ЧIунни аьрщарая мюнпат ласлан

pds_8Ларгсса нюжмардий къутаннайсса Сангардал шяраву хьунни шяраваллил хозяйствалул масъаларттан, хаснура аьрщи ишла даврил, хIакъиравусса батIаву. БатIаву дачин дурну ия Лакрал райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадов.

Муний ялагу гьуртту хьунни райондалул администрациялул бакIчинал хъиривчу Юсуп Рамазанов, къутаннайсса хозяйствардал иширтталсса буллалисса администрациялул пишакар Аьлил Аьлилов, райондалул Шяраваллил хозяйствалул управлениялул каялувчи Ризван Оьмаханов ва СПК-рдал хъуними.
Аьлил Аьлиловлул цалва ихтилатраву балжину бувсуна къутаннайсса Лакрал райондалул хозяйствардал хIакьинусса хIалкьазиялия. Бабаюртуллал райондалийсса 222 азарда гектар аьрщарава Лакрал райондалул хозяйствардахь дусса дур 71 азарда га. Миннува 46 га дусса дур шяраваллил хозяйствалул хъу-лухччинухь, 4800 га дугьайсса – миннувагу 1817 га ппиринжрал чекру.
Гьашину арнил кIанттай кIи руртун дур 36 азарва яттил хIайвандалул ва 9500 гъаттарал хIайвандалул. Бувну бур 8 азарва чIи. ЧIиругу хIалану гъинттул зунттавунмай гьан бан тIий бусса бур 42 азарва яттил хIайван ва 3500 лухIи ризкьи. ЛивчIминнул гъи рутан тIий дусса дур къутаннайра.
Аьлил Аьлиловлул цIунилва-цIунилгу кIицI лавгуна шяраваллил хозяйствардал масъаларттан хас дурсса сайки гьарцагу батIаврий сукку байсса буруккин – муданна зума-ккарччулусса 4 хозяйствалул аьрщи, СПК-рдал хъуними жямат­ращал ччалай, ттигу дурану дусса дур дазурду рирщуну сияхIрайн ласун. Ва масъалалул ялувсса цимирагу батIаврий навагу гьуртту хьура. Куннай кув бавкьуну, цалий бацIияра, акъарив жущара ми аьрщи зеххин най дур тIий, вайксса шиннардил мутталий за бувчIин бан бюхълай бакъар. ХIатта ми жяматращал тарс бавцIусса СПК-рдал хъуними царагу батIаврийн бувкIунгу къаккавкссар.
Уттинин ЧукIуннаща ларсун дусса дур 2967 га. аьрщарал. Кьубиящагу зеххавай лирчIун дусса дур 2200 га. Юсуп МахIаммадов Москавлив ияннин лавгун, тийхсса махъ нанисса цалва гьалмахтурайн увккун, чаран лякъирчагу, масъала чулийн бутансса чIун ккаккан дурну дусса дур. Ччясса чIумуй масъала щаллу къабарча, Кьубиял хозяйство аьрщарацIа хьуну личIангу бюхъай, ца инсан сававну.
Бувсунни щинал масъалалиягу. Колхозру дусса заманнай хозяйствардал гьарца масъалартту колхозирттал щаллу буллай бивкIхьурча, утти каналлу марцI дангу, хъу-лухччинийн щин дуцингу багьа булун багьлай бусса бур миннуха зузиминнан цанма. Масалдаран, ссуттил лачIайн (ца гектарданийн) щин дуцин дацIлай дусса дур 374 азарда къурушран; ппиринжрайн – 4500 къ.; ахънилссаннуйн – 500 къ., ххалазандалийн (кIийлла щин дишин) – 374 къ., багъирдайн – 170 къ.; шагьнал лачIайн (шамилла щин дишин) – 510 къ.
Ца га ппиринжрал ххяххан дан харж хьун тIий дусса дур 25 азарда къ.. 4, 5 тонна бакIлахъия ласлай бухьувкун, дугьан багьлай бусса бур 45 центнер чалтукрал. Ца кило чалтукрал дусса дур 12 къ.. Ххира хьуну бусса бур ппиринжрал элитный гьаннардугу – 20 къурушран ца кило. Мукун хъунмасса харжи-хуржи буккан бувну ххяххан буллалисса ппиринж, шяраваллаву низам дакъа, жяматрал ризкьи ччи-ччинийх итабакьлай бушиврийн бувну, миннуха зузиминнан мюнпатраяр зарал хъунмасса хъанай бусса бур.
Ванал бусласимунийн бувну, захIматшивуртту хьунадакьлай дусса дур щин дуцингу. Хозяйствардал дянихсса щинал архру чапалну душиврийн бувну, щин къадиллай личIлай дусса дур. Ларгсса шинал Юсуп МахIаммадовлул хIарачатрацIух марцI дурну дусса дур 15 километралийхсса щинал арх. ЦIанакул марцI дуллай байбивхьуну бусса бур Дзержинскийл канал. Му щалла марцI дурну къуртал дан ккаккан бувну бусса бур 2020 шиналнин.
Хозяйствардайн щин диллай-къадиллай душиву хIисавравун лавсун, батIаврий хIукму бунни щинал график бан. БувчIин бунни ккаккан бувсса графикрай дакъа щин къадуллантIишиву, ва суал баччибакъулну кьабитан къабучIишиву.
Гихунмай цаппарасса фермертурал бувсуна цанма захIмат хъанахъисса цаппарасса буруккинттая. КIицI лавгуна 7 шяравасса личIи-личIисса миллатирттал оьрчIру заназисса Сангардал школалун аьркинну душиву цIусса къатри. Мунихун райондалул бакIчинал бувсуна, билаятрайсса кризис сававну, цIанакул Дагъусттаннай цIусса объектру буллалаву дацIан дурну душиву, так цавай лапва чарабакъашиву дусса объектру личIаннин. Мукун бухьурчагу, масъала къулагъас дакъа къакьабитанну увкунни.
БатIаврил хIасиллу дуллай, Юсуп МахIаммадовлул цIунилгу тикрал бунни, экономикалул санкциярду сававну, ХIукуматрал кьянкьасса тIалавшинна дуллай бушиву аьрщи ишла дуллан. Щин дуцин багьа буллан багьлай бушиву, бугьансса гьанна ххирану бушивугу хIисавравун лавсун, аьрщи цирдагу дулара тIий бусса бур зузи дан шай­сса инсантурахьхьун.