъшиву хьун ритлай дакъая. Щалва идаралуву зузалт цума цукун зий уссарив чIалай бия хъунаманал кабинетравусса камералувух.
ХIакьину Госавтоинспекциялул щаллу байсса масъаларттащал сайки гьарица инсан хьунаакьлай ухьувкун, му отделданул къай­гъурдая, хасъсса захIматшивурттая цIухху-бусу бан жу хьунабавкьуру Мирзахан МухIадовичлущал.
— Мирзахан МухIадович, бувчIлай бур ва жаваблувсса даву дачин дуван, цила кIанийн дутан жагьилсса оьрмулувусса вин бигьану бакъашиву. Буси вила къайгъурдая, цукунсса масъаларттаха зий буру зу, ци захIматшивуртту хьунадакьлай дур?
— МашинарттацIун бавхIусса цинявппагу масъалартту – машинартту ва миннуцIун дархIусса прицепру сияхIрай дишаву, номерду булаву, республикалул кьатIув нанисса машинарттансса транзитрал лишанну дулаву, экзаменнугу кьамул дурну, машинартту бачин бансса ихтияр дулаву ва мукунма цаймигу масъалартту жул отделданийн багьай­ссар. Му бакъассагу, жул зузалтрал хъуннасса даву дачин дурну буссар машинарттал къалпсса номерду ашкара баву мурадрайсса. Вай гьарицагу масъалартту дузал буллалинийгу хьунадакьай цинна-цинна хасъсса захIматшивуртту.
— Цумур масъалалул хIа­къираву бучIай зучIан яла чIявусса инсантал?
— ХIакьину машина бакъа­сса инсан акъар, мунияту жучIан букIлакIисса чIявумигу машинартту сияхIрай бишин бувкIсса бикIай.
— Зул отделениялийн цуми шагьрурду, районну дагьайссар? Бюхъайссарив ччима инсаннаща, увкIун, шикку цалва мурад щаллу бан?
— Пропискалух, ялапар хъана­хъисса кIанттух къабурувгун, жу щаллу ан аьркинссар цумаца­гу жучIана увкIсса инсан. ХъунмурчIиннив жу щаллу буллай буру Буйнакскаллал райондалул агьали. Мукунма жуйн багьайссар Къарабудахккантуллал, Бущихъиял, Аьхьхьихъиял, УнцIукIуллал, Гумбетуллал, Гъуниннал, Щаржавуллал районнал агьали. Цаппарасса районнай, шагьрурдай МРЭО-рду лакьаврийн бувну, жун ххишаласса агьали щаллу буллан багьлай бур. ХIакьину республикалий лирчIун дур дурагу 9 укунсса подразделение. ХIасил, жу дузал увайссар отделданийн увкIсса гьарицагу инсан.
— Буси вилва зузалтрая.
— ХIакьинусса кьини ттул отделданий зий ур 8 инсан. НукIувагу кIицI лавгсса куццуй, республикалий цаппара МРЭО-рду лакьаврийн бувну, жул зузалтрал къайгъурду чIяву хьунни, даву ххишала хьунни. Цинявппагу зузалт цалла даву кIулсса, зун гъира-шавкь ду­сса пишакартал бур. Жу хIарачат бару, инсантал азурда къабувну, анаварсса чIумул мутталий дузал бан. Масалдаран, хIакьинусса ца кьини отделданий щаллу ару машинартту сияхIрай бишин увкIсса 71 инсан. Водительнал удостоверение дуларду 28 инсаннан. Вайгу документру дузалну бакъа зана бивтми къахIисавну.
Зана бивтминнангу жу балжину бувчIин байссар цалва масъала щаллу къашаврил багьана. Аьмну ца кьини 100-150 инсан щаллу ай­ссар жул отделданий. Ми инсанталгу ялу-ялун гьарза хъанай бур. Ца инспекторнан гьантлун 28-30 инсан кьамул ан багьайссар. ЖучIа ца мюнпат бусса цIушинна хьунни — жул даврин агьалинал кьимат бищаву.
Гьарица инсаннаща, цалва мурад биттур бувну махъ, дуцIин дан бюхъайссар цува МРЭО-лул даврил даражалия цуксса рязину уссарив бусласисса, 1-5 баллданийн бияннинсса кьимат бишлашисса анкета. Гьарица кьини жу ххал дигьайссар ми анкетарду. Мунийну кIул шай цума цукун зий уссарив. Ми анкетардал чIалачIи буллай бур хIакьинусса кьини 93% агьалинал жул хIаллихшиннардая рязину бушиву. Шин дайдирхьуния шихунмай, масала, 2800-нния ливчусса инсантурал жул даврин 5 балл бивхьу­сса кьимат бивщуну бур.
На зузалтрая тIалав буллан икIара отделениялийн увкIсса гьарицагу инсаннащал мяърипатрай, ссавурданий ихтилат бувара тIий.
Жул мурад агьали жуява рязину бушивур. Агана вай хIаллих­шиннардая рязи бакъасса инсантал 80%-раяр чансса бухьурчан, ттун ва къуллугърай зун пайда бакъассар.
— Жулва инсантурангу кIулну бикIаншиврул, бувсун ччива электрон журалул къулайшиннардая.
— ХьхьичIва-хьхьичI жулва водительтураща бюхълай бур, чIунгу харж къадурну, давурттивгу личIан къадиртун, шаппа щябивкIун бунува, щаллу бан цалва масъалартту. ЦIана жул отделениялийгу, Пенсионный фондирттай, Сбербанкирттай кунна, ишлану дуссар электрон очередь. МашинарттацIун дархIусса цинярдагу хIаллихшиннарду дуссар электрон журалийгу. Электрон очерданий авцIусса инсан жу ччяни щаллу увайссар. Аьрасатнал Президентнал хIукмулийн бувну, шинал ахирданийннин 50% агьалинал электрон журалий щаллу буллан аьркинссару жу. Амма хIакьинусса кьини мукун щаллу буллай буру так 10% агьалинал. Цукссагу бигьашиву ва журалий дунура, инсантал, аьдат­ну бивкIсса куццуй, шиккунма букIлай бур.
Электрон журалул къулайшиннарду ишла дан ччисса инсантурая ДР-лул ГИБДД-лул тIалав буллай бур ва идаралийн багьайсса цинявппагу масъаларду www/gosuslugi.ru паччахIлугърал хIаллихшиннардал порталданийхчIин буван. Электрон журалул хIаллихшиннарду ишла даврия, бувчIингу бувну, гьарта-гьарзану бувсун буссар www.gibdd.ru тIисса Госавтоинспекциялул сайтрай.
Вай сайтру ишла дайсса куц агьалинан кIулну бикIаншиврул, ДР-лул ГИБДД-лул управлениялул итадаркьуну дуссар электрон журалийсса хIаллихшиннарду цумур цукун дантIиссарив балжину бусласисса памяткарду.
— Буси зулла даврил графикраяту.
— Жу зузиссару итни кьинилия байбивхьуну, ххуллун кьинилийн бияннин. Ххуллун кьини жу зузи­ссару ссят 9-нния ссят 16.00-ннин бияннин, вайми кьинирдай тIурча – ссят 18.00 хьуннин. Хамис кьини агьали кьамул къабайссар, жула къуллугърайн дагьайсса дарсру ду­сса кьинир. Агьалиная документру кьамул байссар зузи кьини къуртал хьуннин ца ссятрал хьхьичI. Гьарца нюжмардий, тталат ва нюжмар кьинирдай, кьамул дайссар экзаменну.
— Цукун, ци низамрай кьамул дайссар шоферна­хьхьун рульданух щяикIан ихтияр дулайсса экзамен?
— ЖучIан экзамендалийн бу­чIайссар республикалул автошколардай хасъсса кIулшивурттугу ларсун. Шофернал удостоверение ласайсса экзамен дулайни, хьхьичIра-хьхьичI ххал дайссар ххуллул низам кIулшиву, ккаккан бувсса кIанттай ва шагьрулул ххуллурдай машина бачин бан кIулшиву. Нажагьлий экзамен най дунура дулун къабю­хъарчан, ихтияр дуссар ца нюжмардува ялагу бучIансса. КIилчингу къадулурчан, ялагу ца зурува бучIан. Най дунура экзамен дулун бюхъай так 30% инсантураща.
ХIакьинусса кьини ххуллурдай чIявусса апатIру хъанай бур шофертал сававну, миннан ххуллул низам ххуйну къакIулшиврийн бувну, ягу опыт бакъашиврийн бувну. Мунияту на кьянкьану ялув авцIуну икIара экзаменну дулун бувкIминнал ми так цалла кIулшивурттайну дулуншиврул.
— Мирзахан МухIадович, барчаллагь мюнпатсса ихтилатрахлу, кабакьиннав вицIун. Вил гьунаргу, жангу, кьудратгу диял хьуннав вилва къуллугърал бурж уттиния тихунмайгу лажин кIялану биттур бан. Ххуллийн бувкминнангу аьрххи-ххуллу тIайлабацIусса хьуннав.
Андриана Аьбдуллаева,
Имара Саидова