Уртту-щинал дарурттал къулайшивуртту ва диялдакъашивуртту

travyiУртту-щинал дарурттайну хъин буллалаврийн фитотерапия учай. Халкьуннал дарурттайн кIура баяннин, миннуясса хайр ва зарал кIулну бикIан аьркинни. Фитотерапиялул тарих хъунмасса бунугу, ца-ца кIанттурдай исват къавхьунува личIлай бур. Халкьуннал медициналун дуллали­сса критикалух къабурувгун, инсантуран кIулну бикIан аьркинни цIанасса чIявусса даруртту бувну бушиву уртту-щинал кумаграйну. Масалдаран, аспирин бан ишла бувну бур кIялащавщилул мурхьирал ккири, ванилгу бакIравунсса, ккарччувунсса къюву лагь дай­ссар. Мукунма къюкIливунсса къюву лагь дайсса, холестерин чан байсса даруртту бувссар уртту-щиная.

Даруврал урттуясса хайр ва зарал

— Уртту-щинал даруртту ххуй­ну бакьайссар къашайшалтран, къашайшиву бигьану духIайссар, мунияту вайми дарурттунияр урттулми даруртту лахъисса чIумуй ишла буллан бучIиссар.
— НигьачIишиву дакъа талан бикIайссар лахъи ларгсса цIуцIавурттащал.
— Багьлул кьювкьуссар.
— Гьарцаннаща бан шайссар. Къааьркинни хIакиннал рецепт, къааьркинни уртту-щинах луглай вацIлувух занан, цIана аьптикIирттай дакъасса даруврал уртту дакъар.
Амма дуссар халкьуннал медициналуву диялдакъашивурттугу:
— ЦIанасса медициналул диагностикалул ва компьютерный томографиялул кумаграйну халкьуннал медициналуща хъин дан къашайсса чIярусса цIуцIавуртту хъин дуллай бур, масалдаран гъаргъсса ттаркI, аппендицит, инфаркт.
— Дуцин дакъашиву. Ванийну инсаннал бюхъайссар цалла цIуллу-сагъшиврун зарал биян бангу.
— Хъуннасса нигь дуссар инсан загьрулул хьунсса. Хъинну ххуйну кIулсса инсаннан бакъа уртту-щин датIин къабучIиссар.
— Даруртту канакисса инсаннан уртту-щинал дару-дарманну хIала бакьин ччарча, чара бакъа хIакиннащал маслихIат ккаккан аьркинссар.
ДакIний битияра! Уртту-щингу даруври, амма вайннулгу дуссар цила диялдакъашивурттугу, къулайшивурттугу. Бюхъайссар цIуцIаву хъин дангу, цIуллу-сагъшиврун зарал биян бангу.

Гепатитрансса халкьуннал дарув:
Вай дарурттал чIявуссаннан кумаг бувссар, умуд бур зунгу банссар тIисса. Урттул цIарду оьрус мазрайра кьаритлай буру, аьптикIирдай ласласини зува къабяйкьиншиврул, цаннин кIанай гамур уртту ишла къаданшиврул.
Подорожникрал 20 гр., корень цикория – 30 гр., зверобойрал 40 гр., цветки бессмертника 40 гр., календула 40 гр., цветки ромашки аптечной 10 гр., кора крушины 30 гр. Вай цинярдагу уртту-щин ххуйну хIала дурну, 2 хъунна къуса дурцIусса урттул ялун дачIи литIра щинал дуртIуну гьунттийнин дитай­ссар. КIюрххил 5 минутIрайсса щаращигу дурну, 30 минутIрай тиннай дишайссар. Диргьуну махъ, дукра дукан 15 минутIрал хьхьичI стакандалул 4 бутIул 3 бутIа хIачIайссар. КIивун духлахисса урттул, масалдаран, подорожникрал ттиликIраву сси бачинсса ххуллурду тIитIайссар, цикориялул обмен веществ ххуй дайссар, ва яла дарувмур урттур ттиликIрал къашавайминнан (хъахъи цIунцIул дирнан хъиннура), зверобойрал микробру литIайссар, сатиржандалун дарувссар, къюву лагь дайссар, сси буккан байссар, щин ду­ккан дайссар; цветы бессмертника урттуврал сситтукъатлул даву ххуй дайссар, сси нани байссар, дакI ларай нани даву дацIан дайссар. Календула сатиржан хьусса ттиликIран хъинссар, ромашкалул хьхьа батIлатIаву чан дайссар, къюву лагь дайссар, кора крушины – хьхьарасса, зарал бакъасса, инсан хьюму ласун айсса урттури.
Вай циняв уртту-щиная буслан къахьунссар, амма цаппарассаннуя цукунсса мюнпат бу­ссарив чичинну.
Туртул гьаннарал (семена льна) ялун щаращисса щин дутIирча, дукь шайссар, гай хIачIарча, инсан хьюму ласун айссар.
Пастушья сумка ишла дай­ссар ттиликIрал цIуцIавурттан, обмен веществ ххуй дайссар.
Почечный чяйлул щин дуккан дайссар, чурххан заралсса токсинну, сситтущалсса ччюрк дуккан дайссар.
Тысячелистникрал сси бя­ххан байссар, паразитру, гепатит­рал вирусру литIун байссар.
Перечная мяталул дукра лялиян дан кумаг байссар, дакI­оьзлазаву лагь дайссар.
Шиповникрал бургъил азаруннил паразитру литIайссар.
Гепатитран хъинссар укун­сса дарувгу:
— Нехълул 1 кг. шювшуну, ялун 10 литIра щиналгу дуртIуну, кIункIур цIарай бивзун щаращи байссар 2 литIра личIанцIа. Диргьуну махъ дишайссар 1 кг. ницIал, 100 гр. лагаврил, ялагу 15-10 минутIрайсса щаращигу дурну, дякъин дитайссар. Дукра дукан ца ссятрал хьхьичI гьантлун шамийлла ца-ца хъунна къуса хIачIайссар.
Т. ХIажиева