Щихь дуссар Бажиганнайсса, Бабаюртливсса аьрщив?

hosr_13«Залуннан хъуснияр, хъуслин заллу аьркинссар», учай. Буниялагу, жува чIявуну хьунабакьару заллу акъасса хъус тили-хъили дуллалаврищал. Мунийн бувну чIявусса бикIай, зун­ттал районнал шяраваллахьхьун чIумуйну ишла дуллан дуллуну диркIсса, Бажиганнайсса, Бабаюртливсса аьрщи хIакьинусса кьини щихь дуссар тIий.Ва суалданун жаваб лякъин, на хьунаавкьуссияв Ккуллал райондалул администрациялул Шяраваллал хозяйствардал ва тIабиаьтрал луртамалулсса бувайсса отделданул бакIчи Рамазанов Рустамлущал.

— Ина буллусса суалданун жаваб дулуннин, бувчIин буван ччива укунсса затру. КIулсса куццуй, Хъун дяъви байбишиннин цаппара шиннардил хьхьичI дур жулла райондалий колхозру дурну. Дяъви къуртал хьусса шиннардияр махъ чIалан бивкIссар зунттавусса дугьайсса аьрщив, ятту-гъаттара ябувайсса лухччив, зунттурду инсантал багьайсса кьяйдалий дуки-хIачIиялул дузал буваншиврул диял къахъанай душиву. Мува мутталуву Бажиганнал даралуву, Бабаюртуллал райондалий диркIссар, гикку яхъа­нахъисса инсантал чанну бушаврийн бувну, ишла къадуллалисса чIярусса аьрщи. Дагъусттаннал хIукуматрал хIукму бувссар зунттал районнай дирхьусса шяраваллан чIумуйну ишла дуллан кIицI дурсса районная аьрщи дулун. Ми аьрщи цирдагу хъанахъи­ссар Дагъусттаннал ХIукуматрал хъусну.
Зунттаву дирхьусса шяраваллу, колхозру дусса чIумал хъинну ххуйну ишла дуллай, ххуйсса бакIлахъия ласлай диркIссар. ХIукуматрал ккаккан дурсса планну биттур дувайссия. Жулла, Ккуллал райондалий ятту ябаврил давурттавусса ккаккиярттайн бувну 2 хIухчин Аьдуев НурмахIаммадлун ва МахIмудов Ибрагьиннун «ЗахIматрал виричу» цIарду дуллуссар.
Яла, махъ, СССР лирну, колхозру СПК-рдайн кIура даяйхту, ХIукуматрал чулуха тIалавшинна чан шайхту, гай аьрщарахсса ургъил хьхьара хьунни. Ххишалдаран, Бабаюртуллал райондалийсса мелиорациялул система дуруччин итадакьлай диркIсса арцу дацIан дурну, хъуру дугьарчагу, щин къадиллай, бакIлахъия дучIан дуван къабюхълан бивкIунни. Мукунма Бажиганнал даралувун кIинттулнин ятту куч бувайсса поездирттал багьри ххира хьуну, муххал ххуллийн бияннин, ятту-гъаттара бачайсса ххуллурдив цалалуш бувну, захIматшивуртту хъанан диркIунни.
Бабаюртуллал райондалий Ккуллал райондалул шяраваллал СПК-дахь, КФХ-дахь дур аьмну 3242 гектар: Хъусращияхь – 739, Ккуллахь – 878, 1-мур ЦIувкIуллахь – 240, СумбатIуллахь – 196, ЧIяйннахь – 292, Вихьуллахь – 707, Къяннахь – 185 гектарду. ХIакьинусса кьини кIицI дурсса аьрщарава Хъусращиял СПК-лул 70, Ккуллал 130, «Хъусращи» агрофирмалул 90, Вихьуллал 15, ЧIяйннал 40, Къяннал 50 гектарду хъалул, ссуттил лачIал дургьуну дур.
Бажиганнал даралуву Ккуллал райондалий дирхьусса шяраваллал СПК-дахь ва КФХ-дахь дур: Хъусращияхь – 9170, Ккуллахь – 37099, СумбатIуллахь – 3154, Ваччияхь – 2006, ЧIяйннахь – 1103, Хъюйннахь – 1579, ЦIуйшияхь – 3031, Ссухъиящияхь – 911, Вихьуллахь – 4025, Къяннахь – 2110, Хъювхъияхь – 5496,1-мур ЦIувкIуллахь – 1543, 2-мур ЦIувкIуллахь – 4674, «Гьамиящи» КФХ-лухь – 1000, КФХ-Кума – 1000, КФХ-Тарих – 1000, КФХ-Дружба – 1000, КФХ-Зуруде – 700, КФХ- Ватан – 1000, КФХ-Раджаб – 1000, КФХ-Хосрех – 1000, КФХ-Сунка – 1000 гектарду аьрщарал. Аьмну вай аьрщарал сияхI хъанай дур 84601 гектар. Шиккува кIицI буван, уттисса законнайн бувну, СПК-дал, КФХ-дал экономикалущал бавхIусса иширттавух, маслихIат буварча бакъа, жухь хIала бухлан ихтияр дакъар.
Шаназарда гектарданува лирчусса дугьай хъуру хьуннав, 84 азарда гектарданува ливчусса ризкьи ябуван шайсса лухччив канихь дусса СПК-даву, КФХ-даву цими инсан зий урвав тIисса суал хIасул хъанай бур. Хаварду бикIай хIукумат жухра ххуйну къадуруг­лай дур, жулла тIалавшиннарду биттур къадуллалир, тIисса. Ца-ца чIумал, гьай-гьай, ми ихтилатру тIайласса бикIай. ХIукумат буржлувну дур жула социал зумунусса иширтталсса буллан, ххуллурду бакьин буван, чани, газ, щин гьарца къатлувун дуцин ва м.ц.. Гьай-гьай, укра­сса цичIав къадикIайхьувкун, хIаллихшиннардах жува багьа булун буржлувссару. Амма ялув кIицI дурсса давурттава чIяруми, жуйнма яржа къабиллай, къадурнура личIлан дикIай. Къазий бур дакIнийхтуну жулва вакилтал лахъмур ва лагьмур властьращал. Ттул ихтилат депутатътураяссар.
Шиккува кIицI буван ца цамур затгу. Зунттаву яхъанахъисса инсантурал оьрму бавхIуну бур шяраваллил хозяйствалущал. Муниятур, зунттавуми аьрщи бакIлахъия дучIан даврил чулуха кьянатсса дуну тIий, жу­хьхьунна дуллусса Бабаюртуллал, Бажиганнал дарардава ишла дуллансса аьрщи. Гай ишла къадулларча, аьлтта чIалачIисса зат бур, хьхьичI-махъ, гай жущара зеххиншиву. Мунияту шяраваллал актив бавтIун, цахьхьунна дуллусса хъуслил заллушиву дуван багьлай бур. Гьай-гьай, аьрщарал масъала бигьасса къабикIай. Му хъинну цачулийн бутан захIматну бикIай. Амма вичIахух лавай чIиртту бувну, цайнма цичIав къабагьайсса кунма, жяматрал оьрмулувух гьуртту къахъанахъаву къа­хъинни. На бусав ттулвамур пикри. ДуркIунни чIун «чартту» батIлансса!