ЦIунилгу ниттил мазурдил дарсирдал масъаларттая

7gaz_13Халкьуннал дянивсса ниттил мазурдил кьинилул хьунийн Да­гъусттаннал КIулшивуртту дулаврил ва элмулул министерствалий, А.А.Тахо-Годил цIанийсса Дагъусттаннал педагогикалул институтрал сипталий, «Проблемы обучения родному языку в городских образовательных организациях Республики Дагестан: состояние, перспективы» тIисса «ккуркки стол» хьунни.
Шикку гьуртту хьунни ДНИИП-рал пишакартал ва республикалул школардай ниттил мазру дихьлахьисса цаппара учительтал.

Залму АьбдурахIманова
«Ккуркки стол» тIитIлай, институтрал директор ХIамидуллагь МахIаммадовлул кIицI лавгунни ниттил мазрал дарсру дишаврил агьамшиву ва хаснува шагьрурдал школардай хьунабакьайсса масъалартту. Мукунна ванал чIурчIав дурунни ниттил мазурдий дуккаврил-методикалул литература итадакьаврил масъаларттай.
Ниттил мазрал дарсру лахъсса даражалий ва уттизаманнул тIалав буллалисса куццуй дихьлансса чараннал ялув республикалул КIулшивуртту дулаврил министерство зий душивриясса ихтилат шикку мукунма бунни ва идаралул консультант Раисат Аьбдулбасировал.
«Ккуркки столданух» министерствалул ва институтрал пишакартурал ниттил мазру дихьлахьи­сса учительтуращал архIал ххал бивгьунни кIива маз бусса школардай вай дарсру дишаврицIун, ниттил мазурдил дарсирдал сий гьаз даврицIун, учебно-методикалул база цIакь баврицIун ва шагьрулул дуклаки оьрчIан маз лахьхьавриву хьунадакьай­сса захIматшивурттацIун бавхIусса суаллу.
Хъирив Къизилюртуллал №7 школалул учитель, «Всероссийский мастер-клас учителей родных языков» тIисса номинациялуву «Мы разные, но равные» тIисса творчествалул конкурсраву цалчинмур кIанттун лайкь хьу­сса С. МухIумаевал ккаккан дурунни цила дишайсса дарсирдай ишла дувайсса тIуркIулул ва цаймигу журалул методру ишла дур­сса дарс. Шикку ванил ишла дурну дия интерактив ула ва проектор. Уттизаманнул техникагу ишла дурну, ванил цилла дарсру дишайсса дусса дур оьрчIан ххира хьунну личIи-личIисса тIуркIурду буллай, ранг-рангсса суратру ва чIалачIи пособиярду ишла бувну.
Мукунна «ккуркки столданий» тIиртIу дарсру ккаккан дурунни МахIачкъалаллал №51 школалий яру мазру дихьлахьисса З. Базаевал, №53 школалий дарсру дихьлахьисса М.Таибовал, №11 школалий къумукь дарсру дихьлахьисса М. Аьбдурашидовал ва цайминнал.
Цалла-цалла дарсирдай ни­ттил маз ххира хьунсса, муних ччаву рутансса ва мунил сий лахъ дувансса цуку-цукунсса кьяйдарду ишла байссарив бусласи­сса махъру лавхъунни уттигъанну МахIачкъалаллал №11 школа-лицейраву хьусса шагьрулул «Яла ххуйма ниттил мазрал учитель» тIисса конкурсрай хьхьичIунми кIанттурдан лайкь хьусса учительтуралгу.
«Ккуркки столданул» ахирданий на хъун бакъасса ихтилат бував шикку цилла дарсирдай ишла дувайсса методирттая махъ лавхъсса шагьрулул № 36 школалий лакку мазру дихьлахьисса ва ялув кIицI ларгсса шагьрулул конкурсраву цалчинмур кIану бувгьусса Джума Оьма­лалиеващал. Ва школалий Джума ХIажиевна байбихьулул классирдаву зий бусса бур сайки 30 шинай. Миннува 15 шинай – лакку маз дихьлай. Миллатрал культура, тарих, ниттил маз ххира шаву мурад­рай, ванил цила дуклаки оьрчIахь цила буттал шяраваллил Бархъаллал касмурдая, багьу-бизулия, тIул-тIабиаьтрая бусласисса дарсру дишайсса дур. Бусайсса бур миннал тIахIунтту дуваврил магьирлугърая, хъаттирду щащаврил касмулия, миннал лаххи-ликкулия.
Джума Оьмалалиева, Дагъус­ттаннал педагогикалул институтгу къуртал бувну, цаппара хIаллай зий бивкIун бур ниттил мазру дихьлай. Яла Ставрополлайн лавгун, тийх байбихьулул классирттаву дарс дихьлай бивкIун бур. Оьруснал школалий зун бивкIсса ххуйсса даврил опыт ванин хъинну бучIи лявкъуну бур махъунмай шихун зана бивкIун, шийхсса школалий зун бивкIун махъ. Ва бур лахъмур категориялул учитель. Ттинин укунсса журалул конкурсраву ва ттигу цалагу гьуртту хьуну бакъар. Цалчин гьуртту шавугу ванин барачатсса хьуну дур.
Джума ХIажиевнал бусаврийну, конкурсраву гьурттуну ивкIун ур 7-8 яру мазрал учитель, 4-5 вайми-вайми мазурдилссагу.
Укун лахъсса даражалул учительтал гьурттусса шагьрулул конкурсраву жула лакку мазрал учитель ххув шавугу хъунмасса иширан ккалли бан бучIиссар. Уттимур ххуллух ва гьуртту хьунтIиссар ниттил мазурдил учительтурал дянивсса рес­публикалул даражалул конкурсраву. ЦIана мунийнсса хIадуршинна дуллай, муниха зийгу бусса бур. ЧIа учинну жула чулухагу Джума Оьмалалиеван тIайлабацIу ва вава ку­ццуй цалчинмур кIанттун лайкь хьуну, щалва билаятрал даражалийсса ниттил мазурдил учительтурал дянивагу ххувшаврищал зана хьун.